دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
14
54-55
2008
10
22
سرمقاله: قرآن و مهندسی فرهنگی
4
23
FA
احمد
آقایی زاده ترابی
a_torabii@yahoo.com
https://jqr.isca.ac.ir/article_4366.html
https://jqr.isca.ac.ir/article_4366_4329a250f1e2725a597abe2fe052c0e8.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
14
54-55
2008
10
22
قرآن و شیوه اصلاح فرهنگ
26
55
FA
سید موسی
صدر
پژوهشگر و مدرس حوزه
aliandelham@yahoo.com
دراین نوشتار، نویسنده پس از تعریف مهندسی فرهنگی، برضرورت اصلاح فرهنگ به عنوان یکی از محورهای عمده مهندسی فرهنگی، تاکید میکند، سپس از الگوی گیری از روش اصلاحی قرآن سخن میگوید، آنگاه ماهیت روش اصلاحی قرآن را توضیح میدهد، درادامه ویژگیهای شیوه اصلاحی قرآن را به دوسته تقسیم میکند 1- ویژگیهای شکلی 2- ویژگیهای محتوایی، از ویژگیهای شکلی به: انگیزش هنری، گونه گونی سخن، ترکیبی بودن اهداف، شفافیت ورسایی، تکرار وتلقین اشاره میکند، و ویژگیهای محتوای را درعناوین زیر مورد بحث قرارمیدهد: واقع گرایی، ریشهگرایی، عقلگرایی، فطرت گرایی، علم گرایی، تجددگرایی، بهره گیری ازمعادله سود و زیان، تدریج وگام به گام، تلقی واقعی از خود.
قرآن,مهندسی فرهنگی,اصلاح فرهنگ,روشها,انگیزش هنری,ریشه گرایی,عقل گرایی,فطرت گرایی,علم گرایی,تجددگرایی
https://jqr.isca.ac.ir/article_4367.html
https://jqr.isca.ac.ir/article_4367_fa03b4c0e07a3254f5be5fdd747ac23a.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
14
54-55
2008
10
22
دنیاگرایی؛ آسیبی فرهنگی از منظر قرآن
56
85
FA
سید مصطفی
احمدزاده
0000000332517234
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
m.ahmadzadeh@isca.ac.ir
این مقاله با هدف تبیین دنیاگرایی ـ به عنوان یک آسیب فرهنگی ـ از دیدگاه قرآن کریم به رشته تحریر در آمده تا برنامه ریزان فرهنگی بر اساس آن به بررسی وضعیت موجود و برنامه ریزی برای دستیابی به وضعیت مطلوب بپردازد. پس از یادکرد برخی از مبانی مهندسی فرهنگ، نخست به تفاوت «دنیاداری» و «دنیاگرایی» اشاره شده و سپس «دنیاداری» و «دنیاگرایی» در سه لایه «نگرش»، «ارزش» و «رفتار» از دیدگاه قرآن کریم به همراه شاخص های قرآنی دنیاگرایی گزارش شده است. نویسنده معتقد است اگر در جامعهای نگرش دنیاگرایانه گسترش یابد، این نگرش اغلب سبب ترویج ارزشهای دنیاگرایانه و در نهایت رفتار دنیاگرایانه خواهد شد، که این گونه رفتارها نیز به نوبه خود به تعمیق نگرش دنیاگرایی در جامعه منجر میگردد.
دنیاداری,دنیاگرایی,شاخصهای دنیاگرایی,نگرش,ارزش,رفتار,مهندسی فرهنگی,آسیب فرهنگی
https://jqr.isca.ac.ir/article_4368.html
https://jqr.isca.ac.ir/article_4368_cd6d7452cc5d653a0973f34fe6ecb43b.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
14
54-55
2008
10
22
قرآن، حکومت و توسعه فرهنگ (مبانی، راهکار و کارکرد)
86
141
FA
سید ابراهیم
سجادی
محقق و پژوهشگر حوزه
در این نوشتار نویسنده نخست به مفهوم شناسی فرهنگ میپردازد. سپس، عامل توجه جهانی به توسعه انسانی و توسعه فرهنگی را بازشناسی مینماید، آنگاه بی طرفی یا مسؤولیت اخلاقی حکومتها را مورد بررسی قرار میدهد، در همین راستا از نقش حکومت دینی سخن گفته و نگاه فلسفه سیاسی دین را در رابطه با مبانی و ضرورت تربیت اعتقادی و اخلاقی جامعه و راهکارهای راهبردی قابل مطالعه در قرآن را، توضیح میدهد. در این چهار چوب، جانشینی حاکم از سوی خدا و انجام مهمترین وظایف حکومتی را تربیت جامعه معرفی میکند و نفوذ معنوی کارگزاران را از شرایط مؤفقیت آنان در حوزه تربیت می شمارد. نویسنده در پایان به سه راهکار: برخورد و تعامل فرهنگی، کنترل با تحریم اجتماعی. کیفر فیزیکی، برای انجام مسؤولیت تربیت فرهنگی و توسعه فرهنگی میپردازد.
