دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
8
32
2003
01
21
زمینه هاى تفاهم یا تعارض ادیان
4
15
FA
احمد
آقایی زاده ترابی
a_torabii@yahoo.com
نویسنده نخست به دو کارکرد دین در تاریخ؛ یکى الفت آفرینى و دیگر جدال و مخاصمه اشاره کرده سپس به این پرسش پرداخته است که کدام یک برخاسته از متن دین و کدامیک جزء عوارض بوده است. در این راستا دو نظریه متضاد را نقل مىکند آن گاه به نظریه سومى مىپردازد که بر اساس آن کارکردهاى متفاوت ادیان به دو عامل درونى یعنى مجموعه معارف و مفاهیم متون ادیان و دیگر عامل بیرونى یعنى برداشتها و تفسیرهاى عالمان دینى، نسبت داده شده است. در ادامه به زمینههاى دروندینى براى سازگارى ادیان پرداخته به محورهاى چندى اشاره مىکند، آن گاه از عوامل درونى مؤثر بر مرزبندىهاى اجتماعى سخن گفته عناوین متعدد زیر را مطرح مىکند. 1- تعبیرات دالّ بر کمال و برترى یک دین بر سایر ادیان 2- ضرورت پیروى از حق 3- وحدت حق و صراط مستقیم 4- مسؤلیت مؤمنان در برابر دین و ارزشهاى دینى 5- لزوم تنظیم روابط اجتماعى بر پایه ایمان و کفر 6- وجوب مبارزه با کفر و شرک. در پایان بر این نکته تأکید مىکند که این مرزبندىها به معناى خصومتورزى پیروان ادیان نیست بلکه نوعى تدبیر براى حفظ هویت است.
تفاهم ادیان,تعارض ادیان,کمال دین,وحدت حق,مبارزه با کفر,مرزبندى ادیان,کارکردهاى ادیان,وحدت صراط مستقیم,روابط اجتماعى,هویّت ادیان
https://jqr.isca.ac.ir/article_21850.html
https://jqr.isca.ac.ir/article_21850_6b5d05ec63ee1c1ef7832db4e3665612.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
8
32
2003
01
21
قرآن و دیگر آیین ها و فرهنگ ها (2)
19
41
FA
محمد هادی
معرفت
حسن
حکیم باشی
مترجم
hhakimbashi@yahoo.com
https://jqr.isca.ac.ir/article_21851.html
https://jqr.isca.ac.ir/article_21851_e4f1301e8227e89ccae820cb39cd7f3a.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
8
32
2003
01
21
اصول و خاستگاه های مشترک ادیان
42
73
FA
سید ابراهیم
سجادی
بررسى نقاط مشترک اعتقادى، اخلاقى و توصیههاى اجتماعى ادیان به عنوان اصول مشترک ادیان است. نویسنده نخست اصول مشترک در تعالیم انبیا را در سه بخش: اصول اعتقادى، اصول انسان شناختى و مقررات اجتماعى دستهبندى کرده و سپس به ارائه همانندىهاى این اصول در ادیان مختلف پرداخته است. در حوزه اصول اعتقادى، از توحید، نبوت و معاد سخن گفته و توحید را از نگاه قرآن، در باور هندوان، در آیین زردشت، در کتاب مقدس مورد بررسى قرار داده و هدف از بعثت و معاد را از منظر ادیان گوناگون تبیین کرده است. در حوزه اصول مشترک ادیان در انسانشناسى از رابطه رفتار بد و خوب با تمایلات مادى و گرایشهاى فطرى و پالایش روح با یاد خدا بحث کرده و اصول زیست جمعى، حقوق طبیعى انسان - حق حیات، حق دفاع و حق آزادى -، رعایت حقوق معنوى و ارزشى و رعایت حقوق قراردادى را از خاستگاههاى مشترک ادیان در حوزه اصول اجتماعى برمىشمارد، و بر این نکته تأکید مىکند که تمامى ادیان علاوه بر زندگى مسالمتآمیز پیروان ادیان، خواهان خیرخواهى اجتماعى براى همه انسانها هستند.
