ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل تحولات پدیدآمده در مفهومشناسی تفسیر اجتماعی قرآن کریم
هدف این پژوهش شناسایی تحولات رخداده در نظرگاههای تفسیرپژوهان پیرامون مفهوم تفسیر اجتماعی قرآن است و بهدنبال پاسخ این پرسش است که آیا تلقی تحلیلگران، روشها و گرایشهای تفسیری درباره این گرایش نوپدید، بسان خودِ این پدیده، در طول سده اخیر دستخوش فراز و فرود و در نهایت کمال گردیده است؟ مهمترین دستاورد این پژوهش نیز چنین است: چیستی تفسیر اجتماعی در نگاه تفسیرپژوهان نخست، مفهومی بسیط و تنها در قواره یکی از تأثیرات تحولات فرهنگی و اجتماعی جوامع مسلمان بر اندیشه و سپس آثار تفسیری مفسران معاصر است و کارایی آن تنها به تلاش برای برقراری سازگاری میان آیات قرآن و نیازهای نوین جوامع مسلمان خلاصه میشود (تفسیر تطبیقی). این تلقی در گام پسین خود، علاوه بر مفهوم بسیط نخستین و کارایی محدود آن، عبارت از گرایشی میشود که با تمامی مسائل مرتبط با حیات فردی و اجتماعی مسلمانان ارتباط مییابد و غایت خود را اثبات صلاحیت و کفایت قرآن برای هدایتگری نوع انسان قرار میدهد (تفسیر هدایتی). در فرجام و در گام سوم، تفسیر اجتماعی به معنای دانشی میانرشتهای و مرتبط با گزارههای علم جامعهشناسی نیز مطرح میشود.
https://jqr.isca.ac.ir/article_20377_aa9f8da3bb14d2d3ac9a1007590cf095.pdf
2016-05-21
4
33
تفسیر اجتماعی
تفسیرپژوهی
تفسیر تطبیقی
تفسیر هدایتی
نظریهپردازی اجتماعی
روح اله
ناظمی
rnazemi@mail.quran.ac.ir
1
دانشجوی دکترای تخصصی رشته علوم قرآن و حدیث دانشکده اصول الدین (واحد قم)
LEAD_AUTHOR
کاظم
قاضی زاده
2
استادیار دانشگاه تربیت مدرس
AUTHOR
عبدالرضا
زاهدی
doctor_zahedi@yahoo.com
3
استادیار دانشکده تفسیر و معارف قرآن قم (وابسته با دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم)
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
جستاری در باب روابط ارزشهای اخلاقی گامی در مسیر کشف نظام اخلاقی قرآن
اگر آموزههای قرآن را به چند محور و موضوع اصلی تقسیم کنیم، بیشک آموزههای اخلاقی آن از منظری، در شمار مهمترینها قرار دارد و چه بسا بتوان اذعان کرد که اگر هستیشناسی وحیانی بهمثابه پایهها و ریشههای معارف قرآنی بهحساب آید و احکام عملی شریعت بهمنزله شاخ و برگهای آن شناخته شود، آموزههای اخلاقی، ثمره و دستاورد آن شجره طیبه خواهد بود. با این همه از دیرباز در میان اندیشهوران مسلمان، این پرسش مطرح بوده است که آیا آموزههای اخلاقی قرآن از ساختاری منطقی و منسجم برخوردار است و اجزا و عناصر آن بر اندیشهای نظاموار و نگرشی سیستمی استوار است، یا توصیههایی پراکنده و نامنسجم است که از مبنای واحد و ساختاری مرتبط و نظاموار برخوردار نیست و در نتیجه، پیوندی جدی و معنادار میان آنها نمیتوان شناسایی کرد؟ این در حالی است که اثبات تمایز و برتری آموزههای اخلاقی اسلام در مقایسه با سایر مکاتب علمی- اخلاقی، در گرو شناخت و کشف نظام اخلاقی اسلام است. کشف روابط میان ارزشهای اخلاقی، گامی نخست و مهم در شناخت نظام اخلاق اسلامیِ مطرح در آیات قرآن است که در این پژوهش ـ بهعنوان درآمدی بر بحث یاد شده ـ مورد بررسی و مداقّه قرار گرفته است.
