دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
21
80
2016
11
21
روشهای بهکارگیری قاعده جری و تطبیق در حوزه فهم قرآن
4
27
FA
محمدعلی
رضایی کرمانی
0000-0003-0276-4605
دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد
rezai@um.ac.ir
مرضیه
رستمیان
11111111111111111111
دانشجوی دکتری دانشگاه فردوسی مشهد
feroma.1382@yahoo.com
حسن
نقیزاده
دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد
عباس
اسماعیلیزاده
دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد
الفاظ و معارف قرآن از حقایق و اصولی جامع سرچشمه گرفتهاند که فرامنطقهای و فراتاریخی میباشند. بر این اساس میتوان با کشف مفهوم حقیقی و حکم جامع و گذر نمودن از خصوصیات مصداقی، مفاد ظاهری آیات را بر مصادیق دیگر تطبیق نمود. بنابراین آنچه این نوشتار بهدنبال آن است، پرداختن به روشهای بهکارگیری قاعده جری و تطبیق میباشد و در همین راستا، به بررسی مفهوم و مصداق منطقی و روش تنقیح مناط میپردازیم؛ زیرا در قاعده جری و تطبیق نیز این گونه است. بعد از انجام اموری که مقدمه فهم متن بهشمار میآیند، آیات همموضوع در کنار هم قرار داده میشود تا با کمک الغای خصوصیات غیر مؤثر، حکم عام کشف شود (جری) و این حکم و مناط، میتواند مبنایی مطمئن برای تطبیق بر مصادیق دیگر باشد.
جری و تطبیق,تنقیح مناط,الغای خصوصیت,مصداق
https://jqr.isca.ac.ir/article_21746.html
https://jqr.isca.ac.ir/article_21746_ee8eaa000df92b0cb7ddb14bd5e39976.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
21
80
2016
11
21
چیستی تفسیر تربیتی، (مبتنی بر روش شناسی پژوهش در تفاسیر و علوم تربیتی)
28
55
FA
بهزاد
ایزدی
دانشگاه شهرکرد
izadi.behzad@yahoo.com
محمدعلی
تجری
استادیار دانشگاه قم
ma.tajari@yahoo.com
تفسیر تربیتی گرایشی جدید در تفسیرنگاری معاصر است که با رویکرد به جنبههای هدایتی، تربیتی و اجتماعی قرآن کریم آغاز شد، اما در خصوص چیستی، مفهوم و مصادیق آن، دو دیدگاه سنتی با نگاه عام به موضوع تربیت و دیدگاه جدید با توجه خاص به مسائل علوم تربیتی و بسترهای علمی و پژوهشی آن در منابع تفسیرشناسی طرح شده است. در تعاریف موجود از تفسیر تربیتی، گسترۀ علم تربیت، مسائل و موضوعات قابل تحقیق در آن و روششناسی پژوهشی آن مبهم و نامشخص است. راه شناخت منطقی و جامع از چیستی آن، استفاده از روش تحلیل مفهوم تربیت و تفسیر، نسبت بین آنها و تبیین قلمرو آن میباشد. مفهوم و مصادیق تربیت در این ترکیب بهطور مطلق بهکار رفته و همه پژوهشهای گذشته و جدید آن را شامل میشود. در نتیجه در این رویآورد، امکان بهرهمندی از گسترۀ وسیع دو حوزه تفسیر و تربیت فراهم است، بهویژه در روششناسی این گرایش، امکان استفاده از روشهای متنوع وجود دارد. هدف این پژوهش، بازنگری در تعاریف، مفهوم، مصادیق و تبیین جایگاه، روششناسی و قلمرو وسیع پژوهشهای تفسیری ـ تربیتی با استفاده از روشها و یافتههای تازه در این دو دانش میباشد که کمتر به آنها توجه شده است.