قرآن,دین,تربیت,توسعه,فرهنگ,حکومت,آزادی,تمدن,مسؤولیت
https://jqr.isca.ac.ir/article_4369.html
https://jqr.isca.ac.ir/article_4369_d092c248c78aba68dbf733245f98e201.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
14
54-55
2008
10
22
قرآن و آسیب شناسی ماهوی فرهنگ
142
171
FA
سید حسین
هاشمی
محقق و پژوهشگر حوزه
این نوشتار، آسیبهای ماهوی فرهنگ دینی را به بررسی نشسته است. وجه تمایز جوامع انسانی و حیوانی، شاخصه فرهنگی جوامع انسانی و نیز برشماری رویکردهای کلی در چیستی فرهنگ و تقسیم گونههای فرهنگ به مادی و معنوی و تأثیر و پیشین هریک از انواع دوگانه فرهنگ مادی و معنوی بر دیگری، موضوعات درآمدی بحث را صورت داده است. مفهوم آسیب و آسیب فرهنگی و تقسیم آن به دو شاخه آسیبهای بیرونی و درونی، و تبیین شرایط و پیش فرضهای لازم در موضوع امکان سنجی آسیبهای ماهوی فرهنگ دینی، بخش نخست از مباحث اصلی نوشتار است. پژوهنده در بخش دوم بحث، شش نوع آسیب ماهوی برای فرهنگ دینی بر شمرده است که عبارتند از: سست باوری به مبانی فرهنگ، تغییر نقش عناصر فرهنگی، با سه زیرعنوان خداانگاری انسان، خرافه پرستی و لهوگرایی، ستیز فرهنگی، گسست فرهنگی، ناسازگاری سامانههای نظام فکری و تحول فرهنگی. در بخش پایانی، نویسنده به راهبرد پیشگیرانه از آسیب فرهنگی پرداخته و همخوانی باورها با مواضع کنشگرهای اجتماعی را مهمترین راهبرد پیشگیرانه از آسیب پذیری ماهوی فرهنگ دینی شناخته است.
چیستی فرهنگ,آسیبهای ماهوی فرهنگ,عناصر فرهنگی,ستیز فرهنگی,تحول فرهنگی,گسست فرهنگی,سست باوری
https://jqr.isca.ac.ir/article_4370.html
https://jqr.isca.ac.ir/article_4370_78a908e042b436864798d1b3393e5b72.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
14
54-55
2008
10
22
نسبت دین و فرهنگ از نگاه قرآن
172
203
FA
محمد
بهرامی
0000-0002-1748-4051
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
m.bahrami.41@gmail.com
یکی از عوامل مهم و بسیار تأثیر گذار در مهندسی فرهنگی کشور، روشن سازی جایگاه دین در مهندسی فرهنگی است. بر این اساس در این نوشتار نسبت دین و فرهنگ به بحث و بررسی گذاشته شده است. نویسنده تعیین معنای دین و فرهنگ، قلمرو دین و فرهنگ و خاستگاه این دو را از مهم ترین مباحثی می شناسد که به کشف رابطه دین و فرهنگ کمک می کند. او در بحث تعریف دین و فرهنگ از میان چند رویکرد مطرح تنها رویکرد مصداق گرایانه و کارکرد گرایانه را گزارش نموده و بر اساس این دو رویکرد نسبت دین و فرهنگ را تبیین می کند. در بحث قلمرو نیز از دو نظریه دین حداکثری و حداقلی سخن می گوید، قلمرو فرهنگ را بسیار گسترده می خواند و آن گاه نسبت دین و فرهنگ را بررسی می کند و در پایان خاستگاه دین و فرهنگ را به بحث گرفته و نسبت آن دو را می گوید.
