per
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
2002-01-21
7
27-28
4
11
22305
Original Article
زن در نگاه وحی
Sarmaghaje
احمد ترابی
1
https://jqr.isca.ac.ir/article_22305_76d43534315d4ce6bf713e0e7070c6f8.pdf
per
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
2002-01-21
7
27-28
14
29
22306
Original Article
نکته ها و یادداشتهایی درباره زن در قرآن
Some Notes on Women in the Qur'an
مرتضی مطهری
1
این گزارش بخشى از یادداشتهاى منتشر نشده استاد شهید مرتضى مطهرى در ارتباط با موضوع زن است. زن در قرآن، مقام تکوینى زن از نظر قرآن، قرآن و مسائل مربوط به زن، قوّامیّت مرد بر زن، حکومت در اجتماع خانوادگى از جمله مطالبى است که در این یادداشتها آمده است. استاد، در مواردى به طرح مسأله پرداخته و زمینههاى بررسى آن را یادآور مىشود، اما به پاسخ و تحلیل آن نمىپردازد.
https://jqr.isca.ac.ir/article_22306_dee1de030aea8694b59183c57abd58ed.pdf
استاد مطهرى
حقوق زن
مقام تکوینى زن
قوّامیّت مرد
نشوز
حقوق زن در قرآن
per
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
2002-01-21
7
27-28
30
49
22307
Original Article
زن در نگاه قرآن و در فرهنگ زمان نزول (2)
Women as Viewed by the Qur'an and in the Time of Revelation
محمد هادی معرفت
1
حسن حکیم باشی
hhakimbashi@yahoo.com
2
مترجم
نگاهى گذرا به جایگاه ارزشمند زن در قرآن و پاسخ به برخى از شبهات قرآنى در موضوع حقوق و وظایف زن است.
نویسنده، نخست به منزلت زن در قرآن اشاره کرده و قوّامیّت مردان بر زنان را در قرآن بخاطر سرپرستى مرد بر خانواده مىداند که این سرپرستى به ویژگىهاى وجودى مرد و وظایفى که عرف زندگى زناشویى بر عهده او مىگذارد بازمىگردد. سپس به موضوع چرایى اینکه سهم مرد، دو برابر زن است، پرداخته و دلیل آن را وظایف سنگینتر و مسئولیت فراگیرتر مرد در فضایى که اسلام براى زندگى اجتماعى در سطح خُرد - خانواده - یا کلان ترسیم مىکند دانسته که در شرایط طبیعى سهم مرد از میراث را بیشتر مىسازد. در مورد علّتِ معادل بودن گواهى یک مرد با گواهى دو زن، فراموشى در زنان را به ویژه در جزئیّات دانسته و در مورد قضاوت زن معتقد است از آنجا که قضاوت از شئون ولایت کبراى امام المسلمین است و هر مسئولیتى که از جمله این شؤون باشد در قانون اسلام قابل واگذارى به زن نیست و او نمىتواند بار گران آن را بر دوش کشد. در ادامه به تنبیه بدنى زن پرداخته در توضیح آن آورده است منظور از »واضربوهنّ« زدن سخت دردآور نیست بلکه با توجه به آنچه در روایات آمده در واقع دست کشیدنى است با ظرافت ویژه؛ هر چند بهتر آن است که مردان از هرگونه زدن زنان خوددارى ورزند. نویسنده در مورد طلاق زنان توسط مردان با استناد به آیات متعدد و روایات اهل بیت)ع( ثابت کرده است که این مسأله عمومیّت ندارد و نه تنها با قاعده »لاضرر« آنجا که همسرى یا ادامه آن براى زن سخت و زیانآور باشد از میان برداشته مىشود بلکه در برخى موارد نیز اختیار طلاق با زن است. نیز حجاب زنان را مصونیّت از ابتذال و پاسداشت کرامت زن از درافتادن در مسیر انحطاط برشمرده است. سپس تعدد زوجات را حل مشکل یتیمان خردسال و دارایىهاى آنها، زنان جوان و بیوه بازمانده از جنگها و حل بحران بزرگترین مشکل اجتماعى اسلام دانسته است و بر مسأله عدالت بین همسران تأکید کرده است.
