ORIGINAL_ARTICLE
عترت، ترجمان قرآن
تعامل و ارتباط میان قرآن و عترت مورد بررسى قرار گرفته است.
نویسنده نخست از چالشهاى سهگانه متون مقدس ادیان آسمانى، 1- انکار و حقناپذیرى مخاطبان، 2- تحریف لفظى و 3- تأویل و تحریف معنوى سخن گفته، سپس از تلاش پیامبر در جهت حفظ و صیانت لفظى قرآن و تمهیداتى که به پیدایش و گسترش دانش و تعلیم و تعلّم انجامید، یاد کرده است. آن گاه از نگرانى پیامبر نسبت به تحریف معنوى قرآن بحث کرده، تدابیرى را که پیامبر براى صیانت از تحریف معنوى چیده بررسى و تأسیس مرجعیت اهلبیت(ع) از سوى پیامبر براى تفسیر و تبیین مفاهیم قرآن را مهمترین این تدابیر مىداند و در پایان به نقش اهلبیت در حفظ و صیانت معنوى قرآن اشاره مىکند.
https://jqr.isca.ac.ir/article_22460_1a2de138040972b1880bff4a4ff378e8.pdf
1996-07-22
4
17
عترت
ترجمان قرآن
متون مقدس
تحریف لفظى
تحریف معنوى
اهلبیت(ع)
ثقلین
احمد
ترابی
1
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
نمادهای تفسیر اهل بیت (ع)
بررسى مبانى، روشها و اسلوب بیانى تفسیر اهلبیت(ع) است.
میراث تفسیرى اهلبیت (ع)، گنجینه نهفته و ناپیراستهاى است که مىباید آن را کشف کرد و پالود اما با ابزار و معیارهاى کلى نه فحص و تحقیق موردى که کارى بس دشوار و یا ناممکن است.
نگارنده از پیوند میان قرآن و عترت و از مهجور ماندن و ضرورت پیراستن سره از ناسره میراث تفسیرى اهلبیت(ع) سخن مىگوید. نخست دیدگاههاى دانشیان در اعتبار و حجیت اخبار واحد - که بیشتر روایات تفسیرى ائمه(ع) را در برمىگیرد - را مطرح مىسازد و معتقد است خبر واحد گمانآور، هرگاه شرایط اعتبار را دارا باشد، به همان دلیل که در فقه و احکام عملى معتبر است در بیان مفاهیم آیات وحى و مرادهاى خداوند نیز اعتبار دارد. آنگاه عرصه و قلمرو تفسیر اهلبیت، و دلیل نیاز قرآن به رهیافتهاى معنوى - تعیین و مرزبندى نمونه لفظ در خارج است و مشخص کردن مرزهاى نمونه خارجى - را بر مىشمارد و معنا (بطون( گرایى را مهمترین شاخصه تفسیر اهل بیت مىشناسد که حدیث ثقلین نیز مؤید آن است. نویسنده نمونههایى از تفسیر معنوى در تفسیر اهلبیت(ع) و تفاوت میان تفسیر و تأویل را ارائه مىکند و بر آن است که یکى از روشهاى تفسیرى ائمه(ع)، بیان نمادها و نمونههاى عینى و خارجى براى حقایق و اشارههاى قرآنى است که خود برگرفته از روش قرآن در ارایه معارف و آموزههاى قرآنى است. البته این کار در چارچوب و معیارهاى مشخص صورت مىپذیرفته است. جعل در برخى روایات تفسیرى، نقش زمان در تفسیر اهلبیت(ع)، تفسیر وجوه قرآن و سطحها و نیازهاى گوناگون مخاطبان، دلیل ناهمسانى برخى از روایات تفسیرى منسوب به اهلبیت(ع) است. ضرورت عرضه روایات تفسیرى بر قرآن براى باز شناخت میزان درستى و نادرستى آنها موضوع فرجامین این نوشتار است.
https://jqr.isca.ac.ir/article_22461_0d647aad913315642a5f6fc5c844d41e.pdf
1996-07-22
20
53
خبر واحد
مبانى تفسیر
روشهاى تفسیرى
حدیث ثقلین
عرضه روایت به قرآن
تفسیر معنوى
تأویل
تفسیر اهلبیت(ع)
سید حسین
هاشمی
1
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تفسیر قرآن به قرآن در آموزه های عترت
با تکیه بر جامعیّت قرآن و ارتباط تفسیرى بین آیات آن و احاطه کامل عترت بر معارف قرآن، شیوه تفسیر قرآن به قرآن در سیره تفسیرى معصومان(ع) مورد مطالعه قرار گرفته است.
پیامبر به کنش تفسیر آیات قرآن به صورت متقابل اشاره داشت. در سخنان اهلبیت(ع) نیز براى تفسیر قرآن به قرآن چهار اصل مهم شناخته شده است که عبارتند از: جامعیت و مرجعیت قرآن، بهرهگیرى دانشهاى جنبى قرآن، شناخت ظاهر و باطن قرآن و نگرش سیستمى به آیات قرآن و احاطه بر مجموعه معارف قرآن. مهمترین محورهاى تفسیر قرآن به قرآن در مکتب اهلبیت(ع)؛ شرح مفاهیم قرآنى در پرتو آیات وحى، دستهبندى مفاهیم قرآنى با تکیه بر آیات قرآن، تعریف عناوین کلیدى، بیان سازگارى میان آیات به ظاهر ناسازگار، نفى تفسیرهاى ناروا با استفاده از تفسیر قرآن به قرآن، اجمال زدایى از چهره آیات به وسیله آیات شرح کننده، تکیه بر سیاق آیات، تفسیر متشابه با محکم، جداسازى آیات ناسخ و منسوخ، استفاده از کاربردهاى گوناگون واژههاى قرآنى در تفسیر و نتیجهگیرى از دلالتها و اشارتهاى قرآنى است. در بیان تفسیر اهلبیت(ع) نوع نادرست تفسیر قرآن به قرآن نیز معرّفى شده و علت آن را ناآشنایى با علوم قرآن دانستهاند و نهى ائمه(ع) از دخالت افراد در کار تفسیر، مربوطه به کسانى است که ابزار و دانش لازم را ندارند.