دین,فرهنگ,دین حداکثری,دین حداقلی,تعریف دین,قلمرو دین,خاستگاه دین,تعریف فرهنگ,قلمرو فرهنگ,خاستگاه فرهنگ
https://jqr.isca.ac.ir/article_4371.html
https://jqr.isca.ac.ir/article_4371_76c122758acbc4e4e96c6bc4b20b9baa.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
14
54-55
2008
10
22
وحدت موضوعی سورههای قرآن کریم در ترازوی نقد
206
261
FA
سید علی اکبر
حسینی
0000-0002-8302-9858
عضو هیأت علمی مرکز فرهنگ و معارف قرآن
hoseyni13@gmail.com
به رغم وجود تنوع و تعدد موضوعات در بسیارى از سوره هاى قرآن که در نگاه ابتدایی، بدیهى می نماید؛ برخى قرآن پژوهان معاصر، معتقدند آن سوى این کثرت و تنوع ظاهرى، غرض و موضوع واحدى نهفته است و میان تمامى آیههاى یک سوره و موضوعات به ظاهر پراکنده آن، پیوندى اجتناب ناپذیر و ناگسستنى با موضوع و غرض اصلى سوره برقرار است؛ آنان این ویژگى - وحدت موضوعى - را از معجزات برتر و مقتضاى بلاغت و حکمت الهى مى دانند.
هرچند از سوی طرفداران این نظریه، تلاش هایی گسترده برای اثبات «وحدت موضوعی سوره های قرآن» انجام گرفته است، اما ضعف ها و کاستی هایی در دلایل ارائه شده وجود دارد که مانع از پذیرش این نظریه خواهد شد. در این نگاشته دلایل و شواهد این نظریه نقد و بررسی می شود.
افزون بر کاستی های موجود در دلایل این نظریه؛ ناسازگارى نظریه با تنوع آشکار موضوعات در بسیارى از سورهها؛ فقدان معیاری اطمینان بخش؛ خطر تفسیر به رأى؛ دشوارى دستیابى به موضوع اصلى در هر سوره، فقدان اشارتى در قرآن و کلام معصوم، تشتت و اختلاف فراوان در موضوعاتی که از سوی طرفداران این نظریه برای هر سوره معرفی شده است، به مثابه دلایلی هستند که به نفی و انکار نظریه وحدت موضوعی می انجامد.
سوره,وحدت موضوعی,غرض سوره,انسجام آیات,تنوع موضوعات
https://jqr.isca.ac.ir/article_4372.html
https://jqr.isca.ac.ir/article_4372_d20ecf629176ac17cfed2769ab1d9ddb.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
14
54-55
2008
10
22
سیر تاریخی اندیشه اعجاز قرآن
262
289
FA
سید علی
آقایی
مترجم و دانشجوی دوره دکتری تخصصی علوم قرآن و حدیث
نوشتار حاضر ترجمهاست از مدخل «Inimitability» (همتاپذیری) به قلم پروفسور ریچارد مارتین از دایره المعارف قرآن (EQ=enyclopeadia of the quran).
نگارنده پس از گزارشی از اشتقاقات گوناگون واژه «أَعْجَز» در قرآن کریم، به زمینه بحث اعجاز در آیات قرآن و عصر نزول پرداخته و گزارشی از تاریخ تلاش های مسلمانان در حوزه اعجاز قرآن کریم ارائه کرده است. آراء و نظریات نظّام، جاحظ، باقلانی، رُمّانی، عبدالجبار، جرجانی، و معاصرین را بیان، و تأثیر و تأثّرات دیدگاههای آنان را بر یکدیگر گوشزد کرده است.
اعجاز قرآن,همتا ناپذیری,تاریخ اعجاز,دایره المعارف,ریچارد مارتین,آیات اعجاز,صرفه
https://jqr.isca.ac.ir/article_4373.html
https://jqr.isca.ac.ir/article_4373_78cff3bb9c83b39ac14219cfbfc1afe1.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
14
54-55
2008
10
22
ویژگیهای تصویری در کتابهای قرآنی کودکان
290
319
FA
پریسا
شادقزوینی
استادیار و عضو هیأت علمیدانشگاه الزهرا (س)
راه های متفاوتی برای آموزش قرآن کریم به کودکان وجود دارد. یکی از بهترین راه های درک مفاهیم، موضوعات و قصص قرآن کریم استفاده از روش تصویرگری است. با بررسی ویژگی های سنی درکودکان دبستانی، متوجه این موضوع میشویم که از طریق نقاشی و تصویر میتوان بر جذابیت و شیرینی داستان پردازی و علاقه کودک به موضوع داستان افزود. علاوه بر آن درکِ مفاهیم از طریق تصویر بر حافظه طولانی مدت تاثیرگذارتر از بیانِ کلام است.
