دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-981593420030823Editorialسرمقاله41321785FAاحمدآقاییزاده ترابیJournal Article20161210https://jqr.isca.ac.ir/article_21785_623e11e8c0d1e824392cf8510a7f877b.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-981593420030823The goal of human rights in the Quran and schoolsهدف حقوق در قرآن و مکاتب بشرى164521786FAسید ابراهیمسجادیJournal Article20161210 مطالعه مقایسهاى هدف حقوق از نگاه قرآن و مکاتب بشرى است. حقوق در اندیشه بشرى و غربى نگاه به فرجام زندگى انسان دارد و آخرت باورى را مدّ نظر قرار نمىدهد، چنان که براى خدا و اخلاق نیز نقشى قائل نیست. در تفکر بشرى، عدالت یکى از اهداف حقوق بشر است و این هدف در این اواخر بیشتر به دفاع از فرد و آزادى او همت مىگمارد. حقوق اجتماعى که نقطه مقابل حقوق فردى است به خیر عمومى و حقوق دولت به عنوان اهداف حقوق مىاندیشد. حقوق در قرآن، تأمین عدالت را مهم مىداند، در عین حال با توجه به وجود ترکیبى انسان )روح و جسم(، حقیقت دنیا باورى و آخرت نگرى و مصالح فرد و جامعه، رابطه انسان با خدا، رابطه انسان با خودش و رابطه انسان با انسان را محورهاى حقوق مىشناسد که هر کدام هدفى را دنبال مىکند. تحقق هدف در حوزه رابطه انسان باخود و رابطه انسان باخدا، با هدف حقوق در حوزه رابطه انسان با انسان زمینه پیدا مىکند. بر این مبنا حقوق در قرآن ماهیت جامعه گرایانه پیدا مىکند که نماد عینى آن همانا دورى از ظلم، تعاون، گذشت، دفاع از مظلوم و حمایت از دین خواهد بود. این اهداف وسیلهاى است براى دستیابى به تقوا و رستگارى دنیوى و اخروى که با رشد همه جانبه انسان و خداگونگى انسان در آمیخته است.https://jqr.isca.ac.ir/article_21786_122362099aee06e4ee180b52a86bf7cc.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-981593420030823Sources of law in the Quranمنابع حقوق در قرآن467121787FAمحمدبهرامی0000-0002-1748-4051Journal Article20161210 میان منابع حقوق اسلامى و منابع حقوق موضوعه و امکان مستند سازى منابع حقوق موضوعه بر آیات قرآن مقایسه شده است. نخست، منابع حقوق اسلامى و مستندات قرآنىِ حجیّت آنها مورد بحث قرار گرفته و سپس تمامى منابع معتبر در نگاه شیعه و اهل سنت با نگاهى گذرا به اختلاف هر دو مشرب، که عبارتند از: کتاب، سنت، عقل، اجماع، قیاس، استحسان، مصالح مرسله، سدّ ذرایع و فتح ذرایع، مورد بررسى قرار گرفته است. در ادامه، از منابع حقوق موضوعه که عبارتند از: قانون، رویّه قضایى، دکترین قضایى، عرف و قانون طبیعى و همانندىها و تفاوتهاى آنها با منابع حقوق اسلامى و امکان مستند سازى آنها بر آیات قرآن بحث شده است. رویّه قضایى نیز، یا تفسیر کتاب و سنت است، و یا شهرت و عرف. و در هر صورت مىتوان از مستندات حجیّت کتاب و سنت و شهرت و عرف براى حجیّت رویّه قضایى بهره برد. دکترین قضایى، همان اجماع است و مستندات حجیّت آن مىتواند ادله حجیّت اجماع باشد. و اما عرف، در صورتى که منبع مستقل باشد مىتوان از آیات قرآن براى حجیّت آن سود برد و اگر منبعى غیر مستقل باشد مىتوان برخى از اقسام آن را حجت دانست. قانون طبیعى نیز در حوزه استنادات قرآنى مىباشد.https://jqr.isca.ac.ir/article_21787_df2e8f1c7b1c5f29aeaeb39f80f17bb8.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-981593420030823Quran the basis of rightsقرآن و مبناى حقوق728321788FAسید موسیصدرJournal Article20161210 دیدگاههاى گوناگون، به ویژه دیدگاه قرآن در مورد »مبناى حقوق« مورد نقد و بررسى قرار گرفته است. نویسنده، نخست به تعریف »حقوق« پرداخته و چنین نتیجه گرفته که عنصر »الزام« در ذات قواعد حقوقى وجود دارد. سپس به تعریف »الزام« پرداخته و دو دیدگاه را در این زمینه آورده است که یکى الزام را ضمانت اجرا و دیگرى تکلیف مىداند. پس از نقد دیدگاه نخست و پذیرش دیدگاه دوم با اندکى اصلاح، به نظریات مطرح در باب خاستگاه الزام مىپردازد؛ در این زمینه چهار نظریه را مطرح مىسازد. 