https://jqr.isca.ac.ir/article_22307_a0f80dac8d8f427ee701b4e06713eba9.pdf
حقوق زن در قرآن
حقوق زن در فرهنگ زمان نزول
فرهنگ جاهلیّت
ارث
قوّامیّت مرد
شهادت
قضاوت
زدن زن
طلاق/حجاب زن
تعدد زوجات
per
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
2002-01-21
7
27-28
51
83
22308
Original Article
قرآن و مشارکت اجتماعى زنان
The Qur'an and the Women's Participation
سید ابراهیم سجادی
1
تبیین ابعاد گوناگون جایگاه اجتماعى زنان در حیطه باورهاى دینى و نیز در ارتباط با آیه قوّامیّت است. قرآن در رابطه با مشارکت اجتماعى زنان نه با نگاه سنتى موافق است و نه با نگاه فمینیستى بلکه حضور زن را در تمام عرصههاى اجتماعى مشروع مىداند. از سوى دیگر، دغدغههاى ناشى از گرایشهاى طبیعى زنان و مصالح خانواده سبب محدودیت حضور او در عرصه فعالیّتهاى اجتماعى مىشود. بسیارى از آیه »الرجال قوامون على النساء« سرپرستى مردان را در حیات اجتماعى استفاده کردهاند؛ این تلقى چندان پذیرفتنى نمىنماید، با این حال بایسته است نظر قرآن را در مورد مشروعیت سرپرستى زنان جویا شویم و آن را با سایر دیدگاهها مقایسه کنیم. نگاه سنتى، محکومیت زن را تردید ناپذیر مىداند. فمینیستها فرودستى زنان را تحمیلى مىدانند. نیز بعضى با تأکید بر حقوق انسانى زنان، به دلایلى، حضور آنها را در تمام عرصهها عملى نمىدانند. زنان از نظر قرآن به مقام عصمت هم سخنى با فرشتگان و برخوردارى از خرد ناب نایل مىگردند و پا به پاى مردان صعود مىنمایند این مىطلبد که آنها در تمام عرصهها حضور مؤثر داشته باشند. بنابراین دیدگاههاى فقهى که به صورت مطلق ازدواج، طلاق و تردد زن را در خارج خانه تابع اراده مردان مىداند با نگاه قرآن دمساز نمىباشد که به زن اجازه مىدهد که مهارتها و توانایىهایش را در حیات اجتماعى مورد استفاده قرار دهد و پا به پاى مرد در عرصه فقر زدایى، تربیت، مقاومت، جهاد و مدیریت حضور پیدا کند. البته حالات روحى زن، مصالح خانواده و اهمیت کارهاى اجتماعى، مشارکت اجتماعى زنان را نگران کننده مىنمایاند، رعایت این دغدغهها باعث محدودیت فعالیّتهاى اجتماعى زنان خواهد شد.
https://jqr.isca.ac.ir/article_22308_3763525cea8c351c6046d5bbbebd5cfb.pdf
حقوق اجتماعى زن
حقوق زن در قرآن
قوّامیّت مرد
فمینیسم
مصالح خانواده
فعالیّتهاى اجتماعى زنان
مشارکت اجتماعى زنان
per
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
2002-01-21
7
27-28
84
101
22309
Original Article
تنبیه بدنى زن در نگاههاى گوناگون
Corporeal Punishment of Women from Different Viewpoints
سید موسی صدر
aliandelham@yahoo.com
1
بررسى و نقد دیدگاههاى گوناگون درباره تنبیه بدنى زن است زدن زن به معناى کیفر بدنى نیست بلکه فشار روانى است. نویسنده با طرح سه پرسش معناى نشوز، فلسفه ضرب و شروط ضرب، نخست به تعریف نشوز پرداخته و سه دیدگاه راجع به آن مطرح مىکند: 1- سرپیچى از اوامر و نواهى همسر 2- رعایت نکردن حقوق همسر 3- امتناع از استمتاع و بهرهورى جنسى همسر. دو دیدگاه نخست را نقد و نظریه اخیر را تأیید مىکند. سپس به چگونگى و چرایى زدن زن پرداخته و دو دیدگاه راجعبه فلسفه زدن را بیان مىکند 1- تنبیه بدنى 2- تنبیه روانى. و در آخر شرط تجویز زدن از دیدگاه مفسّران و فقها را مورد بررسى قرار داده و شش نظریه را نقل و نقد مىکند.
https://jqr.isca.ac.ir/article_22309_b4cadd3c7aa8a90a58ffb8200648fbec.pdf
زدن زن
نشوز زن
حقوق همسر
استمتاع
فلسفه زدن
شرایط زدن
تفاسیر نشوز
حقوق زن در قرآن
آیه ضرب
per
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
2002-01-21
7
27-28
102
131
22310
Original Article
آیه نشوز و ضرب زن از نگاهى دیگر
The verse Noshuz and Beating from another Point of View
حسن حکیم باشی
hhakimbashi@yahoo.com
1
بررسى و نقد دیدگاههاى گوناگون درباره تفسیر آیه نشوز و ضرب زن و ارائه نظریه جدیدى است. نویسنده، نخست جهت دستیابى به تفسیر صحیح آیه، هشت مرحله را یادآور گردیده و پس از بیان سازواره آیه که شامل چهار محور اصلى و در ارتباط با هم است، به ذکر پرسشها و ابهامهاى متعددى در رابطه با آیه پرداخته است. در ادامه، به تفصیل به بررسى و تحلیل معنىشناسانه واژههاى اصلى آیه مىپردازد. نیز حالات گوناگون کاربرد و همایش و ترکیب این واژهها به ویژه با حروف و ادوات به کار رفته در آیه مورد کاوش قرار گرفته است. در این جهت نخست، به بررسى قوّامیّت و محدوده آن و مبانى و معیارهاى قوّامیّت پرداخته و در تفسیر تفضیل بعضى بر بعضى، اقوال گوناگون را بیان و نقد کرده است. سپس موضوع زنان شایسته و معنىشناسى