https://jqr.isca.ac.ir/article_22462_a439aacf22c3fd093ed2108cff423bf5.pdf
1996-07-22
54
81
تفسیر قرآن به قرآن
روشهاى تفسیرى اهلبیت(ع)
ضرب قرآن
علوم قرآنى
منابع تفسیرى اهلبیت(ع)
سید ابراهیم
سجادی
1
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
سهم امامان در پی ریزی علوم قرآن
نشان دادن نقش اهلبیت(ع) در شکلگیرى علوم قرآن و پىریزى بنیادهاى آن است.
با گسترش قلمرو اسلام و رهیافت قرآن به سرزمینهاى دیگر، فهم آیات براى تازه مسلمانان مشکل مىنمود. پیامبر در زمان حیات خویش افرادى براى پاسخگویى به پرسشهاى تفسیرى و قرآنى مردم برگزید. اهلبیت پیامبر(ص) در عصر ایشان و اعصار بعد بیشترین نقش را در آشنا ساختن مردم با تفسیر و دانشهاى قرآنى برعهده داشتند. شکلگیرى دانشهاى قرآنى وام گرفته از سخنان اهلبیت(ع) درباره قرآن است. سخنان معصومین(ع) در تبیین متن قرآنى به پنج دسته تقسیم مىشوند: 1- روایاتى که پیش فرضهاى مفسّر را بیان مىکند، 2- سخنانى که انتظارهاى به حق مفسّر را روشن مىسازد، 3- گفتههایى درباره معنىشناسى در ظرف زمانى نزول و موقعیت تاریخى، 4- تأکید بر محور اصلى مباحث قرآن و 5- فهم آیات براساس فهم عصر معصوم(ع). بیان ائمه(ع) درباره شناخت قرآن و علوم قرآن سه زمینه را در بردارد: 1- آنچه مربوط به طبیعت زبان است و عمومیت دارد، مثل عام و خاص، 2- آنچه مخصوص قرآن است و بهسبک ویژه قرآنى، نظر دارد، مانند محکم و متشابه. 3- روایاتى که درباره عناصر کلىترى در سبک بیانقرآن سخن دارند مانند روایتى که مىگوید، لحن قرآن کنایى است.
https://jqr.isca.ac.ir/article_22463_d2eea3cbf71c99a6563903a54072c212.pdf
1996-07-22
82
91
روششناسى علوم قرآنى
روشهاى تفسیرى اهلبیت(ع)
زبانشناسى
معناشناسى
علوم قرآنى اهلبیت(ع)
روایات اهلبیت(ع)
انواع علوم قرآنى
علی
حیدری
1
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
سنجش تطبیقی تفسیر اهل بیت و صحابه
سنجش تطبیقى روش تفسیرى اهلبیت(ع) و صحابه در تفسیر قرآن است.
تفسیر صحابه از قرآن به تناسب وسعتپذیرى اندیشه و پژوهشهاى بشرى، روند تکاملى داشته است امّا گستره اندیشه و گذشت زمان از جامعیت و ژرفاى تفسیر اهلبیت(ع) نگاشته است.
نویسنده، نخست به موضوع چگونگى سیر رو به گسترش تفسیر قرآن و تنگناهاى تفسیر صحابى و جامعیت مکتب تفسیرى اهلبیت(ع) پرداخته و سپس تأثیر اندیشهها و آراى اهل کتاب بر تفسیر صحابى و مصون ماندن تفسیر اهلبیت(ع) از آن را مورد بررسى قرار داده در ادامه به بررسى تطبیقى ابزارهاى تفسیر در مکتب اهلبیت(ع) و اصحاب پرداخته است. صحابه همانند اهلبیت(ع) به میزان بایستهاى به لغتهاى قرآنى توجه داشتهاند. امّا صحابه برخلاف اهلبیت(ع) بر اشعار جاهلى بسیار تکیه مىکردند. از سوى دیگر، سبب نزول، تاریخ و بهرهگیرى از سیاق از جمله ابزارهایى است که تنها در مکتب اهلبیت(ع) مورد توجّه واقع شدهاند.
