2024-03-29T12:45:16Z
https://jqr.isca.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=446
پژوهش های قرآنی
2251-9815
2251-9815
1391
18
71
تحلیل گفتمان آیات مربوط به قیامت در دو جزء آخر قرآن
سید حسین
سیدی
زهرا
حامدی شیروان
در این پژوهش آیاتی از جزءهای بیستونهم و سیام قرآن مجید که درباره قیامت هستند، از منظر تحلیل گفتمان مورد تحلیل و بررسی قرار گرفتهاند. هدف پژوهش این بود که مشخص شود ساختارهای گفتمانمدار بهکار رفته هنگام سخن گفتن از قیامت کدامند و این ساختارها چه مفاهیم و محتوایی را درباره قیامت به مخاطب منتقل میکنند. ساختارهای گفتمانمدار بهکار رفته در این آیات عبارت بودند از تعدی، وجهیت، کنش تعهدی و جملات پرسشی با کارکرد غیرمستقیم. از این ساختارها میتوان به این نتایج دست یافت: قاطعیت خداوند هنگام سخن گفتن از روز قیامت، هشدار و سعی در بیداری غافلان، تأکید خداوند بر سهمگین و وحشتناک بودن روز قیامت برای اخطار و هشدار به انسانها، قطعی و حتمی بودن وقوع قیامت.
قیامت
قرآن
تحلیل گفتمان
ساختارهای گفتمان مدار
2012
11
21
4
21
https://jqr.isca.ac.ir/article_3325_9786bbcb0b329d1af9f7362027c6bae6.pdf
پژوهش های قرآنی
2251-9815
2251-9815
1391
18
71
ثواب و عقابهای شگفتانگیز
محمد
عالمزاده نوری
برخی از آثار و ثوابهایی که در قرآن کریم و روایات اهل بیت آمده، غیرقابل باور، مبالغهآمیز و غیرمنتظره دیده میشود؛ یعنی برای یک عملِ بهظاهر کوچک، ثواب و عقاب یا اثری بسیار بزرگ بیان شده که در تلقی اولیه، بسیار عجیب و نامتناسب بهنظر میرسد. مشکل آشکار این متون، مخالفت آنها با نظام عدالت الهی است. هم ازاینرو بسیاری از مبلغان دینی احساس میکنند مفاد این متون، نظام ذهنیِ مردم را در باب معارف دینی برهم میزند و منشأ بدفهمی و کژتابی است. مشکل دیگر، اختلافی است که در پاداش برخی از اعمال وجود دارد. در این مقاله پس از ذکر نمونههای متعددی از این موارد در آیات و روایات و دستهبندی آنها، به نقل و بررسی آرای مفسران و شارحان حدیث پرداخته شده است. تعدد و تنوع تلاش مفسران و شارحان حدیث نشان میدهد که اصل این اشکال برای آنان بسیار جدی بوده و ظواهر آیات و روایات برای آنان قابل پذیرش نیست. ازاینرو تلاش کردهاند متن آیه یا حدیث را با مَحمل موجّه و احتمالات متعددی توجیه کنند. از جمله: ضعف سندی، اختصاص به مورد خاص، مجازگویی به اهداف تربیتی، عدم توفیق نااهلان، ناتوانی ادراکات انسان از تصور پاداشهای اخروی و... .
ثواب
عقاب
روایات
قرآن کریم
2012
11
21
22
55
https://jqr.isca.ac.ir/article_3326_7c35f9686dfa45582abc624984c69a19.pdf
پژوهش های قرآنی
2251-9815
2251-9815
1391
18
71
فطرت و طینت
سید موسی
صدر
بحث فطرت از مباحث مهم انسانشناسی و بالتبع تربیتی است. نویسنده در این نوشتار نخست از معنای فطرت در منابع دینی و از دیدگاه مفسران بحث کرده است، سپس به دو پرسش راجع به فطرت پرداخته است. یکی اینکه آیا گستره فطرت تنها در رابطه انسان با خداست، یا تمام ابعاد زندگی انسان را دربر میگیرد؟ و دیگر اینکه آیا فطرت تنها در بعد معرفت و شناخت است، یا بعد میل و گرایش نیز در محدوده فطرت است؟ نویسنده با پاسخ مثبت به دو پرسش فوق، این سؤال را مطرح کرده است که آیا فطرت حقشناس و حقگرا میتواند طینت جهنمی داشته باشد؛ چنانکه از روایات طینت به دست میآید یا خیر؟ آنگاه کوشیده است نظریاتی را که پیرامون این پرسش مطرح است، ارائه و نقد نماید.
فطرت
معرفت فطری
گرایش فطری
طینت
2012
11
21
56
75
https://jqr.isca.ac.ir/article_3327_a398e9b8a9d719489528b5a0c36dfa4a.pdf
پژوهش های قرآنی
2251-9815
2251-9815
1391
18
71
فهم و تفسیر در نگاه علامه طباطبایی (نگاهی مقایسهای با هرمنوتیک)
محمد
بهرامی
فهم و تفسیر کانون هرمنوتیک قرار گرفته و هرمنوتیستهای بسیاری چون شلایر ماخر، دیلتای، هرش، هایدگر، گادامر و... این دو اصطلاح را به بحث و بررسی نشستهاند. در دانش تفسیر نیز فهم و تفسیر بسیار پرکاربرد نموده، تا آنجا که علامه طباطبایی در جای جای تفسیر المیزان، فهم را به تعریف نشسته، قرآن را فهمپذیر خوانده، از انواع فهم سخن گفته و در بحث تفسیر، تفسیر را تعریف کرده، روش تفسیر آیات را شرح کرده و هدف تفسیر را نشان داده است. فهم و تفسیر مورد نظر علامه بیشترین همانندی را با هرمنوتیک کلاسیک و بیشترین تفاوتها را با هرمنوتیک فلسفی دارد.