قانت و حافظ غیب را مطرح ساخته و پس از آن با تحلیل دقیق معناى نشوز، بیم نشوز و راه چاره را از دیدگاه فقه و قرآن بررسى کرده و چنین نتیجه گرفته که نشوز در آیه هرگز به معناى خوددارى زن از تمکین جنسى در برابر مرد نبوده و لغت و حدیث را بر این دعوى شاهد گرفته است. نویسنده معتقد است وعظ و هجر و ضرب، نه حکم واجب است و نه حقى براى مرد، بلکه راه حلى است براى مشکلهاى بر سر راه خانواده که بنیاد آن را تهدید کرده، خطر فروریزى آن با طلاق را گوشزد مىکند. و این راه حل بىهیچ الزامى به گونه ارشاد و رهنمود از سوى خداوند ارائه شده است. بنابراین، زدن آرام، راهکارى دیگر در جهت جلوگیرى از پیش آمدن طلاق است و در صورتى که نتیجه عکس دهد و پابرجایى خانواده را مورد تهدید قرار دهد مطلوبیت و قابل توصیه نخواهد بود. بنابر آنچه رفتن رهنمود آیه ناسازگار با کرامت زن نبوده و تنها اعلام تنفّر از سوى شوهر و نوعى هشدار نسبت به خطرى است که بنیاد زناشویى را به خطر مىاندازد. از سوى دیگر راهکارى در پیشگیرى از اعمال حق طلاق از سوى شوهر است تا به مجرد مشاهده نشانههاى ناسازگارى از زن اقدام به طلاق نکند، و این چه بسا بیشتر به سود زن خواهد بود. در پایان نیز، سبب نزول آیه مورد نقد و بررسى قرار گرفته است.
https://jqr.isca.ac.ir/article_22310_e986de0d160329c80816a8b9bf78e646.pdf
زدن زن
حقوق زن در قرآن
قوّامیّت مرد
قانت
حافظ غیب
نشوز
ضرب
هجر
وعظ
طلاق
آیه ضرب
per
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
2002-01-21
7
27-28
132
139
22311
Original Article
تعریف خانواده از منظر قرآن
Definition of the Family from the Viewpoint of the Qur'an
فاطمه صدر طباطبایی
1
سید موسی حسینی
2
مترجم
خانواده برطرف کننده نیاز اجتماعى و تکاملى و بستر بهبود وضعیت بشر است و در نظر قرآن اساس آن بر دوستى و محبت و حقوق برابر شوهر و همسر بنا شده است. نگارنده بر آن است که چون انسان موجود اجتماعى است و فرآیند تکامل آن نیز در گرو خانواده مىباشد، نیاز به تشکیل خانواده دارد، چنان که نوزاد انسان بیش از هر موجود دیگر نه تنها از رهگذر تأمین نیازهاى جسمى که در بعد روحى و روانى و شخصیتى وابسته به پدر و مادر و حمایت آن دو مىباشد. نویسنده، هدف خانواده در اسلام را تأمین سلامت روانى سه دسته مىشمارد؛ زن و شوهر، پدر و مادر و فرزندان. الگوپذیرى فرزندان از پدر و مادر، تکیه خانواده بر مودت و دوستى و آرامشیابى هر یک از زن و شوهر در کانون خانواده و رسالت خانواده در تأمین و تعدیل کششها و تمایلات متفاوت یکدیگر و همچنین لزوم احترام گذارى فرزندان به والدین از سایر موضوعات مطرح در این نوشتار است. در بخش پایانى، نویسنده به پىکاوى عوامل ستم بر زنان پرداخته آن را برآیند سه عامل باورهاى رایج جوامع، قصور خود زنان در اثبات حقوق خویش و بدفهمى و در آمیختن دو بعد وجودى انسان یکى، بعد جنسى زن و مرد و دیگرى بعد معنوى و الهى معرفى کرده است و راه رفع ستم از زنان را در گرو باور به تساوى زن و مرد در انسانیت، و در فرصتهاى رشد و تکامل در پاداش و اجر مىداند.
https://jqr.isca.ac.ir/article_22311_4b1cde7ea14e5c751e67587274c8f3c0.pdf
خانواده
نیاز
اهداف
اساس
نقش تربیتى
نقش روانى
حقوق
تعریف
الگوپذیرى
حقوق زن و شوهر
per
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
2002-01-21
7
27-28
140
159
22312
Original Article
شبهاتى در موضوع قرآن و زن، نقدى بر دیدگاه هاى محمد شحرور
Misconceptions on the Issue of the Woman and the Qur'an, A Critique of the viewpoints of Muhammad Shahrur
سید مصطفی احمدزاده
m.ahmadzadeh@isca.ac.ir
1
این نوشتار حاوی گزارش و نقد برخى از دیدگاههاى محمّد شحرور در کتاب «الکتاب و القرآن، قراءة معاصرة» در موضوع زن است. دکتر محمد شحرور - قرآن پژوه نو اندیش سورى - بر پایه دادههاى جدید علوم انسانى و علوم تجربى، نتیجه مطالعات خود را در کتاب یاد شده ارائه داده است. که بیش از دهها کتاب و مقاله از سوى دانشمندان عرب در نقد این کتاب چاپ و منتشر شده است. نویسنده، پس از برشمردن اصول تفسیرى دکتر شحرور در سیزده اصل، به ذکر چند اشکال کلى از اصول و مبانى یاد شده پرداخته و سپس دیدگاههاى دکتر شحرور در موضوع زن را مورد نقد و بررسى قرار داده و نظر ایشان را درباره حکم پوشش زن و مرد در اجتماع در هیجده نکته ذکر کرده و به تفصیل مورد نقد و بررسى قرار داده است. اغلب نقدها متوجه بحثهاى معنىشناسى، ادبیات عرب، عدم توجه به سیاق آیات، عدم توجّه به روح کلى معارف قرآن، عدم توجه به آراء پیشینیان، تفسیر به رأى و عدم رعایت اصول تفسیرى است.