https://jqr.isca.ac.ir/article_22464_6497140b4fed3e0c5df217539f48b088.pdf
1996-07-22
92
117
روشهاى تفسیرى اهلبیت(ع)
اهل کتاب
اشعار جاهلى
اسباب نزول
سیاق
معنى شناسى
روشهاى تفسیرى صحابه
هاشم
اسلامی
1
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
مرزبانان قلمرو مفاهیم وحی
بررسى برخى از آثار مثبت و بىبدیل اهلبیت(ع) در پاسدارى از حریم ارزشهاى دینى و قرآنى است. پیشینه تاریخى مسلمانان نشان از توجه پیامبر به سرنوشت امت اسلامى پس از خود دارد. اهلبیت(ع) از سوى پیامبر براى پاسدارى از اسلام و دفع فتنهها و دسیسهها معرفى شدند. اهلبیت(ع) از آیات قرآن پاسدارى و از تحریف لفظى به خصوص معنوى آیات جلوگیرى کردند. و در دفاع از مبانى اصولى و عقیدتى نهایت سعى خود را به کار مىبستند. معصومین(ع) نظرگاه اهل سنت و مجسمه و برخى دیگر از فرقهها را که دیدن خدا در دنیا و آخرت یا تنها آخرت را باور داشتند، به نقد مىگرفتند آنها با تفسیر بهینه آیات که ظاهرى همخوان با دیدن خدا دارد از بد فهمىها و کج فهمىها جلوگیرى مىکردند. ارائه تفسیر صحیح از جانب اهلبیت(ع) درباره معناى استواى الهى بر عرش و آیه »یوم یکشف عن ساق« نیز مجال برداشتهاى نارواى کجاندیشان را از ایشان مىگرفت. اهلبیت(ع) از ورود به مباحث بىثمر پرهیز داشتند و دیگران را از بحث در این موضوعات باز مىداشتند اما بحث در موضوعات ضرورى و حساس عقیدتى را لازم مىشمرند و با بهرهگیرى از محوریّت قرآن به بحث و بررسى درباره این گونه موضوعات مىپرداختند.
https://jqr.isca.ac.ir/article_22465_fb5a5ed47884fdacf0fd6f7ad85dcb25.pdf
1996-07-22
118
137
تفسیر اهلبیت(ع)
ثقلین
روایات تفسیرى
تفاسیر روایى
پاسدارى از قرآن
احمد
آقایی زاده
1
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
ظاهر و باطن قرآن در گستره روایات
بررسى معناى »ظهر« و »بطن« و چگونگى استفاده از »ظاهر« و »باطن« قرآن است. روایاتى که آیات قرآن را داراى ظاهر و باطن مىخواند در متون روایى و تفسیرى شیعه و اهل سنت وجود دارد. اصطلاح ظهر و بطن در روایات، معانى گوناگونى یافته است. شمارى از روایات ظهر قرآن را همان امر و نهى و احکام حلال و حرام معرفى مىکند و باطن قرآن را فهم مىخواند. تعدادى دیگر »ظهر« را »تنزیل« قرآن و »بطن« را »تأویل« قرآن مىشناساند و بعضى ظهر را مورد سبب نزول و بطن را مصادیق آن مىدانند. روایات ظهر و بطن گاه به صراحت و گاه به اشاره از لایههاى گوناگون بطون خبر مىدهند. درک شخص و علم و آگاهى افراد در فهم بطون تأثیر گذار است هر چند، قلمرویى وجود دارد که ویژه خاصان درگاه الهى است. نظر داشت روایاتى که آیات قرآن را به چند گروه تقسیم مىکند نشان مىدهد ظاهر قرآن را همه مىفهمند چنان که بطون قرآن را عدهاى خاص درک مىکنند، و البته برخى ظواهر و تعدادى از بطون را اهل دقت و معنویت در مىیابند. روایاتى که فهم قرآن را به اهلبیت(ع) اختصاص مىدهد، فهم تمامى آیات و تمامى ظاهر و بطون را مىگوید. ظاهر آیات الأحکام با باطن آنها سازگارى دارد، ظاهر حکم است و باطن علم، با این توضیح که باطن مصداقى جدید براى ظاهر یا معنایى عمیقتر از آیه است. عرفا نگاهى خاص به بطون قرآن دارند و راه حلى ویژه براى ظهر و بطن آیات دارند اما برخى مانند باطنیه تنها به بطون توجه دارند و ظهر قرآن را مورد توجه قرار نمىدهند و به آن وقعى نمىنهند. بطنگویى آیات از سوى صوفیه و عرفا گاه ریشه در روایات دارد ولى بسیارى از این تأویلها نتیجه تند روى و کند روى آنها است. به همین دلایل اهل بیت(ع) در برابر تأویلهاى نادرست عرفا و صوفیه مقاومت کردهاند.
https://jqr.isca.ac.ir/article_22466_f7d85f79e62faab43ad6e86635542c5d.pdf
1996-07-22
138
171
ظاهر و باطن
روایات ظاهر و باطن
علوم قرآنى
مقدمات تفسیرى
تفسیر اهلبیت(ع)
تفاسیر روایى
سید حیدر
علوی نژاد
1
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
همگرایی قرآن و سنت
رابطه و پیوند دو سویه قرآن و سنت به عنوان دو منبع معرفتشناسى مورد بررسى قرار گرفته است. مقاله با بیان دو روش براى مطالعه پیوند متقابل قرآن و سنت، یکى مطالعه خود قرآن و سنت و دیگر تحقیق در رشتههاى گوناگون علوم اسلامى؛ راه نخست را برگزیده و در آغاز به نقش قرآن در سنت پرداخته و معتقد است که قرآن در دو جهت بر سنت تأثیر مىگذارد یکى اعتبار بخشیدن و دیگر ارزیابى و بازشناسى. سپس به چهار دیدگاه در چگونگى ارزیابى سنت براساس قرآن اشاره مىکند که عبارتند از: 1- سازگارى صددرصد سنّت با قرآن، 2- هماهنگى به معناى مخالفت نداشتن، 3- هماهنگى با اصول کلى قرآن و 4- هماهنگى با روح آیات و تشریعات قرآنى. نویسنده با نقد سه دیدگاه نخست، دیدگاه اخیر را کاملتر مىداند در ادامه از نقش سنت در قرآن سخن گفته و به دو جهت تکیه شده است یکى نقش تبیینى و تفسیرى و دیگر نقش تکمیلى. در رابطه با نقش نخست بر این باور است که نیاز قرآن به تفسیر سنت ناشى از خود قرآن و شیوه بیانى آن است امّا در عین حال تفسیرهاى روایى در عرض قرآن و جداى از آن نیست. در رابطه با نقش دوم نیز گرچه به ظاهر روایات مکمل هستند امّا با توجه به جامعیت قرآن، باید گفت مضامین روایات در قرآن هست امّا براى غیر معصوم مکشوف نمىافتد. در پایان به پیامدهاى پیوند قرآن و سنت اشاره شده و از پنج چیز نام برده است. 1- تشخیص اندازه حجیت روایات که در بحث نسخ قرآن با سنت و در ترجیح روایات متعارض اثر دارد. 2- محوریت قرآن در برابر سنت 3- تخصیص و تقیید قرآن با سنت. 4- تکیه بر قرآن در روش استنباط 5- جدایى ناپذیرى قرآن و سنت.