فهم
تفسیر
هرمنوتیک
علامه طباطبایی
المیزان
2012
11
21
76
101
https://jqr.isca.ac.ir/article_3328_2c85e285c72f9eee3644fc71f0911d5b.pdf
پژوهش های قرآنی
2251-9815
2251-9815
1391
18
71
درآمدی بر تفسیر اجتماعی قرآن مطالعه موردی «ماهیت قوانین اجتماعی در قرآن»
سید علی نقی
ایازی
یکی از رویکردهای مطالعه آیات قرآن مبتنی بر تفسیر اجتماعی است. به این فراخور، مباحث مفسران در ادوار مختلف و با تنوع سلایق در تفاسیر وجود دارد. اهمیت چنین رویکردی، ضرورت مطالعه میان رشتهای دانش جامعهشناسی و تفسیر را مضاعف میکند. با این وصف، هدف از نگارش این مقاله، بازسازی علوم انسانی با رویکرد قرآنی و بهره وافر از آموزههای این کتاب آسمانی در روابط انسان میباشد که در بین جوامع انسانی جاری است. بر این اساس، در این مقاله ابتدا به کلیتی از مطالعه میان رشتهای دانش جامعهشناسی و تفسیر قرآن پرداخته شده و در ادامه، مطالعه موردی در این زمینه صورت گرفته و مشخصاً درباره موضوعاتی چون تبیین زندگی اجتماعی و قوانین مربوط در قرآن، بررسی ساختاری قوانین جامعهشناختی و نگاه تطبیقی با مصادیق آن در قرآن، مختصات این دسته از قوانین و شرایط تحقق آن از منظر قرآن و بررسی کارکردی این دسته از قوانین از منظر قرآن بحث و بررسی میشود.
تفسیر اجتماعی
تبیین زندگی اجتماعی
قوانین اجتماعی
کارکرد
ساختار
2012
11
21
102
119
https://jqr.isca.ac.ir/article_3329_22ff8a1c5bff3304f699be627a38f043.pdf
پژوهش های قرآنی
2251-9815
2251-9815
1391
18
71
تأملی پیرامون روایت کشتن یهودیان بنیقریظه در منابع تاریخ و تفسیر
سید محمدعلی
ایازی
قبیله بنیقریظه یکی از قبایل یهودی ساکن در اطراف مدینه بوده است که بارها توطئه کرده و به همراهی با مشرکین در جنگهای پیامبر، به مصاف با مسلمانان برخاسته است و در نهایت، عدهای از آنان نابود و عدهای دیگر مجبور به کوچ از آن سرزمین میشوند. قرآن داستان این گروه را در سوره احزاب بهصورت فشرده و گذرا بیان کرده و به شکل ساده از کنار آن میگذرد، درحالیکه در میان مستشرقین و برخی نویسندگان معاصر، بحثهای فراوانی صورت گرفته و این حادثه را نمونهای از جنگطلبی و سختگیری پیامبر دانستهاند. در روایات تاریخی و به همین مناسبت در تفسیر قرآن، این داستان شاخ و برگ پیدا کرده و مطالبی بیان شده که نه به دلیل عقلی و نه شاهد تاریخی و نه با روحیات پیامبر گرامی سازگاری دارد و نیازمند بررسی جدی است. در این مقاله با محوریت گزارش قرآن، سعی شده چند نکته بررسی شود: اولاً معلوم شود که این حادثه چگونه رخ داده، ثانیاً مفسرین این داستان را چگونه توصیف کردهاند، و ثالثاً چه توجیهاتی برای قتل و کشتار آنان بیان و آیه ناظر بر آن را چگونه تفسیر نمودهاند. طبعاً یکی از مباحث مهم این داستان، تعداد کشتهشدگان است که توضیح آیه میتواند به روشن شدن حادثه کمک کند. همچنین تعارض روایات و مشکلات دیگر نقل تاریخی میتواند مبین این نکته باشد که این حادثه بدان گونه که مشهور شده است، نبوده و بهجای تسلیم شدن، کشتار در میدان جنگ بوده است.
بنیقریظه
یهودیان مدینه
غزوات پیامبر
سیره پیامبر
خشونت
جنگهای پیامبر
2012
11
21
120
143
https://jqr.isca.ac.ir/article_3330_f0ee8a99d44be8b715ff88f80bc402f9.pdf
پژوهش های قرآنی
2251-9815
2251-9815
1391
18
71
تفسیر قرآنی تاریخ
صائب
عبدالحمید
محمد
باغستانی کوزهگر
مقاله پیش رو ترجمهای است از کوششی که دکتر صائب عبدالحمید برای استخراج نظریه تفسیر قرآنی تاریخ از کتاب «التفسیر الاسلامی للتاریخ» دکتر عماد الدین خلیل چاپ 1412 قمری انجام داده و آن را در بخش پایانی (کتاب فلسفه التاریخ فی الفکر الاسلامی چاپ 1428 قمری ص 589-628) قرار داده است. در این مقاله اصول اندیشه دکتر عمادالدین خلیل تبیین گردیده و در پایان نیز دیدگاه او مورد نقد استخراج کننده مقاله قرار گرفته است.
قرآن
تاریخ
تمدن
سنتهای الهی
2012
11
21
144
176
https://jqr.isca.ac.ir/article_3331_1b75d310744c9b3b609a132f41c252f2.pdf