https://jqr.isca.ac.ir/article_22312_30a5e82e5addbd044c63fc9935dd31be.pdf
دکتر شحرور
نقد آراء دکتر شحرور
«الکتاب و القرآن
قراءة معاصرةً»
حقوق زن
حجاب زن
نگاه به زن
اصول تفسیرى دکتر شحرور
حقوق اجتماعى زن
per
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
2002-01-21
7
27-28
160
175
22313
Original Article
سیرى دوباره در آیات حجاب
Fullness again in the verses of hijab
هما میرزاوزیری
1
طرح پرسشهایى درباره حجاب در مورد سه آیه مربوط به حجاب در قرآن کریم است. فلسفه حجاب چنان که از آیات مربوطه در قرآن به دست مىآید حفظ کرامت و عفّت زنان مسلمان است اما نحوه آن با توجّه به شرایط زمان و مکان متفاوت است. پویایى اجتهاد، نوکاوى در مسایل فقهى و از جمله موضوعِ حجابِ زنان را، مىطلبد. نگارنده با پیشداشت این نکته به بررسى آیات مربوط به حجاب مىپردازد، نخستین آیات، آیههاى 32 و 33 سوره احزاب است که در باور نویسنده و به دلیل قرائن و شواهد موجود در خود آیه و نیز نبود نشانهاى بر عموم، اختصاص به همسران پیامبر دارد، آن هم در خصوص کارهاى اجتماعى و سیاسى ایشان و نه فقط چگونه سخن گفتن ایشان. بررسى آیه جلباب )احزاب/59) و تعیین مفهوم دقیق آن براى رهیافت به قلمرو حجاب زنان دومین آیه مورد بحث نویسنده است که پس از یاد کرد شأن نزول و نقل اقوال مفسّران، به اضطراب سخنان مفسّران در این باره اشاره مىکند و بدین نتیجه مىرسد که پوشاندن صورت زنان یا پرهیز از هرگونه رفتار توجه برانگیز را نمىشود از این آیه استفاده کرد. آیه حجاب )نور/31 و 30) آخرین آیه مورد بررسى در این نوشتار است که پژوهنده از آن نکات زیر را استفاده مىکند: زنان و مردان هر دو به غض بصر فرمان داده شدهاند، این آیه پس از آیه جلباب نازل شده است و حدود حجاب را مشخص مىکند، سرانجام اینکه مقصود از زینتهایى که در آیه اعلام شده نباید ظاهر شوند، قسمتهایى از بدن زن است که آشکار شدن آنها زنان آزاد را همچون کنیزان نشان مىدهد، چه کنیزان موظف به پوشاندن تمامى بدن حتى قسمتهاى غیر از سر و صورت نیز نبودند.
https://jqr.isca.ac.ir/article_22313_70ab21dbd76bffc90fd4b7657f7f9a77.pdf
حجاب
جلباب
تبرج جاهلى
اظهار زینت
همسران پیامبر )ص(
حدود حجاب
آداب سخن گفتن زنان
حقوق اجتماعى زن در قرآن
per
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
2002-01-21
7
27-28
176
193
22314
Original Article
آفرینش زن در قرآن، کتاب مقدس و اسرائیلیات
Creating the woman in the Qur'an, The Bible and the Israelites
سید حیدر علوی نژاد
1
بررسى تطبیقى آفرینش زن در قرآن، تورات و انجیل است. قرآن و تورات و انجیل با تفاوتهایى روایت داستان آفرینش آدم )ع( و حوا را نقل مىکنند امّا، نکات منفى کتاب مقدّس در قرآن دیده نمىشود ولى روایات موجود در تفاسیر قرآن، رنگ توراتى دارد. نویسنده، پس از توضیح مفهوم واژه »اسرائیلیات« و زمینههاى نفوذ داستانهاى اسرائیلى به حوزه روایى و تفسیرى؛ به تفاوت دیدگاه قرآن، تورات و انجیل در آفرینش آدم )ع( و حوا به عنوان یکى از موارد اختلاف نظر این سه کتاب پرداخته است. در تورات و انجیل، حوا از دنده آدم آفریده مىشود، نخست او از درخت معرفت مىخورد سپس آدم )ع( را به خوردن از آن وا مىدارد. آدم )ع( قرآن در دانایى رتبه برتر را دارد ولى براساس تورات، فرشتگان داناتر هستند و آدم )ع( و حوا در اثر نیرنگ مار فریب مىخورند و با خوردن از درخت ممنوعه توان درک پیدا مىکند. امّا، مطابق قرآن، آدم )ع( و حوا که با گناه برهنه مىشوند و فریب شیطان را مىخورند - مارى در گمراهى آنان دخالت ندارد - هر دو انسانند و همسان. به رغم تفاوت آشکار نگاه قرآن در باب خلقت آدم )ع( و حوا با نگاه تورات و انجیل؛ در تفاسیر قرآن روایاتى دیده مىشود که رنگ توراتى دارند. افزون بر این، باور منفى درباره زنان در تفسیر برخى از مفسّران، ریشه در اسرائیلیّات و روایات مجعول دارد.