https://jqr.isca.ac.ir/article_22467_e53a7ed489a9507a4909b8dce536733d.pdf
1996-07-22
172
185
قرآن
سنت
ارزیابى سنت
ناسخ و منسوخ
جامعیت قرآن
تعارض روایات
حدیث ثقلین
روایات تفسیرى
قرآن و سنت
سید موسی
صدر
aliandelham@yahoo.com
1
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
استوارى قرآن از دیدگاه معصومین (ع)
دیدگاه اهلبیت(ع) در تحریف ناپذیرى قرآن مورد بررسى قرار گرفته است. روایات معصومین(ع) درباره عدم تحریف قرآن به چند گروه تقسیم مىشود: 1. روایاتى که ملاک درستى و نادرستى احادیث را آیات قرآن معرفى مىکند، 2. روایات ارجاع دهنده مردم به قرآن در فتنهها و بحرانهاى فکرى و ابهامهاى معرفتى، 3. احادیثى که تمسک به قرآن و سنت را شرط نجات از گمراهى شمردهاند، 4. روایاتى که در آنها اهلبیت به آیات قرآن تمسک کردهاند. و 5. روایاتى که شیعه را در قراءت قرآن به همگونى با سایر مسلمانان فراخوانده است. مجموعه این روایات آنگاه پسندیده است که قرآن مصون از تحریف باشد. قرآن محرّف نمىتواند ملاک درستى و نادرستى روایات باشد. تمسک به قرآن، رجوع در بحرانها به قرآن، استناد ائمه به آیات قرآن و قراءت همگون قرآن با فرض استوارى آنها معنا و مفهوم مىیابد. امّا روایاتى که از نا استوارى قرآن سخن مىگوید، باید از جهت سند و دلالت مورد بررسى قرار گیرند. از سوى دیگر، ظهور روایاتى که با آیات قرآن ناسازگار است، حجت نمىباشد. افزون بر این، این دسته از روایات با روایات بسیارى که نشان از عدم تحریف قرآن دارد نیز، ناسازگارند.
https://jqr.isca.ac.ir/article_22468_7f989955ccc0ad51bb3c896ec380c31d.pdf
1996-07-22
186
195
علوم قرآنى
تحریف ناپذیرى
روایات تحریف ناپذیرى
تفسیر روایى
تفسیر اهلبیت(ع)
ناسازگارى روایات تحریفناپذیرى
محمد
بیرجندی
1
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تأویل قرآن در منظر اهل بیت(ع)
«تأویل» قرآن از دیدگاه اهلبیت(ع) شرح شده است.
نظرگاه مفسّران و قرآن پژوهان درباره اصطلاح تأویل گاه در خور جمع با یکدیگرند و گاه در کنار یکدیگر قرار نمىگیرند. برخى معتقدند که تأویل خبر دادن از حقیقت مراد است. علامه طباطبایى تمامى دیدگاهها درباره تأویل را به دو دیدگاه، خلاصه مىکند: تأویل مرادف تفسیر است، تأویل خلاف ظاهر آیات متشابه است. علامه پس از نقد این دو دیدگاه، معتقد است تأویل در آیات قرآن به معناى حقایق آیات قرآن است. »پل نویا« تأویل را تفسیر نمادى یا باطنى مىخواند. امّا واژه »تأویل« در روایات اهلبیت گاه در برابر تنزیل قرار گرفته است و گاه در برابر تفسیر. با توجه به روایات، »تأویل« یعنى شناخت قرآن، واقعیت خارجى و تفسیر قرآن. با نظرداشت آیات و روایات، تأویل قرآن گاه در تمام آیات قرآن و گاه در بطون است و گاه در متشابهات. تأویل متشابهات مخصوص خداست و براساس باور شیعه راسخان در علم نیز تأویل متشابهات را مىدانند. تأویل بطون قرآن براى (اولوا الالباب( و (اولوا الابصار( امکانپذیر است هر چند تأویل تمام بطون از توان غیر معصوم بیرون است. بنابراین روایاتى که مردم را بر فراگیرى بطون از اهلبیت فرا مىخواند درباره ملاکها و اصول دریافت بطون است نه آنکه فهم قرآن جز از طریق روایات اهلبیت امکانپذیر است.