https://jqr.isca.ac.ir/article_20378_e881d74306bf8a091a18eec1598cfd02.pdf
2016-05-21
34
63
آموزههای قرآنی
ارزشهای اخلاقی
نگرش سیستمی
نظاممندی
اخلاق اسلامی
سید علیاکبر
حسینی
hoseyni13@gmail.com
1
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
نظریه ای نوین در معنای ظاهر و تنزیل قرآن
یکی از مباحث مهم علوم قرآن که ریشه در روایات پیامبر و اهل بیت (ع) دارد، بحث ظاهر و باطن قرآن است. تاکنون محققان زیادی به بحث درباره مقصود از باطن و تأویل قرآن و معرفی معیارهایی برای شناخت ظاهر قرآن از باطنش روی آوردهاند. معمولاً محققان برای تنزیل و ظاهر قرآن، معانی روشن و تحتاللفظی قرآن، چیزهایی که قرآن درباره آن نازل شده، تفسیر و شأن نزول، تطبیق آیات قرآن بر مصادیق طبیعی و معانی دیگری نزدیک به اینها برداشت کردهاند. تدوین آثار فراوان درباره باطن قرآن حکایتگر دشواری بحث در این موضوع است. مقاله حاضر برخلاف رویه متداول میان محققان، تلاش کرده است از طریق بحث درباره مفهوم ظاهر و تنزیل قرآن، به حل مسأله تمایز میان معانی ظاهری و باطنی قرآن بپردازد. رهاورد این بحث این است که هر معنایی که نخستین مخاطبان پیامبر از آیات شریفه دریافت کرده و در ذهنشان نقش میبست، ظاهر و تنزیل قرآن بوده و هر معنای دیگری که ورای آن فضای نزول و فهم مخاطبان اولی از آیات قرآن دریافت شود، خواه در زمان رسول خدا(ص) یا بعد از آن، باطن و تأویل قرآن خواهد بود. بیشک سیاق و فضای نزول، مهمترین قراین آگاهی از معنای ظاهر و تنزیل قرآن است.
https://jqr.isca.ac.ir/article_20379_bf3afd3e36044769c41a0fb680d381da.pdf
2016-05-21
64
85
ظاهر قرآن
تنزیل قرآن
تأویل
تفسیر اهل بیت
روایات تفسیری
سید محمود
طیب حسینی
tayyebhoseini@rihu.ac.ir
1
عضو گروه قرآن پژوهی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
قرآنپژوهان و آیه پایانی سوره مزمل
دانش مکی و مدنی آیات قرآن وظیفه تاریخگذاری واحدهای نزول قرآن را عهدهدار است. از زیرشاخههای این دانش، بحث و بررسی پیرامون شناخت آیات مکی داخل در سورههای مدنی و آیات مدنی داخل در سورههای مکی است که درعلوم قرآنی از آن به آیات مستثنا یاد میگردد. از جمله آیاتی که مفسران قرآن درباره مکی یا مدنی بودن آن اختلاف نظر دارند، آخرین آیه سوره مزمل است. از آنجا که این سوره در شمار سورههای مکی است که در آغاز بعثت نبوی نازل گردیده و درباره آخرین آیه آن در تفاسیر کهن و معاصر دیدگاههای گوناگونی ارائه شده است، این نوشتار دیدگاه موافقان و مخالفان را بررسی و تلاش نموده به دلایل مخالفان مکی بودن آن پاسخ دهد.
https://jqr.isca.ac.ir/article_20381_6d8c554651f1dc435fd4bc728af6600d.pdf
2016-05-21
86
105
آیات مستثنا
تفسیر
مزمل
مکی
مدنی
عذرا
شکراللهی
1
کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث
LEAD_AUTHOR
محمدرضا
حاجی اسماعیلی
m.hajis1@yahoo.com
2
دانشیار دانشگاه اصفهان
AUTHOR
داوود
اسماعیلی
3
دانشجوی دکتری دانشگاه اصفهان
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی سند قرائت حفص از عاصم
شهرت و رواج قرائت حفص از عاصم و مطابقت غالب قرآنهای موجود با این قرائت، بررسی سند آن را حائز اهمیت میسازد. این مقاله به روش توصیفی ـ تحلیلی، به نقد دیدگاههای موجود در اینباره میپردازد. در برخی منابع رجالی فریقین، ابوعبدالرحمن سلمی، عاصم و حفص تضعیف شده و عثمان یکی از مشایخ ابوعبدالرحمن است. بررسیها نشان میدهد اثبات عثمانی بودن ابوعبدالرحمن نیازمند مستندات قوی است. تضعیفات عاصم در نقل حدیث نیز با توثیقاتش در قرائت متعارضند و تمرکز عاصم در قرائت بوده است. سرمنشأ تضعیفات حفص، اشتباه او با حفص بصری و أزدی و عدم نقل صحیح سخنان متقدمین است و وجود عثمان در سند این قرائت نیز بنا بر دلایلی مردود است. این نوشتار با استفاده از منابع تاریخی و رجالی، نشان میدهد ضعف سند این قرائت قابل اعتنا نیست.