https://jqr.isca.ac.ir/article_22314_89b29017da195b2bb67ea3d3cce76a8c.pdf
زن در کتاب مقدس
زن در یهودیت
زن در مسیحیّت
آدم )ع( و حوا
خلقت زن
باور منفى نسبت به زن
زن در قرآن
زن در اسرائیلیات
per
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
2002-01-21
7
27-28
194
223
22315
Original Article
بررسى تطبیقى زن در نگاه جاهلیت، ادیان، اسلام و فمینیسم
A comparative study looking at women in ignorance, religions, Islam and feminism
سیّد محمد حسین مبلغ
1
بررسى تطبیقى زن در ادیان قدیم، اسلام و فمینیسم است. زن در ادوار تاریخ حیات انسانى و در نگرههاى ادیان و مکاتب مختلف، در هویت، حقوق و ویژگىهاى خویش، نگاههاى متفاوت و گوناگونى را بر تابیده است اما در هیچ منظرى به اندازه دیانت اسلامى، واقعبینى نسبت به زن دیده نمىشود. نویسنده، نگرشهاى مختلف چون باورهاى جاهلى، زرتشتى، یهودى، مسیحى، اسلام، مکتبهاى فلسفى و فمینیستى معاصر، نسبت به زن را در یک بررسى تطبیقى به بحث گرفته است و در آغاز جایگاه زن در فرهنگ جاهلى، حق حیات و موجودیت زن در این فرهنگ را یادآور شده چنان که سنت ازدواج و حقوق مالى زن در این فرهنگ را نیز به کند و کاو نشسته و به این نتیجه رسیده است که در آن فرهنگ، زن نه از منزلت انسانى برخوردار بوده است و نه از اختیار و آزادى همسر گزینى و نه از حقوق اقتصادى، البته فرهنگهاى غیر عربى معاصر با دوره عرب جاهلى نیز نگاه بهتر از این درباره زنان نداشتند؛ چه در یونان قدیم، زن در معرض خرید و فروش قرار مىگرفت و در برخى از طوائف و قبایل، زنان از خوردن غذاهاى لذیذ ممنوع بودند و در هندوستان زنان را با شوهر مرده شان زنده به گور مىکردند، البته این چنین برخوردها با زنان منحصر به جوامع وحشى نبوده است بلکه، در جوامع متمدن چون مصر و آتن نیز رفتارهاى غیر انسانى با زنان رواج و شیوع داشته است، همین سان در فرهنگ زرتشتى و یهودى، زن، موجود پلید و شرور شناخته مىشده است و داستان آفرینش حوّا از دنده چپ آدم )ع( بر پایه همین نگره حکایت شده است. آیین مسیحى نیز در ایفاى حقوق زن نتوانسته است چنان که باید کارى انجام دهد، زمینهها و عوامل پیدایى جنبش فمینیسم در غرب و ایرادهایى که بر آن وارد است و نیز برشمارى حقوق زن از منظر قرآن که به نظر نویسنده، انسانىترین و عادلانهترین نگاه به زن را دارد، پایان بخش این مقاله به شمار مىرود.دیدگاه اسلامى درباره ازدواج، آفرینش آدم )ع( و حوا، هبوط آدم )ع( از بهشت، عادت زنانگى، مالکیت زنان، هم فکرى زن و مرد، برابرى زنان و مردان در کیفرها و نکوهشها، پاداش و ثواب و همچنین شگفتىهاى وجودى زنان از منظر قرآن و پرورش شخصیت زن در نگره قرآنى، عناوین و نمونههایى است که مىتواند نشان نگاه مثبت قرآن به زن باشد.