1. نظریه پوزیتیویستى که خاستگاه و منشأ الزام را دولت مىداند. این دیدگاه پذیرفته نیست، زیرا بر پیش فرضى نادرست در مفهوم الزام استوار است. 2. دیدگاهى که منشأ الزام را عقل مىداند. نویسنده با تقسیم این دیدگاه به دو رویکرد »عقل معطوف به عدالت« و »عقل معطوف به مصلحت«، آن را به دلیل نادیده گرفتن محدودیتِ عقل بشر، قابل نقد مىشمارد. 3. نظریه وجدان که قابل ارجاع به دیدگاه »عقل معطوف به عدالت« است و نظریهاى جدید نخواهد بود. 4. نظریه وحى الهى؛ که به تحلیل آیات قرآن قابل تأیید است. اما با توجه بدین نکته که منشأ بودن وحى، جنبه طریقى دارد، نه موضوعى. بنابراین عقل نیز مىتواند به جعل قواعد الزامى بپردازد، اما در صورت تعارض قواعد عقلانى و وحیانى، وحى معیار است، زیرا نه محدودیت عقل را دارد و نه محکوم غرائز و نفسانیات است.https://jqr.isca.ac.ir/article_21788_77e59087000a4f151ded61031596f762.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-981593420030823The characteristics of the state and Islamic lawویژگى هاى قواعد حقوق وضعى و اسلامى849321789FAمحمدفرجادJournal Article20161210 بررسى همسانىها و ناهمسانىهاى قواعد حقوق وضعى و اسلامى است. ویژگىهاى قواعد حقوق یکى از مباحث مهم فلسفه حقوق است که از قواعد اخلاقى و عرفى و... جداست. مهمترین ویژگىهاى مشترک میان قواعد حقوق وضعى و اسلامى عبارتند از: 1. عمومیت و دوام، 2. الزام آورى، 3. برخوردارى از ضمانت اجرا، 4. مخاطب ساختن افراد اجتماع. قواعد حقوق اسلامى همانند قواعد حقوق وضعى همه افراد را در همه زمانها فرا مىگیرد و همگان را در زندگى اجتماعى ملزم مىسازد؛ چنان که هر دو دسته ضمانت اجرا نیز دارند؛ از سوى دیگر این قواعد تفاوتهایى نیز با یکدیگر دارند که این تفاوتها به جهت ویژگىهاى متفاوت این دو نوع قواعد است. خاستگاه قواعد حقوق اسلامى، آیات قرآن و سنّت پیامبر و معصومین است حال آنکه قواعد حقوق وضعى برگرفته از عمل فرد یا گروه، عرف و در مواردى دین است. قواعد حقوق وضعى تنها ناظر به رفتار فرد با دیگر افراد اجتماع است و به نسبت افراد در برخوردها و رفتارهاى اجتماعى توجه ندارد. حال آنکه قواعد حقوقى اسلام هم به نیّت افراد توجه بسیار دارد و هم به رفتارهاى ظاهرى فرد.https://jqr.isca.ac.ir/article_21789_ef867b298a5544dd748ba5e0d01179bd.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-981593420030823Apostasy and freedom of the Quranارتداد و آزادى عقیده از نگاه قرآن9411121790FAسید موسیصدرJournal Article20161210 دیدگاههاى گوناگون راجع به حکم ارتداد و ارتباط آن با آزادى عقیده از نگاه قرآن مورد نقد و بررسى قرار گرفته است. نویسنده در راستاى بررسى ناسازگارى حدّ ارتداد در اسلام با حق آزادى عقیده، نخست سه تفسیر از »حق بودن آزادى عقیده« مطرح مىکند که عبارتند از: 1. هر عقیدهاى را که انسان برگزید مورد احترام است؛ چه حق و چه باطل، 2. هر عقیدهاى را برگزید کیفر ندارد، نه اینکه مورد احترام است و 3. هر عقیدهاى را برگزید کیفر دنیوى ندارد، نه اینکه مطلقاً نیز ندارد. سپس معناى سوم را پذیرفتنى مىشمارد. در ادامه با تعریف ارتداد، دو نظریه لزوم قتل مرتد و عدم آن را مطرح کرده، بر این باور است که روایات، نظریه نخست را تأیید مىکند، و قرآن نظریه دوم را ؛ که در این میان طرفداران کیفر قتل، آیات را توجیه مىکنند و مخالفان آن، روایات