تفسیر تربیتی,روششناسی,علوم تربیتی,پژوهش تربیتی,گرایش تفسیری
https://jqr.isca.ac.ir/article_21747.html
https://jqr.isca.ac.ir/article_21747_320750b4043287ff6d3d428a57339458.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
21
80
2016
11
21
شناخت آخرین سوره نازل شده و تأثیر آن بر چگونگی تعامل با غیر مسلمانان
56
79
FA
زهرا
کلباسی
دانشگاه اصفهان
zahrakalbasi@gmail.com
امیر
احمد نژاد
دانشگاه اصفهان
برخی از آیات دو سوره توبه و مائده در خصوص تعامل با اهل کتاب و مشرکان دارای تعارض ظاهری است. گروهی از مفسران در رفع این تعارض، قائل به تأخر سوره توبه و به تبع آن، نسخ آیات متعارض سوره مائده گردیدهاند. گروهی نیز با اعتقاد به تأخر سوره مائده، آیات آن را محکم دانستهاند، اما در رفع تعارض آن با سوره توبه، اغلب یا به تأویلات عجیب در مفهوم<strong></strong>یابی آیات سوره مائده متوسل شدهاند، یا به تقابل آیات این دو سوره توجه نکردهاند. گروهی نیز تنها در حوزه تعامل با مشرکان یا اهل کتاب، آیات سوره مائده را محکم و باقی دانستهاند. این نوشتار با اثبات آخرمانَزَل بودن سوره مائده، نسخ آیات آن را منتفی دانسته و نتایج حاصل از آن را در چگونگی تعامل با اهل کتاب و مشرکان تشریح کرده است. سپس در رفع تعارض، قائل به نسخ آیات سوره توبه نیز نشده، بلکه با اثبات رویکرد دوگانه این دو سوره، آیات سوره مائده را آیات غالب و متناسب با شرایط صلح و آیات سوره توبه را مختص شرایط جنگ و درگیری توصیف نموده است.
مائده,توبه,مسلمانان,اهل کتاب,مشرکان,نسخ
https://jqr.isca.ac.ir/article_21748.html
https://jqr.isca.ac.ir/article_21748_6e9b5d7d2fffd04c584c5c96f69665f4.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
21
80
2016
11
21
بررسی آیات دور کردن شیاطین بهوسیله شهابسنگ
80
103
FA
روح اله
بهادری جهرمی
دانشجوی دکتری دانشگاه معارف اسلامی
bahadorirohollah@yahoo.com
آیات شهابسنگ قرآن از آیات چالشبرانگیز در زمینۀ قرآن و اخترشناسی است. مفسران در این باره نظرات گوناگونی ارائه دادهاند. بیشتر مفسران قدیمیتر معنای ظاهری این آیات را که دربرگیرنده شنود شیاطین و دور کردن آنها بهوسیله شهابسنگ است، مدلول این آیات میدانند، در حالی که مفسران معاصر که با شبهات و سؤالات جدیدتری در این زمینه روبهرو بودهاند، بیشتر راه تأویل را برگزیده، برخی نیز در معنای آن توقف کردهاند. با این حال به نظر میرسد تأویلهای ذکر شده گواهی قوی نداشته، درخور استناد نیست. از دیگر سو با ژرفنگری در این آیات، در کنار بهره بردن از بخش دیگری از قرآن و روایات، میتوان به نکتههای جدیدتری در بازخوانی معنایی آن دست یافت، بهگونهای که برای آسمان و اجرام آن نقشی کارآمد در پراکندن شیطانها قائل شد. بدین ترتیب در کنار پایبندی به معنای ظاهر قرآن و بینیازی از تأویلهای غیر قابل قبول، همه شبهات مرتبط با این معنا نیز پاسخ میگیرند.
جنّ,شیطان,استراق سمع,شهاب سنگ
https://jqr.isca.ac.ir/article_21749.html
https://jqr.isca.ac.ir/article_21749_9be1caaaf9465c4ec29a4a99a65f6623.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
21
80
2016
11
21
دیدگاه فقهگرایانه مفسران در قصه حضرت یوسف(ع)
104
133
FA
محمد
امامی
استادیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی
dr.imami@razavi.ac.ir
محمد
میرزایی
استادیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی
mirzaee6515@ gmail.com
قرآن و سایه معارف آن چهره میبندند. قریب به یکسوم آیات قرآن را رفتار و گفتار انبیا و اشخاصی از امتهای پیشین تشکیل میدهد. از سویی میزان نسخ ادیان گذشته و یا بازه زمانی آنها وضعیت کاملاً مشخصی ندارد، ازاینرو با توجه به بهرهگیری فقهی ائمه: از آیات قصص، استفاده فقهی از آنها ضرورتی جدی است. بررسی موضوع نسخ در نگاه اصولیان و مفسّران نشان داده است که دیدگاه منقح و معینی از آنان درباره بهرههای فقهی از این بخش قرآن وجود ندارد.<br /> نگاه فقهگرایانه مفسران در آیات قصه یوسف، در پژوهش نگارندگان بر روی سه مسأله همکاری با حکومتهای باطل، جواز عقد ضمان، و جواز و عدم جواز صحنهسازی و نسبت دروغ به دیگران یا توجیه وسیله بهخاطر هدف مقدس متمرکز است. مقاله پیش رو که با استفاده از منابع کتابخانهای به روش توصیفی ـ تحلیلی فراهم آمده است، ضمن توصیف چگونگی بهرهمندی فقهی مفسران و فقها از آیات داستانی قرآن، به نقد و بررسی کیفیّت استدلال آنان پرداخته است که فقدان موضع واحد و معین درباره دایره حجیت شرایع پیشین و نسخ، از ثمرات این جستار در نگاه فقهی آنان به آیات مذکور و نشان از نیازمندی نگاه فقهگرایانه مفسران و فقها به تبیین چهارچوب نسخ و استنباط احکام از آیات داستانی است.