https://jqr.isca.ac.ir/article_22315_25c907e2fc755322fb37c0fa2744dd9c.pdf
حقوق
مالکیّت
ازدواج
آفرینش
شخصیت
پاداش
فیمنیسم
زن در ادیان
حقوق زن در قرآن
زن در جاهلیّت
per
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
2002-01-21
7
27-28
226
245
22316
Original Article
گفتوگو با علامّه سیّد محمد حسین فضل اللَّه
Talks with Allameh Seyyed Mohammad Hossein Fadlallah
دیدگاه اسلام به ویژه قرآن در مورد شخصیت، آموزش، کار و معیشت، حقوق، مرجعیت دینى، پوشش، منزلت انسانى و مکانت معنوى زن تبیین شده است. در این گفت وگو، محورهاى اساسى چون زبان قرآن در حکایت از زن و مرد، علم آموزى، مالکیت، حجاب و مرجعیت دینى زنان مورد بحث قرار گرفته است. علامه فضل الله زبان قرآن درباره زنان و مردان را طبق قانون کلى که هر زبان نماینده جامعه خاص است، نماینده جامعه عرب مىداند که در گویش خود تعبیرهاى متفاوت از زنان و مردان داشتند و این تعبیرها به هیچ وجه بار ارزشى منفى و نگاه تبعیض آلود از سوى قرآن را نمىرساند. در علم آموزى نیز اسلام بىهیچ تفاوت گذارى در اصل علم و قلمرو آن، تمامى عرصه هاى دانش را براى زنان و مردان مطلوب و مایه فضل شمرده است و هیچ عرصه ممنوعه براى زنان وجود ندارد. بدین سان در کار و معیشت، زن مىتواند هر کسب و شغلى داشته باشد و مالک درآمد خویش باشد. علامه در پاسخ رَوایى تنبیه و خشونت علیه زن ناشزه پاسخ مى دهد که این راهکارى است براى حفظ کیان خانواده از فروپاشى که اولاً در رده آخر راهکارهاى دیگرى چون موعظه، تنبیه روانى و قانون قرار دارد و ثانیاً: محدود به شرایط و قیودى است که تماماً نشان از راهکارى براى حراست از نهاد خانواده دارد و نه انتقام و خشونت علیه زن. علامه چند همسرى و عدالت شوهر میان همسران را مطابق با طبیعت و مصالح انسان مىداند، زیرا اگر چنین نمىبود از گذشته دور تا به امروز تداوم نمىیافت چنان که شیوه چند همسرى جز در موارد بسیار نادر، نتوانست در جامعه بشرى دوام یابد، گذشته از این شرایط خاص چون نازایى، بیمارى زنان و ازدیاد جمعیت زنان نسبت به مردان براثر وقوع جنگها و سایر حوادث که بر کاهش جمعیت مردان اثر مى گذارد، تعدد همسر گزینى را ایجاب مى کند. علامّه فضل الله در مورد مرجعیت دینى زنان معتقد است که قواعد بنیادین فقه به هیچ وجه مانع مرجعیت زنان نیست، چنان که روایات وارده در این موضوع نیز زبان منع ندارد، بنابراین مرجعیت زن در صورتى که واجد شرایط باشد مانع دینى ندارد. علامّه، پوشش زن را در غیر صورت، کفّین و احیاناً پشت پا، واجب مىداند و ترک آن را جز در موارد احساس خطر و یا خوف طلاق از شوهر روا نمى شمارد امّا در کیفیت پوشش بر آن است که عرف جوامع اسلامى مختلف است و دین پوشش خاصّى را توصیه نکرده است.
https://jqr.isca.ac.ir/article_22316_0da51ece98f11061d6ba0e9490b26d6b.pdf
شغل زن
مالکیت زن
چند همسرى
نشوز
خشونت علیه زن
آموزش زن
مرجعیت دینى زن
حجاب
حقوق زن در قرآن
حقوق زن در اسلام
علامه محمد حسین فضل اللَّه
per
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
2002-01-21
7
27-28
248
277
22317
Original Article
روش شناسی تفسیر الکاشف
Interpretive methodology "Alkashef"
محمد بهرامی
m.bahrami.41@gmail.com
1
بررسى روش تفسیرى تفسیر »الکاشف« اثر محمد جواد مغنیه است. مغنیه تحت تأثیر مسائل سیاسى و اجتماعى این تفسیر را نگاشته است و چند ویژگى کلى و مهم الکاشف عبارت است 1. پیرایش تفسیرى، تفاسیر برگرفته از اسرائلیات، غیر علمى و غیر مستند، ناکارآمد در باورها و جهان دنیا و آخرت، متناسب با گذشته، بىارتباط با حوزه تفسیر از تفسیر الکاشف حذف شده است افزون بر این در راستاى پیرایش، از پرگویى در مباحث تخصصى و آوردن نظریات مخالفان اجتناب شده است. 2. رو در رویى با آراى مفسّران، مغنیه در نقد دیدگاههاى تفسیرى از معیارهاى زیر بهره مىبرد: تعبد به ظواهر تا وقتى دلیل عقلى ناسازگار وجود نداشته باشد، ناسازگارى با فصاحت و بلاغت آیات، ناسازگارى با آیات و ضعف دلیل. 3. نوآورى، مغنیه در دانش اعجاز قرآن، اسباب نزول، نزول قرآن، محکمات و متشابهات، تفسیر و شرایط آن حرف نو دارد. و در تفسیر برخى از آیات، تفاسیر نوینى عرضه مىکند که در سایر متون تفسیرى دیده نمىشود. 4. ساده نویسى، ویژگى دیگر تفسیر الکاشف است. 5. ارائه تفسیر تطبیقى آیات فقهى و کلامى، 6. راهنماى موضوعى آثار، 7. راهنماى موضوعى تفسیر، 8. تفسیر موضوعى 9. بهرهگیرى از شیوه پرسش و پاسخ از ویژگىهاى دیگر الکاشف است. سه پایه اساسى روش تفسیرى مغنیه، تفسیر به مأثور، تفسیر عقلى و تفسیر علمى است. در پایان، منابع و مآخذ الکاشف نیز گزارش شده است.