مقایسه ادیان,اصول مشترک,خاستگاه مشترک,انسانشناسى,هستىشناسى,نبوت,معاد,توحید,فطرت,اخلاق,حقوق طبیعى,حقوق معنوى,حقوق قراردادى,اصول اجتماعى
https://jqr.isca.ac.ir/article_21852.html
https://jqr.isca.ac.ir/article_21852_e19d37eb2a00b32c560df21349e1c1bd.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
8
32
2003
01
21
قرآن و عهدین؛ نقاط همسو و ناهمسو
74
101
FA
سید موسی
صدر
aliandelham@yahoo.com
بررسى نقاط همسو و ناهمسو در میان متون اصلى سه دین بزرگ ابراهیمى یعنى یهود، مسیحیت و اسلام است. نویسنده در چهار محور تاریخ، تشریع، معارف و اخلاق نگاه و بیان قرآن و عهدین را به مقایسه و ارزیابى گرفته است. در محور نخست از دو زاویه بحث کرده است 1- ثبت رویدادهاى تاریخى که در این زمینه قرآن با تورات و انجیل همسویى نسبتاً زیاد دارد البته تفاوتهایى نیز هست امّا تورات و انجیل همسویى زیادى با یکدیگر ندارند. 2- چگونگى گزارش رویدادها. در این بخش در ابتدا نقاط تفاوت قرآن و تورات را مورد بحث قرار داده و ویژگىهاى گزارش قرآن و تورات را در چند عنوان معرفى کرده است 1- هدفمندى و عدم هدفمندى گزارشها 2- گزینشى بودن و تفصیلى بودن گزارشها 3- افزایش و کاستى گزارشها 4- ناهمگونى گزارشها 5- ناسازگارى گزارشها. سپس گزارش قرآن و انجیل در خصوص حضرت عیسى مورد ارزیابى قرار گرفته است و به نتیجه مشابه آنچه در تورات گذشت رسیده است. در محور دوم، نخست زمینههاى مشترک تشریع میان تورات و قرآن مطرح شده است که عبارتند از: اهمیت تشریع، خطیر بودن گناه، تشریعات و احکام، پسوندهاى تشریعات به عنوان فلسفه احکام. سپس به نقاط تفاوت اشاره کرده است و از امور زیر نام برده است. 1- کلیّت تشریعات قرآنى و جزئیت تشریعات تورات 2- عمومیت خطاب قرآنى نسبت به انسانها و اختصاصى بودن خطاب تورات به بنىاسرائیل 3- سادگى تشریعات قرآنى و تشریفاتى بودن تشریعات تورات 4- گستردهگى بحث کفارات در تورات و اندک بودن آن در قرآن 5- واسطه بودن میان خدا و انسان در تشریعات تورات و عدم آن در قرآن. در ادامه میان قرآن و انجیل مقایسه شده است و از دو نگاه حضرت عیسى)ع( و پولس به نتیجههاى متفاوت رسیده است. در محور سوم نخست توحید در قرآن و تورات به بحث گرفته شده و در اصل توحید بیشترین همسویى میان آن دو مطرح شده است، امّا در چگونگى توصیف خداوند رویکرد تورات، تشبیهى و قرآن، تنزیهى ارزیابى گردیده است. سپس محور نبوت مقایسه شده و نتیجه مشابه در توحید گرفته است. و در مرحله سوم بحث معاد مطرح گردیده و تورات فاقد بحث معاد معرفى گردیده است. در ادامه میان قرآن و انجیل مقایسه شده و نتیجه عکس آنچه در مورد تورات گذشت گرفته شده است. در پایان به محور چهارم پرداخته و به این نتیجه رسیده است که بیشترین اشتراک و همسویى میان متون ادیان توحیدى در بحث اخلاق است چه در سطح مبانى و چه در زمینه مصادیق.