https://jqr.isca.ac.ir/article_22469_e88bbecbcebe59934108f98b251b969c.pdf
1996-07-22
196
211
علوم قرآنى
تأویل
تنزیل
تفسیر
اهلبیت(ع)
انواع
تاریخچه تأویل
معنىشناسى
باطن و ظاهر
محکم و متشابه
متقدمین
متأخرین
حمید
آگاه
1
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
نخستین صحیفه تفسیرى، مصحف على(ع)
بررسى و نقد دیدگاههاى مفسّران و مورّخان در مورد ویژگىهاى مصحف على(ع) است. بر پایه گزارشهاى تاریخى، پس از رحلت پیامبر(ص)، حضرت على(ع) سوگند یاد کرد تا قرآن را جمع نکند، ردا بر دوش نگیرد و به هیچ کارى نپردازد. چون چنین کرد و قرآن را گردآورد آن را بر حاکمان وقت و مردم عرضه کرد امّا آنان نپذیرفتند. اصل جمعآورى قرآن از سوى على(ع) و تألیف مصحف به دست آن بزرگوار حقیقتى روشن و پذیرفته است. امّا جزئیات این مصحف، معرکه آراء قرآنپژوهان است. مصحف على(ع) غیر از دو کتاب دیگر ایشان - صحیفه على (ع)، کتاب على(ع) - است. ویژگىهاى این مصحف عبارتند از: تنظیم بر مبناى ترتیب نزول سورهها، آمدن آیات منسوخ قبل از آیات ناسخ، ضبط دقیق نص آیات، ذکر چگونگى قراءت هر آیه، املاى پیامبر و خط على(ع)، ذکر تفسیر و تأویل آیات، ذکر خصوصیات تنزیل آیات - سبب نزول، مکان و زمان نزول - ، ذکر علوم قرآنى مانند عام و خاص و ذکر نام اهل حق و باطل. ترتیب سورهها در این مصحف که بر پایه ترتیب نزول بوده را ابن ندیم، یعقوبى و شهرستانى آوردهاند که در این میان، نقل یعقوبى افزون بر ناهمسازى با ترتیب نزول معروف، با آنچه دیگران درباره این مصحف گفتهاند نیز ناهمگون و محل تأمّل است.
در ادامه، نویسنده به تفصیل به پیشینه گردآورى قرآن، معانى گوناگونى »جمع« قرآن و سرنوشت این مصحف در گذر زمان پرداخته و معتقد است علت عدم عرضه این مصحف از جانب امام على(ع) در روزگار حکومتش، افزون بر تأیید قرآن عثمان، جلوگیرى از پراکندگى و چند دستگى مردم و یکپارچه ساختن کلمه مسلمین بود. و در پایان انگاره تحریف قرآن از سوى برخى از کوته نظران را بر پایه افزونىهاى مصحف على(ع) و مقایسه آن با قرآن فعلى، ناآگاهى آنان از ویژگىهاى مصحف على(ع) برشمرده است.
https://jqr.isca.ac.ir/article_22470_c46854a6103342b77f13926d80d43d7f.pdf
1996-07-22
214
245
مصحف على(ع)
کتاب على(ع)
صحیفه على (ع)
تفسیر
تأویل
تنزیل
جمع قرآن
حسن
حکیم باشی
hhakimbashi@yahoo.com
1
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
معالم التفسیر من کلام الأمیر (ع)
نقد و بررسى کتاب »معالم التفسیر من کلام الأمیر« از سند و محتوا است. هر چند کتاب، داراى سه سند - سند نعمانى از ابن عقده و سند ابن قولویه از سعد بن عبداللَّه اشعرى و سند سید محسن امین در اعیان الشیعه - است ولى هر سه راه از نگاه سند شناسانه، ضعیف است. نویسنده در مورد ارتباط این کتاب با رسالههاى دیگر معتقد است؛ »مقدمه تفسیر على بن ابراهیم«، کتابى است جداگانه که نگارنده آن همان نگارنده تفسیر است و مطالب آن همگى از مطالب رساله مورد بحث کاملاً متمایز است. »رساله محکم و متشابه سیّد مرتضى«، در حال حاضر وجود خارجى ندارد و علماى رجال، در میان مجموعه آثار وى، چنین کتابى را یاد نکردهاند. نیز به نظر مىرسد »رساله سعد بن عبداللَّه اشعرى« با رساله مورد بحث یکى باشد، که به دو راه نقل شده باشد و حتى در صورت جدا بودن، هر دو، یک ریشه دارند. کتاب یاد شده در بردارنده شصت گونه از گونههاى آیات قرآن است که داراى اجمال و تفصیل است و جز یک مورد با اندیشههاى امامیه هماهنگى دارد. روایتهاى معصوم(ع) در بیشتر موارد کتاب، روشن و متمایزند، هرچند مواردى اندک با سخن غیر معصوم، به گونهاى آمیخته شدهاند. نتیجه اینکه، این کتاب، بىگمان ریشه در کلام و بیان امیرالمؤمنین(ع) دارد و نشانههاى موجود در متن کتاب، گواه این امرند، ولى احتمال آن نیز هست که ترتیب آن به گونه کنونى از سوى کسى جز معصوم انجام شده باشد. چنانچه سندى استوار و پذیرفتنى براى آن جسته شود، اثر حاضر، ذخیره گرانبهایى از معصوم(ع) در علوم قرآنى خواهد بود.