قرآن,تفسیر فقهی,قصه,نسخ
https://jqr.isca.ac.ir/article_21750.html
https://jqr.isca.ac.ir/article_21750_8a8a24771ebbb273b9186731f6604747.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
21
80
2016
11
21
عروج حضرت عیسی (ع)؛ دیدگاهها، چالشها و رویکرد نو به مسأله
134
153
FA
کاوس
روحی برندق
0000-0003-3474-0421
استادیار و عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس
k.roohi@modares.ac.ir
علی
صفری
استادیار و عضو هیأت علمی دانشگاه قرآن و حدیث
a.safari@modares.ac.ir
قرآن کریم موضوع وفات و رفع عیسی (ع) را در پنج آیه مطرح کرده است. اطلاق کلمه «توفی» در قرآن بر مرگ و خواب موجب شده است که مفسران در تبیین وفات عیسی (ع) و کیفیت آن دچار اختلاف شوند. این مقاله بعد از گردآوری و نظامبخشی دیدگاههای تمام مفسران شیعه و اهل تسنن در این باره، با روش تحلیل محتوای کیفی (توصیفی ـ تحلیلی)، به تجزیه و تحلیل و نقد استدلالهای مفسران پرداخته و سرانجام با تکیه بر روش تفسیر قرآن به قرآن، به این نتیجه دست یافته است که اقتضای جمع میان آیات قرآن این است که حضرت عیسی (ع) بهصورت زنده، توأمان با جسم و روح به آسمان رفع و توفی شده است و دیدگاههای دیگر از جمله احتمال مرگ طبیعی و عادی حضرت عیسی (ع) پیش از عروج جسم او به آسمان که در عرض احتمالهای دیگر در ضمن دیدگاه دو مفسر بزرگ معاصر شیعه (علامه طباطبایی و آیتالله جوادی آملی) مطرح شده است، غیر قابل پذیرش میباشد.
حضرت عیسی (ع),توفی,رفع,جسم,روح
https://jqr.isca.ac.ir/article_21751.html
https://jqr.isca.ac.ir/article_21751_b60e4bf522fec237b64131f2ae91ff90.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
21
80
2016
11
21
فواید پیوستگی آیات از منظر موافقان و مخالفان
154
175
FA
محمد
بهرامی
0000-0002-1748-4051
استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
m.bahrami.41@gmail.com
مفسران و قرآنپژوهان بسیاری از گذشته تاکنون ارتباط آیات را مسلم انگاشته و کوششی فراوان در برقراری ارتباط میان آیات قرآن دارند. این گروه هرچند بهصراحت از فواید پیوستگی آیات سخن نمیگویند و فواید ارتباط را برنمیشمارند، اما پرواضح است که از طرح بحث پیوستگی و برقراری ارتباط میان آیات، فواید خاصی را دنبال میکنند که برخی از آن فواید عبارتاند از سنجش نظریات تفسیری، ادبیات آیات، انکار تحریف قرآن، کشف باورها و اعتقادات، شبههزدایی از ساحت قرآن، چینش منطقی آیات، فهم مفاهیم کلامی و... . در برابر این گروه، شماری اصل پیوستگی را باور نداشته و فایدهمندی ارتباط میان آیات را برنمیتابند. بر این اساس در این نوشتار، فوایدی که گروه نخست میتوانند برای بحث پیوستگی مطرح کنند، شمارش میشود و آنگاه تأملاتی که گروه دوم میتوانند نسبت به آن فواید داشته باشند، بیان میگردد.
پیوستگی آیات,ارتباط آیات,تفسیر,اعجاز قرآن
https://jqr.isca.ac.ir/article_21752.html
https://jqr.isca.ac.ir/article_21752_2e6826e5e65da36586cf0dc48fdb5036.pdf