قرآن و عهدین,تاریخ,تشریع,معارف دینى,اخلاق,توحید,نبوت,معاد,نقاط همسوى ادیان ابراهیمى,نقاط ناهمسوى ادیان ابراهیمى
https://jqr.isca.ac.ir/article_21853.html
https://jqr.isca.ac.ir/article_21853_3d8918edd23b5303ba4f492cf65e235c.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
8
32
2003
01
21
اهمیت تعامل و گفتوگوی فرهنگی در منظر قرآن
102
123
FA
مهسا
فاضلی
مبانى، انواع، روشها و اصول گفتوگوى فرهنگى از منظر قرآن مورد بررسى قرار گرفته است. نویسنده پس از تأکید بر نگاه مثبت قرآن به گفتوگو میان انسانها و پیروان ادیان، نخست به مبانى گفتوگو میان پیروان ادیان پرداخته و از عناوین: وحدت ادیان، مشترکات انسانى، مدارا و آسانگیرى نام برده و معتقد است که قرآن با تأیید این مبانى راه گفتوگو را هموار ساخته است. سپس انواع گفتوگو در قرآن را توضیح داده آن را به سه نوع 1. گفتوگو به لحاظ مخاطب، 2. گفتوگو به لحاظ روش - تبلیغى، ارشادى، استفهامى و استدلالى - و 3. گفتوگو به لحاظ موضوع، دستهبندى مىنماید، در ادامه به اصول و روشهاى رویارویى فرهنگى پرداخته پنج اصل را از دیدگاه قرآن مطرح و بررسى مىکند: 1- جدال احسن 2- احترام و سعهصدر 3- تأکید بر مشترکات 4- صراحت در عرضه اندیشه 5- رعایت عدالت و انصاف و توجه به ویژگىهاى مثبت مخاطب.
گفتوگو,مبانى,انواع,روشهاى,جدال احسن,گفتوگوى فرهنگى,گفتوگوى تبلیغى,گفتوگوى ارشادى,گفتوگوى استفهامى,گفتوگوى استدلالى
https://jqr.isca.ac.ir/article_21854.html
https://jqr.isca.ac.ir/article_21854_39f4243a92023842b91ebabdd90c1113.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
8
32
2003
01
21
نقدی بر «قرآن و پلورالیزم» (1)
124
151
FA
محمد
بهرامی
0000-0002-1748-4051
m.bahrami.41@gmail.com
بررسى و نقدِ کتاب «قرآن و پلورالیزم» اثر آقاى محمد حسن قدردان قراملکى است. نویسنده کتاب، با استناد به آیات قرآن، بر انحصارگرایى پاى مىفشارد و نادرستى تکثرگرایى را نتیجه مىگیرد. ناقد، پاسخهاى نویسنده کتاب را در قبال مستندات قرآنى تکثرگرایان ناکافى مىداند. از این رو، دلایل قرآنى وى را از جمله: آیه میثاق، آیه مهیمن، آیات جهان شمول، اوصاف قرآن، بشارت عهدین، فراخوانى به اسلام، اسلام شرط هدایت اهل کتاب، پذیرفته نبودن آیینهاى دیگر، تکفیر اهل کتاب، نهى از ارتداد، خطاب قهرآمیز با منکران اسلام، وعده پیروزى اسلام بر ادیان و تحریف تورات و انجیل را به تفصیل نقد مىکند و دلایل وى را رد مىکند. در ادامه، ناقد روشن مىسازد که، میان انحصارگرایى دینى و مدارا و تسامح، ناسازگارى است و نمىتوان از آیات قرآن، هم انحصارگرایى را نتیجه گرفت و هم در صدد اثبات تسامح و مدارا بود. ناقد، در این قسمت دلایل نویسنده را در زمینه قرآن و بردبارى مذهبى و اجتماعى آورده و با نقد آنها، تمام دلایل وى را رد کرده است. در پایان نیز، برخى از خردهگیرىها بر مستندات تکثرگرایان را مورد بحث و بررسى قرار داده است.