https://jqr.isca.ac.ir/article_22471_e9b13c363482b5a6631604e3c1f2d7b9.pdf
1996-07-22
246
269
امامعلى(ع)
معالمالتفسیر من کلام الأمیر
تفسیر نعمانى
مقدمه تفسیر على بن ابراهیم
رساله محکم و متشابه سیّد مرتضى
رسالهسعد بن عبداللَّه اشعرى
علوم قرآنى
حسین
موسوی
1
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تفسیر ابی الجارود
نقد و بررسى «تفسیر ابى الجارود» از حیث سندى و صحت و سقم انتساب آن به امام باقر(ع) است. در میان آثار اسلامى، تفسیرى منسوب به امام باقر(ع) به روایت ابى الجارود به چشم مىخورد که به «تفسیر ابى الجارود» شهرت دارد. درستى و نادرستى نسبتِ تفسیر به آن حضرت (ع)، نیاز به بررسى شخصیّت ابى الجارود دارد. وى از اصحاب امام باقر(ع) و امام صادق(ع) بوده و از این دو امام، روایاتى داشته و هفت سال پس از رحلت امام باقر(ع) به هنگام قیام زید تغییر عقیده داده و ابتدا به کیش زیدیه و سپس به جارودیه روى آورد. هر چند برخى از منابع رجالى از وى به نکوهش یاد کردهاند، امّا تردیدى نیست که این نکوهش مربوط به زمان امام صادق(ع) بوده است و زمان امام باقر(ع) را در بر نمىگیرد. از سوى دیگر از اظهار نظر علماى رجال، توثیق ابو الجارود، به روشنى به دست نمىآید، ولى سخن ویژهاى مبنى بر ضعیف بودن وى نیز وجود ندارد. نیز پسینیان علماى رجال، یا به نقل از پیشینیان و یا براساس دلیلهایى که نزدشان، موجود بوده است، ابو الجارود را به طور صریح، توثیق کردهاند. با توجّه به توثیق على بن ابراهیم از راویانِ سندِ تفسیر خود که شامل ابوالجارود نیز مىشود، وثاقت ایشان قطعى مىشود. در میان طریقهاى روایى تفسیر ابى الجارود - راه شیخ صدوق، راه شیخ طوسى، راه نجاشى و راه على بن ابراهیم قمى - ، طریق على بن ابراهیم قمى را مىتوان بدون اشکال، و رهنمون به متن واقعى تفسیر دانست.
https://jqr.isca.ac.ir/article_22472_d899d878a4418d44e6b1301b40cd0f3f.pdf
1996-07-22
270
281
ابى الجارود
امام باقر(ع)
تفسیر ابى الجارود
تفسیر على بن ابراهیم قمى
وثاقت ابى الجارود
رجالشناسى
علی
حسین زاده
1
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
پژوهشى درباره تفسیر عرفانى امام صادق (ع)
نقد و بررسى تفسیر «حقایق التفسیر» از حیث سندى و محتوایى و صحت و سقم انتساب آن به امام صادق (ع) است. این تفسیر پس از تألیف توسط ابو عبدالرحمن سلّمى براى نخستین بار توسط پژوهشگر فرانسوى لویى ماسینیون در نیمه اوّل قرن بیستم شناسایى گردید. پس از ماسینیون، پل نویا، محقق فرانسوى در 1968 کتاب را تصحیح و منتشر کرد. از تفسیر حاضر تاکنون هیچگونه سندى، در دست نیست، نه سلّمى براى آن سندى ذکر کرده است و نه احتمالات محققان فرانسوى در مورد سند تفسیر، پذیرفتنى است. هرچند در متن تفسیر، روایتهایى وجود دارد که از نگاه ساختار و اسلوب مىتوانند صحیح باشند. از سوى دیگر، روایتهایى که دلالت بر فضیلت رسول اکرم کنند، در متن تفسیر وجود دارد، ولى روایتى که از فضایل اهل بیت و ائمه (ع) سخن گوید، به هیچ عنوان در تفسیر وجود ندارد. نیز روایتهاى کلامى همساز با جبر و روایتهاى فقهى و اعتقادى ناسازگار با تفکر شیعه در آن وجود دارد، ولى این روایتها اندک هستند و از نظر محتوایى و ساختارى، ساختگى بودن آنها به طور کامل مشخص است. نگارنده بر این باور است که امکان صدور این مجموعه تفسیرى از امام صادق (ع) دور به نظر نمىرسد و در عین حال ، آثار جعل و تحریف - افزودن روایتهاى خلاف مذهب عدلیه و امامیه و حذف روایتهاى فضایل اهلبیت - در آن به خوبى نمایان است. احتمال مىرود که این جعلها توسط شخص سلّمى، انجام شده باشد.