https://jqr.isca.ac.ir/article_20382_a08e889a198e6a6b6613a79eecae5738.pdf
2016-05-21
106
127
قرائت
حفص
عاصم
حفص بن سلیمان
ابوعبدالرحمن سلمی
فریده
پیشوایی
1
طلبه سطح چهار حوزه علمیه قم
LEAD_AUTHOR
محمدصادق
یوسفی مقدم
2
استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
پیمان الست و نقد آراء مفسران فریقین درباره آیه میثاق
آیه میثاق (اعراف/172) بیانکننده عهد خداوند با بندگان خویش است که موجب ابراز نظرات مختلف مفسران، از جمله وجود عالم ذر برگرفته از روایات، فطرت، تمثیل، دو نشئه ملکوتی و ملکی انسان، عالم عقل و وحی و ... شده است. در این پژوهش پس از ذکر همه این نظرات و بیان نقاط ضعف و قوت هر نظریه، بررسی روایات ذیل آیه بیان خواهد شد که به ظاهر تواتر معنوی دارند، اما پس از حذف مشترکات در طرق و روایات مکرر از یک فرد خاص و بیان اضطراب در متن روایات و ضعف سندی آنها، نه تنها تواتر معنوی، بلکه اعتبار این احادیث زیر سؤال میرود. سپس به تبین نظریه مختار بر این مبنا که شهود حضوری برای انسان در طول عمر وی است، میپردازد؛ بر این اساس که اگر انسان با دست خویش برای خود حجاب ایجاد نکند، قطعاً این عهد و شهود را درک خواهد نمود.
https://jqr.isca.ac.ir/article_20383_465e36f48c9ad35acb1f5bf7159097d6.pdf
2016-05-21
128
153
عالم ذر
الست
عهد
میثاق
فطرت
علم حضوری
شهود
صغری
رادان
soghraradan@yahoo.com
1
دانشجوی دکتری دانشگاه قم
LEAD_AUTHOR
محمد تقی
دیاری بیدگلی
mt_diari@yahoo.com
2
دانشیار دانشگاه قم
AUTHOR
محمد هادی
مفتح
mhmofatteh@yahoo.com
3
استادیار دانشگاه قم
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
نقد ترجمه ساختار لغوی ـ معنایی آیةالکرسی در ترجمههای فارسی
آیات 257-255 سوره بقره معروف به آیةالکرسی است که به علت کثرت قرائت و روایات متعدد در منابع فریقین، به یکی از پرکاربردترین و برجستهترین آیات قرآن نزد مسمانان تبدیل شده و توجهی ویژه را میطلبد. این مقاله با رویکردی ریشهشناختی، به بررسی و نقد هشت ترجمه مشهور فارسی پس از انقلاب اسلامی از آیةالکرسی پرداخته است. بررسی و دقت در این ترجمهها نگارنده را به این نتیجه میرساند که هیچ یک از مترجمان، ترجمه دقیقی برای این سه آیه ارائه نداده و هر یک از آنها در ترجمه فرازهایی لغزش داشتهاند. بیشترین لغزش مترجمان در ترجمه واژههای «قیوم»، «کرسی» و «طاغوت» بوده است. رویکرد ریشهشناختی در تعیین معنای دقیق این واژگان، بسیار یاریرسان است و میتواند در نقد روشمند ترجمههای موجود کارآمد باشد و حتی اگر پاسخ قاطعی برای این گونه مسائل به دست ندهد، دست کم از ابهامها و تاریکیهای فراروی امر ترجمه میکاهد و ابزار نقد قابل توجهی برای آشکار کردن مرزهای قوت و ضعف کار مترجم به دست میدهد. در این نوشتار با استفاده از تفاسیر معتبر و نقد و بررسی ترجمهها، در هر فراز از آیات، لغزشهای مترجمان بیان و ترجمه دقیقتر آورده شده است.
https://jqr.isca.ac.ir/article_20384_06a1574c76186f9f1cf3fb1beb51ba42.pdf
2016-05-21
154
177
آیةالکرسی
ترجمه فارسی
طاغوت
اکراه
عروة الوثقی
فاطمه
آگهی
1
دانشجوی دکتری دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
محمدعلی
رضایی کرمانی
rezai@um.ac.ir
2
دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد
LEAD_AUTHOR