امروزه توسط اکثر مؤسسات فرهنگی و مراکز دارالقرآن از روش های تصویری برای آموزش قرآن به کودکان استفاده میشود ولی کاربرد آن تخصصی و حرفه ای نیست. علاوه بر آن تصویرگری بسیاری از کتب، نشریات و برنامه های آموزشی دیجیتالی قرآن کریم نیز دارای نقاط ضعف است.
اگر چه کاربرد اصولی از هنر تصویرگری در جذب و علاقمندی کودک تاثیر فزاینده ای میتواند داشته باشد، اما بیان ضعیف و غیر حرفه ای آن هم خسارت های منفی جبران ناپذیری را بر روح کودک وارد میکند. در این مقاله با بررسی ضعف و نقاط قوت موجود در تصویرگری مضامین قرآنی کتاب های کودکان، میتوان به ضرورت این امر پرداخت که میبایستی بازنگری و توجهی عمیق به امر تصویرگری کتابهای قرآنی کودکان نمود و آن را به عنوان یک امر مهم در فرآیند آموزش درک مضامین قرآنی در نظر گرفت.
مضامین قرآنی,خصوصیات شخصیتی کودکان,فرآیند فهم و درک کودک,عناصر تصویری,تصویرگر
https://jqr.isca.ac.ir/article_4374.html
https://jqr.isca.ac.ir/article_4374_3d43c33d2dc252dfb63891ab23c1b19b.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
14
54-55
2008
10
22
شهر و روستا در فرهنگ قرآن
320
341
FA
حسن
رهبری
کارشناس ارشد مدیریت
در علوم جامعه شناسی و جغرافیای انسانی، سخن از ملاکهای شهری و روستایی، بسیار رفته است؛ هر دانشمند و کارشناسی از زاویهای بر آن نگریسته و متناسب با دادههای خود تعریفی ارائه کرده است. در آن تعاریف، توسعه فیزیکی، میزان جمعیت، وجود نهادهای مدنی و اقتصادی و صنعتی از مهمترین شاخصهای تمیز دهنده شهر از روستایند؛ اما قرآن، جدای از این ملاکها، ملاک فرهنگ دینی و اجتماعی را مطرح مینماید که بسیار آموزنده و حائز اهمیت است. این مقاله در راستای کاوشی در مهندسی فرهنگی کلام الهی، نگاهی دارد به شهر و روستا و شهری و روستایی از منظر قرآن:
قرآن,مدینه,قریه,شهر,روستا,جامعه شناسی,مکه,بلد,صالحان
https://jqr.isca.ac.ir/article_4375.html
https://jqr.isca.ac.ir/article_4375_6b2e49e7103af87236f19d7af548a9c2.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهش های قرآنی
2251-9815
14
54-55
2008
10
22
ابتلاء و آزمایش در قرآن
342
377
FA
عبدالعلی
پاکزاد
دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث
یکی از محوری ترین مباحث قرآنی، بحث ابتلا و امتحان در قرآن است که اطلاع و آگاهی از معنا و فلسفه آن و راههای برون رفت از آن، تاثیر غیر قابل انکاری در سعادت بشر دارد. این نوشتار پس از مفهوم شناسی واژههای، ابتلاء، فتنه و امتحان، به این نکته میپردازد که فلسفه آزمایش الهی به تکامل رسیدن انسان، رحمت الهی و برگشت انسان به سوی خداست و راهکارهای برون رفت موفقیت آمیز از آزمایش، صبر، تقوا، تسلیم در برابر خدا و .... میباشد. نویسنده سپس به دو نوع عکس العمل انسان یعنی سپاسگذاری و کفران نسبت به آزمایش الهی اشاره میکند و خاطر نشان میسازد که در آزمایش اولاً که در آزمون باید مجهول وجود داشته باشد و ثانیاً تناسب افراد با آزمون هم باید رعایت شود.
در پایان نویسنده به این نتیجه میرسد که از نظر قرآن نقش انسان در بلا و گرفتاری، نقش قابل توجهی است و اثر آزمایش نیز تربیت انسان است.
ابتلاء,فتنه,امتحان,فلسفه آزمایش,شبهات
https://jqr.isca.ac.ir/article_4376.html
https://jqr.isca.ac.ir/article_4376_4f2709e935310455bd9c43e4511e75a3.pdf