https://jqr.isca.ac.ir/article_22473_616e3bde21ce29d3230c07694b57fc5d.pdf
1996-07-22
282
311
ابو عبدالرحمن سلمى
حقایق التفسیر
تفسیر امام صادق (ع)
لویى ماسینیون
پل نویا
تفاسیر عرفانى
مؤلفات ائمه (ع)
رجالشناسى
سید محمد حسین
مبلّغ
1
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
نگاهى به تفسیر منسوب به امام حسن عسکرى(ع)
نقد و بررسى «تفسیر امام حسن عسکرى(ع)» از حیث سندى و محتوایى و صحت و سقم انتسابش به آن حضرت(ع) است. نویسنده پس از گزارش سبک و سند تفسیر به بررسى شخصیت رجالى مفسّر استرآبادى - مهمترین راوى تفسیر حاضر - پرداخته و از مجموع گفتهها و اظهار نظر موافقان و مخالفان به این نتیجه رسیده است که دلیلى بر تضعیف و دلیل منصوصى بر توثیق وى وجود ندارد. بنابراین، مفسّر استرآبادى مجهولالحال است، جز اینکه گروهى از رجال نامدار شیعه به وى اعتماد کردهاند. سپس نظرات رجالیان را درباره راویان اصلى تفسیر »ابویعقوب یوسفبن محمد بن زیاد« و »ابوالحسن علىبن محمد بن سیار« آورده و نظرات قرآنپژوهان و محدثان را درباره سند و محتواى تفسیر ذکر کرده است. نویسنده معتقد است گرچه در کتابهاى اربعه رجالى، راویان تفسیر، توثیق نگردیدهاند، ولى هیچ دلیلى بر تضعیف آنان نیز وجود ندارد. از سوى دیگر، شیخ صدوق به راویان اعتماد کرده و در آغاز من لا یحضره الفقیه، روایت راویان تفسیر را حجت الهى، یاد کرده است. این نکته نیز قابل توجه است که روایتهاى تفسیر، در بعضى موارد، اسلوب روایى خود را حفظ کرده، با عبارات شناخته شده از امامان (ع) نقل شده و در مواردى هم نقل به مضمون شده است که گرچه عبارات راویان ضعیف است، ولى مطلب ادا گردیده است. در کنار وجود روایتهاى ضعیف و مغایر با واقعیت در تفسیر، روایتهاى معتبر که با قواعد، هماهنگ و با دیگر روایات همخوان است، در این تفسیر فراوان است.
https://jqr.isca.ac.ir/article_22474_40fec48d77d23ba9b92850df58332413.pdf
1996-07-22
312
331
تفسیر امام حسن عسکرى(ع)
مفسّر استرآبادى
تفاسیر روایى
یوسف بن محمد بن زیاد
على بن محمد بن سیار
رجالشناسى
مؤلفات ائمه (ع)
سعید
رضوی
1
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تفسیر قمی در ترازوی نقد
نقد و بررسى «تفسیر قمى» اثر على بن ابراهیم قمى است. این تفسیر، در اواخر نیمه اول یا اوایل نیمه دوم قرن چهارم هجرى قمرى، نگارش یافته است. شواهد نشان مىدهد که تفسیر مورد بحث، تفسیر معروف على بن ابراهیم قمى نیست، بلکه تفسیرى تلفیق شده از کتاب یاد شده و دیگر روایتهاى تفسیرى است. نویسنده پس از ذکر آراء رجالیان درباره سه راوى اصلى این تفسیر - »على بن ابراهیم قمى«، »عباس بن محمد« و »ابى الجارود« و منابع تفسیر حاضر، به ماهیت تفسیر پرداخته و معتقد است بیشترین روایتهاى تفسیر، داراى سلسله سند هستند، با اینکه در بعضى موارد اضطرابى در اسناد، به چشم مىخورد. بسیارى از روایتهاى تفسیر، چه روایتهایى که با سلسله سند یاد شده و چه روایتهایى که بدون سند ذکر شدهاند، از لحاظ تاریخى، اعتقادى و اخلاقى و ادبى و هماهنگى با روایتهاى معتبر دیگر، داراى محتوایى روایتى و عمق و متانت است و وجود برخى روایتهاى ضعیف و ناهمسو با تفکر ناب شیعى، نمىتواند ارزش روایات استوار آن را زیر سؤال ببرد. اما نامعلوم بودن نویسنده تفسیر، جدا نبودن گفتههاى تفسیرى نویسنده و على بن ابراهیم و روایتهاى معصوم، روایتهاى تفسیر فاقد سند، روایتهاى مستند اما مضطرب، روایتهاى اسرائیلى و جعلى از اعتبار این تفسیر کاسته است.
https://jqr.isca.ac.ir/article_22475_848d21edf49eea42d62764eaf4e0ce49.pdf
1996-07-22
332
361
على بن ابراهیم قمى
تفسیر قمى
ابى الجارود
عباس بن محمد
تفاسیر روایى
رجالشناسى
حسن
شریفی
1
AUTHOR
محمد حسین
مبلّغ
2
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
کتابشناسى قرآن و اهل بیت (ع)
کتابشناسى قرآن و اهلبیت(ع) است. 277 عنوان کتاب که درباره قرآن و اهلبیت(ع) به نگارش در آمدهاند یا بخشى از آنها این مقوله را در بر دارد، در این کتابشناسى معرفى شدهاند. اطلاعات کتابشناختى هر اثر - عنوان، نام نویسنده، نوع چاپ، نام ناشر، محل نگهدارى، سال چاپ، مجلدات و محل چاپ - نیز ذکر شده است.
https://jqr.isca.ac.ir/article_22476_4f83a392edb6fd3d51e83aadd848ded6.pdf
1996-07-22
362
389
کتابشناسى قرآن و اهلبیت (ع)
اهلبیت (ع)
محمد على
هاشم زاده
1
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
نقدی بر ترجمه جدید قرآن (ترجمه خرمشاهی)
معرفى و نقد و بررسى محتوایى و صورى ترجمه قرآن بهاءالدین خرمشاهى است. نویسنده، پس از گزارش کامل اطلاعات کتابشناختى؛ ترجمه روان، خوشخوان و جذاب، وجود برابر و معادل براى همه واژهها و ترکیبات قرآنى، توضیحات در پانوشتها، واژهنامه قرآنى، مقالات و فهرست توضیحات را از امتیازهاى این ترجمه برشمرده و موارد متعددى از ناهماهنگى گفتار مترجم با روش عملى ترجمه را به نقد کشیده است. و در پایان، نقاط قوت و ضعف توضیحات مترجم در پانوشتها، واژهنامه قرآنى عربى - فارسى و پیوست واژهنامه مورد بررسى قرار گرفته است.