https://jqr.isca.ac.ir/article_22317_4afb55e2f6be032750ba973a81e985e8.pdf
الکاشف
ویژگىهاى الکاشف
کلام تطبیقى
محمد جواد مغنیه
روش تفسیرى »الکاشف«
فقه تطبیقى
تفاسیر سیاسى - اجتماعى
per
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
2002-01-21
7
27-28
278
321
22318
Original Article
معنی شناسی و فهم متن
Semantics and understanding of the text
سید حیدر علوی نژاد
1
ریشهشناسى آراء زبانشناسى و معنىشناسى ابوزید و ایزوتسو است. معنىشناسى که گونههاى چندى دارد، زیربناى تفکر ابوزید است. ایزوتسو نیز آن را در خدمت فهم قرآن قرار داده و بر پایه آن ادعا دارد که قرآن خود باید مفسّر خود باشد. معنىشناسى به دو گونه است، یکى گویاى نسبیت درکها و دیگرى از همسانى درکها خبر مىدهد. نویسنده، پس از یادآورى اصول گفت و گو در قرآن و به فراموشى سپرده شدن آنها در حوزه قرآن پژوهى؛ به تبیین زبانشناسى و معنىشناسى از نگاه »ایزوتسو« پرداخته معتقد است ایزوتسو، آن را در خدمت فهم جهانشناسى و جهان بینى قرآن قرار داده و خود را در این رابطه وامدار نظریه ساپیر - ورف معرفى مىکند. ایزوتسو ترجمهها را براى فهم قرآن کافى نمىداند. چون زبانها متفاوتند و همین مسأله، تفاوت نسبیّت درکها را به همراه دارد. پس قرآن باید خود مفاهیم خود را تفسیر کند. سپس نظریّه »تفاوت درکها از جهان خارج به تبعیت از تفاوت زبانها« - که عصاره نظریه ساپیر و ایزوتسو است - نقد شده است. در بخش دیگر مقاله نسبیت فرهنگى، چهرههاى شاخص طرفدار آن و دلایل ارائه شده از سوى آنها مورد مطالعه و نقادى قرار گرفته است. در قسمت پایانى مقاله، دیدگاه »همگانىهاى زبان« که نقطه مخالف نسبیت زبان است مطرح مىشود که به دو بخش جوهرى و صورى تقسیم مىگردد. در نهایت از طراحى دستور جهانى زبان یاد مىشود که چهارچوب کلى آن براى همه زبانها معتبر است و بخشهاى اساسى آن به طور وراثتى در انسان وجود دارند، همین مشترکات انسانى و فطرى به درک و عمل همسان خواهد انجامید.
https://jqr.isca.ac.ir/article_22318_9033336c271b17fa8c704f0dde0bdfdd.pdf
زبانشناسى
معنىشناسى
ابوزید
ایزوتسو
ساپیر - ورف
نسبیت زبان
همگانىهاى زبان
زبان قرآن
per
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
2002-01-21
7
27-28
322
341
22319
Original Article
نقش سیاق در تفسیر
The role of context in the interpretation
محمد حسن ربانی
1
نقش سیاق از زوایاى گوناگون در تفسیر با ذکر مثال مورد بررسى قرار گرفته است. سیاق، همان قرینه مقالیه یا مصداقى از آن یا نشانه درون متنى است که ترکیب صدر و ذیل کلام، شکل دهنده آن خواهد بود. نویسنده، نقش سیاق را، در تفسیر لغت، در توسعه و معناى کلمات، در تعیین معناى جمله، در ترکیب آیات، در ترتیب نزول آیات، در نقد اسباب نزول، در شناخت آیات مکى از مدنى، در نقد احادیث تفسیرى، در تعیین مرجع ضمیر، در فهم کلمه یا جمله محذوف، در تعیین مصداق کلمه و در ترجیح و تعیین یکى از دو قراءت به همراه ذکر نمونههایى به تفصیل مورد بررسى قرار داده است. در پایان به کارآیى سیاق در مقایسه با سایر ادله و اهمیت آن در تفاسیر نیز اشاره شده است.