پلورالیزم,حقانیت ادیان,تکثرگرایى دینى,اهل کتاب,موافقان,مخالفین,تکفیر اهل کتاب,بشارت عهدین,انحصارگرایى,تسامح و تساهل
https://jqr.isca.ac.ir/article_21855.html
https://jqr.isca.ac.ir/article_21855_eb5941c7e090c9c50953678901c576f8.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
8
32
2003
01
21
گفت و گو بر پایه ایمان
152
159
FA
محمود
ایوب
جرج
خضر
سپهر
امیر معزّی
مترجم
گفتوگوى دو نفر به نامهاى محمود ایّوب استاد شیعى مذهب دانشگاه میشیگان و جورج خضر اسقف اعظم کلیساى ارتدکس لبنان، درباره دیدگاه قرآن راجعبه روابط ادیان است. نخستین پرسش این است که نگاه کلى قرآن به ادیان آسمانى دیگر چیست؟ دکتر محمود ایوب معتقد است که ادیان دیگر از نگاه قرآن همه در یک عنوان مشترکند و آن اسلام است بنابراین پیروان آنها همه یک خانواده به شمار مىآیند. سپس اسقف اعظم راجع به این پرسش که مخاطبان قرآن در آیات مربوط به نصارا چه کسانى هستند، اظهارنظر مىکند و معتقد است که مراد، مسیحیان بدعتگذارند؛ نه مسیحیان راستین. پرسش دوم از نقطههاى اشتراک اسلام، یهودیت و مسیحیت است که دکتر محمود ایوب آن را در تبلیغ آنها به سوى خدا و ایمان مىداند. سپس راجع به وحى و عیسى، دیدگاه قرآن مطرح شده و اسقف اعظم موافقت خود را با اکثر نظریات دکتر ایوب اظهار مىکند. امى بودن پیامبر و در عین حال مأمور شدنش به قراءت و نیز »قَدَر« و »امّ الکتاب« از موضوعات دیگرى است که دکتر محمود ایوب درباره آن سخن گفته است.
گفتوگوى ادیان,دکتر محمود ایّوب,جورج خضر,نصارا,اسلام,یهودیت,مسیحیت,ادیان آسمانى در قرآن,مخاطبان قرآن
https://jqr.isca.ac.ir/article_21856.html
https://jqr.isca.ac.ir/article_21856_a9106638b61cb79245ff7ce846c0cdab.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
8
32
2003
01
21
قرآن و نظریه تأثیر متقابل اعمال
162
177
FA
محمد حسین
برومند
بررسى صحّت و سقم نظریه تأثیر متقابل فردى و اجتماعى اعمال ناشایسته و شایسته از دیدگاه قرآن است. ذهن انسان در فراز و نشیبهاى زندگى با این سؤال مهم روبرو است که آیا اعمال خوب و بد انسان در زندگى آینده او نقش به سزا دارد یا خیر؟ نویسنده براى پاسخ به این سؤال به سراغ قرآن رفته و پس از آمارگیرى و تقسیمبندى آیات اعمال در قرآن به اعمال صالح - 78 مورد - و اعمال طالح - 122 مورد - ، به بررسى آیات پیامد اعمال در چهار دسته صالح، طالح، فردى و اجتماعى پرداخته است. در تأثیر متقابل فردى اعمال ناشایسته به »تکبّر = روگردانى از آیات و محرومیّت از تشخیص صحیح«، »حیله شرعى = بوزینه صفتى«، »خدعه زدن = نیرنگ خوردن و زیان شخصى«، »مکر = مواجهه با مکر برتر« و »شرک = افترا و رُعب« و در تأثیر متقابل اجتماعى کارهاى ناشایسته به »ایمان ناقص = دچار شدن به ذلّت و زبونى« و در تأثیر متقابل فردى کارهاى شایسته به »صدقه = دفعبلا« و در تأثیر متقابل اجتماعى کارهاى شایسته به »جهاد = محو فتنه« اشاره کرده است. در پایان نیز نتیجه حاصل از این تحقیق را به عنوان یک قانون قرآنى مطرح مىسازد که براساس آن، آشنایى انسان نسبت به روابط ثابت بین اعمال و پیامد آنها سبب بسط فعالیّتهاى بعدى او مىشود و او را آماده مىسازد تا با پیشبینى پیامد اعمال خود و دیگران و با گوشزد کردن نتایج خوب یا بد عمل، آنها را به سوى فعالیت درست راهنمایى کند و در تصحیح انگیزهها سهمى بزرگ را ایفا کند.