https://jqr.isca.ac.ir/article_22477_9b58f44b451703e162f24980918fe17e.pdf
1996-07-22
392
407
ترجمه قرآن
ترجمه بهاءالدین خرمشاهى
قواعد ترجمه
محمدعلی
رضایی کرمانی
rezai@um.ac.ir
1
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
روابط حقوقی مسلمانان با کفار (2)
برخى از روابط حقوقى میان مسلمان و کافر از نگاه آیات قرآن مورد نقد و بررسى قرار گرفته است. نویسنده، نخست به تبیین معناى واژه »کفر« پرداخته و »مشرک«، »کتابى ذمّى«، »کتابى حربى«، »کافرانى که شبهه احتمال نزول کتاب آسمانى درباره آنان وجود دارد«، »کسانى که براى آنان کتابى نیست، ولى حدود و احکام دارند«. »مرتد ملى« و »مرتد فطرى« را براساس آیات قرآن از اقسام کافر دانسته است. و با تأکید بر حقوق وضعى و طبیعى از میان روابط دهگانه حقوقى مسلمانان با کافران تنها به بررسى دو رابطه حقوقى ازدواج مسلمان با کافر و دیه بین مسلمان و کافر بسنده کرده است. نتایج بررسى در مورد اوّل، عبارتند از: 1- ازدواج مسلمان با کافر مشرک حرام است. 2- زن مسلمان در ازدواج با هیچ یک از فرقههاى کفار، اعم از کتابى و غیر کتابى، ذمّى و غیر آن، مجاز نیست. 3- ازدواج مرد مسلمان با زن اهل کتاب ذمّى جایز است ولى با زن اهل کتاب حربى جایز نیست. 4- ازدواج مرد مسلمان با زن مجوس و مانوى مجاز نیست. 5- ازدواج مرد مسلمان با زن کافرى که از »صابئان« باشد، حرام است. 6- ازدواج مسلمان با مرتد حرام است. نتایج بررسى در مورد دوّم، عبارتند از: 1- دیه مسلمان بر کافرى که مرتکب قتل خطاى مسلمان شود، واجب است. 2- کفاره دیه کافر مقتولى که با مسلمانان قرارداد بستهاند، بر مسلمان قاتل واجب است. 3- مقدار دیه کافر در برابر مسلمان از آیات قرآن به دست نمىآید، بلکه براساس روایات، هشتصد درهم است.
https://jqr.isca.ac.ir/article_22478_1561fe682442e98087fca458532cb550.pdf
1996-07-22
408
417
روابط حقوقى
کافر
ازدواج با کافر
دیه مسلمان و کافر
معناشناسى کفر
اهل کتاب
کفّاره
دیه
مرتد
حسین
اسماعیل زاده
1
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
نگاهى به زبدةالبیان محقق اردبیلى
نقد و بررسى کتاب »زبدةالبیان« اثر محقق اردبیلى است. محقق اردبیلى، از فقیهان قرن نهم و پرورده حوزه علمیه نجف است. اثر حاضر، که در موضوع آیات الأحکام نگارش یافته، از تفاسیر معتبرى چون مجمع البیان طبرسى، کشّاف زمخشرى، تفسیر بیضاوى و کنزالعرفان فاضل مقداد بسیار بهره جسته است. وى در تفسیر آیات، بارها از اسباب نزول کمک گرفته و معتقد است که آیه با مورد و سبب نزول، تخصیص نمىخورد. وى در زمینه فتواى فقهى، پیرو دلیل است و بارها به شهرت در مىآویزد و از اینکه فتواى مشهور را مورد نقد و بررسى قرار مىدهد، هراس ندارد.
https://jqr.isca.ac.ir/article_22479_a5094ab2163a42337f7cc6a9907981dd.pdf
1996-07-22
418
425
آیات الأحکام
تفاسیر فقهى
زبدةالبیان
محقق اردبیلى
حسن
ربّانی
1
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بررسى تفسیرهاى تک نگارى موجود در کتابخانه مرکزى آستان قدس رضوى (4)
معرّفى تفسیرهاى تک نگارى موجود در کتابخانه مرکزى آستان قدس رضوى است. نویسنده پس از ذکر مذهبهاى تفسیرى با اشاره به شیوه تفسیر تک نگارى، تفسیرهاى تک نگارى خطى و چاپى را در سه قسمت تفسیرهاى آیات، تفسیرهاى سورهها و تفسیرهاى جزءها - با تأکید بر سبک نگارش، موضوع بحث، محتوا و جهتگیرى کلّى برخى تفسیرها و اطلاعات کتابشناسى هر اثر به ترتیب حروف الفبا معرّفى کرده است. در بخش اوّل، یازده تفسیر چاپى آیات، در بخش دوّم و سوّم، 43 تفسیر چاپى سورهها و یک تفسیر چاپى جزء و در پایان، سیزده تفسیر خطى سورهها و شش تفسیر خطى آیهها آمده است. مجموعه آثار معرفى شده، 74 اثر به زبان عربى و فارسى است.
https://jqr.isca.ac.ir/article_22459_5ef7a3425744219bf0f9a70eadf42dd6.pdf
1996-07-22
426
445
تفسیرهاى تک نگارى
نسخههاى خطى
نسخهشناسى
کتابشناسى
کتابخانه مرکزى آستان قدس رضوى
تک نگارى آیه
تک نگارى سوره
تک نگارى جزء
سید محمد حسین
موسوی مبلّغ
1
AUTHOR