https://jqr.isca.ac.ir/article_22319_30ed02344f1af552fbae57652896f017.pdf
سیاق در تفسیر
انواع
تعریف
کاربرد
مقدمات تفسیرى
per
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
2002-01-21
7
27-28
242
265
22320
Original Article
امام علی (ع) پایه گذار علوم قرآنی
Imam Ali (AS), the founder of the Qur'anic Sciences
مهسا فاضلی
1
آراء امام على )ع( در زمینه علوم قرآنى و آثار منتسب به آن حضرت )ع( در این حوزه مورد بررسى قرار گرفته است. نویسنده، پس از گزارش تعریفهاى گوناگون درباره علوم قرآنى، به بررسى طرق روایى و معرّفى بخشهاى رساله علوم قرآنى منتسب به امام على )ع( پرداخته و دیدگاههاى امام على )ع( را درباره تأویل قرآن، تنزیل قرآن، محکم و متشابه، عدم اختلاف و تناقض در قرآن، عام و خاص، اسباب نزول، ناسخ و منسوخ و اعراب قرآن به همراه ذکر نمونههایى به تفصیل مورد بررسى قرار داده است. نیز در پایان نتیجه گرفته است که امام على)ع( علاوه بر آنکه در امر تفسیر و تبیین قرآن، صدرالمفسّرین به شمار مىرفت، در زمینه علوم قرآن - با مفهوم مصطلح آن - نیز آغازگر و مبتکر بوده است، به گونهاى که سرچشمه تمام شاخههاى علوم قرآنى در قرون بعدى، بیانات ارزشمند آن امام همام است.
https://jqr.isca.ac.ir/article_22320_da26a062a77c46425aef724af7c435b5.pdf
تفسیر اهل بیت (ع)
علوم قرآنى اهل بیت (ع)
علوم قرآنى
تعریف علوم قرآنى
انواع علوم قرآنى
امام على (ع)
علوم قرآنى از دیدگاه امام على )ع(
آثار امام على(ع)
تأویل قرآن
تنزیل قرآن
محکم و متشابه
ناسخ و منسوخ
عام و خاص
اسباب نزول
تاریخ علوم قرآنى
per
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
2002-01-21
7
27-28
366
381
22321
Original Article
زیبایی شناسی قرآن در نگاه «فرّاء»
Aesthetic of the Qur'an in "Farraa's View
بهجت السادات حجازی
hejazi@uk.ac.ir
1
گزارش برخى از نکتههاى ادبى و زیبایىشناسى »معانى القرآن« اثر فرّاء (144 - 207 ه. ق.( است. این کتاب که در زمینه نحو و لغت به رشته تحریر درآمده است و از مهمترین کتابهاى معانى القرآن است. نویسنده، پس از نگاهى گذرا به تاریخ علم بلاغت، زندگىنامه فرّاء و آثار دانشمندان در موضوع معانى القرآن، به بررسى نکتههاى ادبى و زیبایىشناسى کتاب »معانى القرآن« پرداخته و موضوعاتى چون: تمثیل، تشبیه، مجاز، کنایه، تشخیص، استعاره تهکّمى، ایجاز، استفهام، تکرار، تأکید، تعظیم، حذف مسندالیه با بودن قرینه، جمله خبرى در مفهوم دعایى و اسناد ضمیر جمع به مفرد را به همراه ذکر نمونههایى از آراء بلاغى فرّاء مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است.
https://jqr.isca.ac.ir/article_22321_97294bbe2126306d66c8fd4aedac6d42.pdf
زیبایىشناسى قرآن
فرّاء
معانى القرآن
بلاغت قرآن
تمثیل
تشبیه
کنایه
استعاره
تکرار
تأکید
per
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
2002-01-21
7
27-28
382
385
22322
Original Article
هنر خوشخوانی قرآن و بایستههای پژوهشی
Art Khvshkhvany Qur'an and management Baysthhay
حسین علینقیان
1
https://jqr.isca.ac.ir/article_22322_f5866379c389effd03566340dd02147e.pdf
per
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
2002-01-21
7
27-28
386
393
22323
Original Article
آشنایی با قرآن شناس برجسته غرب «رژیس بلاشر»
Familiarzation with "Regis Blasher", the prominent Western Qur'an Researcher
مسعود ربیعی آستانه
1
معرّفى دیدگاههاى »رژیس بلاشر« (1900 - 1973 م.(، قرآنشناس برجسته غربى در حوزه قرآن است. نویسنده، پس از گزارشى گذرا از تاریخچه مطالعات مستشرقان در حوزه علوم قرآنى و معرّفى برخى از پژوهشگران غربى در این حوزه به زندگینامه رژیس بلاشر پرداخته و مقالات و کتابهاى او را از جمله: مسأله محمد، در آستانه قرآن و ترجمه قرآن به زبان فرانسه معرفى کرده است. در پایان نیز جدول ترتیب نزول سورههاى قرآن براساس طرح رژیس بلاشر درج شده است.
https://jqr.isca.ac.ir/article_22323_6ff4ec0d263488c68105625ae9118e3f.pdf
رژیس بلاشر
مستشرقین قرآن پژوه
آثار
ترتیب نزول سورهها
مطالعات قرآنى غرب
per
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
2002-01-21
7
27-28
394
399
22324
Original Article
نقدی بر «فلسفه مردانه بودن گفتمان قرآنی»
Cash on "Men's philosophy of Qur'anic discourse"
منصوره وطنی
1
https://jqr.isca.ac.ir/article_22324_9556acc6ef33cddd0722b50a9ca37377.pdf