تأثیر متقابل اعمال,تأثیر متقابل اعمال در قرآن,اعمال صالح,اعمال طالح,انواع اعمال,اعمال فردى,اعمال اجتماعى
https://jqr.isca.ac.ir/article_21857.html
https://jqr.isca.ac.ir/article_21857_d046a5fb7260177e33baa62da9c91e6f.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
8
32
2003
01
21
اسماعیلیه و علوم قرآنی (2) تفسیر و تأویل و مثل و ممثول
178
201
FA
محمد
بهرامی
0000-0002-1748-4051
m.bahrami.41@gmail.com
طرح دیدگاههاى قرآنى و دانشهاى قرآنى اسماعیلیه با استفاده از متون اصلى این فرقه و بررسى آراى ایشان در باب تأویل، مَثَل و ممثول است. نویسنده، پس از اشاره گذرا به عوامل دشمنى با اسماعیلیه، نتایج پژوهش در افکار و باورهاى قرآنى باطنیان را برشمرده و سپس به دلیل نامگذارى قرآن، نزول قرآن، اعجاز قرآن، تحریف قرآن و نسخ از نگاه اسماعیلیان پرداخته است. اسماعیلیه، با تحلیل عقلى، ماهیّت وحى را تبیین مىکنند و الفاظ و واژگان قرآن را ساخته پیامبر و معنى و محتواى آیات را از سوى خداوند مىدانند. فصاحت و بلاغتِ معانى آیات و خبرهاى غیبى را از وجوه اعجاز قرآن برمىشمارند و معتقدند که تحریف لفظى در قرآن صورت نگرفته است امّا آیات قرآن تحریف معنوى شده است. نسخ قرآن به قرآن نزد آنان پذیرفتد است امّا نسخ قرآن به سنّت را نمىپذیرند. ایشان معتقدند که آیات قرآن نیاز به تفسیر دارد و از امامان خویش در تفسیر سود بردهاند و تفاسیرى که ریشه در سخنان پیامبر و ائمه نداشته باشد را نادرست مىشناسند. نیز برخى از آنان به حدوث قرآن قائلند. باطنیان تصور خاصى از ظاهر و باطن و تأویل و مثل و ممثول دارند و این مباحث در یکدیگر کاملا تنیده است. مثل و ممثول پایه بحث تأویل و تا حدودى ظاهر و باطن است. مثل و ممثول تنها در آیات قرآن نیست بلکه کل جهان آفرینش از قبیل مثل و ممثول است. آیات قرآن مثل هستند و باید از آنها به ممثول رسید. امثال ناسازگارى مىنمایند نه ممثولات. بحث مثل و ممثول پىریزى بحث ظاهر و باطن را ممکن مىسازد و ناسازگارى آیات را از میان مىبرد. امثال در سازواره فکرى اسماعیلیه ظاهر و ممثولات، بطون نامیده مىشوند. تمام موجودات از جمله آیات قرآن، ظاهر و باطن دارند. در ادامه، نویسنده از تأویل، تعریف تأویل، آگاهان از تأویل، دلایل تأویل سخن گفته و معتقد است شکل خاص تأویل اسماعیلیه، بسیارى را به ایشان بدبین ساخته است. باطنیان تأویل را ویژه اهلبیت)ع( مىدانند هر چند برخى در باور ایشان از خواص نیز، تأویل را مىدانند. در نگاه ایشان تأویل، در آیات و روایات معصومین ریشه دارد. در پایان نیز به علل رویکرد اسماعیلیه به تأویل اشاره کرده است.
اسماعیلیه,ظهر و بطن,مثل و ممثول,ناصرخسرو,حدوث قرآن,ابوحاتم رازى,کرمانى,سجستانى,على بن محمد الولید,دیدگاههاى قرآنى اسماعیلیه,علوم قرآنى اسماعیلیه,تأویل
https://jqr.isca.ac.ir/article_21858.html
https://jqr.isca.ac.ir/article_21858_17696bacfdbbee0155b449e67b7267b3.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
8
32
2003
01
21
زیر ساختهای تفسیر المیزان (2)
202
215
FA
موسی
حسینی
بررسى نقش شناخت بنیادهاى فکرى علامه در تفسیرالمیزان در کشف نقاط قوت و ضعف روش به کار رفته در آن است. از یکى از مبانى فکرى علامه با عنوان »تفکیک حقایق از اعتباریات« سخن گفته و سپس از نقش این مبنا در مباحث مختلف تفسیرى بحث کرده است. مباحث یاد شده عبارتند از: یک - توحید در ابعاد گوناگون مثل مالکیت الهى که منشأ و پیدایش حقایقى در رابطه با ربوبیت الهى، قرب الهى، تسلّط و تصرف الهى، حضور الهى، اطاعت الهى و وعده الهى مىگردد. رابطه خداوند با تشریع و همچنین مصالح و مفاسد در افعال الهى. دو - معادشناسى در بحث پاداش و کیفر. سه - انسانشناسى مثل کمالات انسان، فلسفه آفرینش ابلیس، عصمت.
نویسنده از دومین اندیشه بنیادین علامه در تفسیر با عنوان »دیدگاه زبان شناختى« بحث مىکند. در آغاز ویژگىهاى دیدگاه علامه را در رابطه با زبان مطرح مىکند که عبارتند از: 1- زبان زاییده زندگى اجتماعى است 2- فلسفه نیاز به زبان تکمیل انسان در کارهاست 3- الفاظ در آغاز براى اشیاء وضع شده است 4- وضع الفاظ براساس ظاهر و صورت اشیاء نیست بلکه به لحاظ هدف و غایت آنهاست. 5- استعمال الفاظ براى مصادیق غیر مادى حقیقى است نه مجازى. در ادامه از نمونهها و موارد تأثیر دیدگاه یاد شده در تفسیر سخن مىگوید و از زمینههاى زیر نام مىبرد: 1- افعال الهى مثل تکلّم 2- رحمت الهى 3- اراده الهى 4- ارتباط کلامى موجودات غیر انسانى 5- واقعیتهاى ملکوتى و 6- حقایق اخروى.
تفسیر المیزان,زیرساختهاى تفسیر المیزان,حقایق اعتباریات,توحید,معادشناسى,انسانشناسى,علامه طباطبایى
https://jqr.isca.ac.ir/article_21859.html
https://jqr.isca.ac.ir/article_21859_fa219be52163e19e90dca72ff8c41aa5.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
8
32
2003
01
21
تحقیقی درباره «جاهلیت» و فرهنگ جاهلی
216
227
FA
مسعود
ربیعی آستانه
نویسنده، پس از اشاره به اشتقاقات و ترکیبات واژه جهل در قرآن کریم، انواع جهل را از نظر راغب اصفهانى مطرح کرده و دیدگاه کلى محققان درباره عصر جاهلى را گزارش نموده است. محققان معتقدند در قرآن کریم، جاهلیّت به عنوان یک اصطلاح دینى به معناى منفى آن است که خود شالودهاى است که واژه کفر بر روى آن بنا مىشود. امّا به نظر مىرسد که پارهاى از صفات برجسته نیز در میان اعراب جاهلى متداول بوده است که بازتاب آن در این کلمه نمود داشته است. سپس نویسنده کاربردهاى گوناگون واژه »جهل« را در قرآن با توجه به باورهاى دینى عهد جاهلى، فرهنگ، آداب و رسوم و اعتقادات آنان مورد بررسى قرار داده و نتیجه گرفته است هر چند جاهلیت در قرآن داراى نکات مذموم و زشتى است، امّا نمودارهاى مثبت و برجسته عهد جاهلى نیز درخور دفاع و شایسته احترام است. قرآن، نکات منفى جاهلیّت را رد و نکات مثبت آن را تأیید کرده است.
فرهنگ جاهلیّت,عصر جاهلیّت,کاربردهاى قرآنى »جهل«,آداب و رسوم جاهلیّت,اعتقادات جاهلیّت
https://jqr.isca.ac.ir/article_21860.html
https://jqr.isca.ac.ir/article_21860_ba4c3f3288f6771a1b36591afe6d6b2e.pdf