را. در این راستا سه تفسیر براى روایات و دو تفسیر براى آیات مربوطه ارائه شده است که در مقام مقایسه دلایل و توجیهات دو دیدگاه، طرفداران قتل مرتد، هم در استدلال به روایات و هم در توجیه آیات ناموفق مىنمایند. اما مخالفان قتل مرتد در توجیه روایات چندان موفق به نظر نمىرسند. حال آنکه در اصل استدلال به آیات براى اثبات مدعاى خویش موفّق بودهاند. از این رو تفسیر دیگرى از روایات ارائه مىشود و آن اینکه حکم قتل مرتد در روایات، قیدى ارتکازى - که همانا وضوح حقانیّت اسلام است - دارد. براساس این تفسیر، هرگاه وضوح حقانیّت اسلام به جهت شبهه افکنى یا ضعف توان فکرى شخص براى او از میان رفته باشد و مرتد گردد محکوم به قتل نخواهد بود.https://jqr.isca.ac.ir/article_21790_60886beaf5964a0eaaeff581a4e1802b.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-981593420030823Personal security in the legal system of the Quranامنیت فردى در نظام حقوقى قرآن11213521791FAمحمدبهرامی0000-0002-1748-4051Journal Article20161210 قلمرو صورتهاى گوناگون امنیت فردى در نظام حقوقى قرآن تبیین و تحلیل شده است. از میان صورتهاى گوناگون امنیت، امنیت فردى بسیار پر اهمیت است به گونهاى که در روانشناسى، حقوق بینالملل، آیات و روایات از آن سخن به میان آمده است. از یک سو، در یک تقسیم کلى، در قرآن با دو نوع امنیت روبرو هستیم: 1- امنیت اخروى، که ویژه مؤمنان، صالحان، انفاق کنندگان و... است. 2- امنیت دنیوى، که یک نیاز عمومى معرفى شده و یکى از اهداف مهم شکلگیرى حکومت اسلامى و حاکمیت خداست. از سوى دیگر، امنیّت فردى با نظر داشت تهدیدات گوناگون، به امنیت جانى، عقیده، بیان، مال و آبرو تقسیم مىگردد. که هر قسم با توجه به آیات قرآن تبیین و تحلیل شده است. آیاتى که بیانگر احکام جزایى یا در راستاى سلامتى انسان یا در جهت بیان خوردنىهاى حلال و حرام است؛ همگى تأمین کننده امنیت جانى است. آیاتى که به نکوهش تقلید و لزوم بهرهگیرى از عقل پرداخته، عقیده را امرى درونى و اختلاف عقیده را خواست خدا و وظیفه پیامبران را تنها تبلیغ دین - و نه اجبار مردم بر پذیرش دین - مىشمارد و به صلح فرا مىخواند مستند امنیت عقیده است. خویشتن دارى پیامبران و امامان)ع( در برابر نظریهپردازى مخالفان، دلیل امنیت بیان است. و آیات نهى از تجسس و غیبت و تهمت و قذف و زنا و... امنیت آبرو را بیان مىکند و سرانجام، آیات حدّ سرقت و حرمت خیانت در امانت، نشانگر امنیت مالى است.https://jqr.isca.ac.ir/article_21791_d1bea3e3965de0f948074a669e689997.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-981593420030823Reflections on "A critique of the Koran and pluralism"تأملى در «نقدى بر قرآن و پلورالیزم»13815521792FAمحمد حسنقدردان قراملکىJournal Article20161210 پاسخهاى نویسنده کتاب »قرآن و پلورالیزم«، بر نقدهاى این کتاب است. مقوله پلورالیزم یا تکثرگرایى دینى که در چند دهه اخیر در غرب و ایران مطرح شده و برخى روشنفکران مسلمان در صدد اثبات آن بودهاند در کتاب »قرآن و پلورالیزم« اثر آقاى محمد حسن قدردان قراملکى مورد نقد قرار گرفته بود. در مقالهاى که در شمارههاى 32 و 33 این فصلنامه درج شده بود، مستندات قرآنى ابطال پلورالیزم که از سوى نویسنده بدانها استدلال شده بود مورد نقد قرار گرفته بود. اینک در این نوشتار یا نقدِنقد، مؤلف کتاب مزبور، نقدهاى نوشتار یاد شده را پاسخ گفته و بر این نکته اصرار ورزیده که آیاتى که در کتاب خود بدانها استدلال کرده بود، بنابر تفسیر بایسته و پذیرفتهاى که براى آنها مطرح است؛ با تکثرگرایى دینى و هم سخنى اسلام و متون اهل کتاب ناسازگار است. در این راستا سیزده دلیل قرآنى این موضوع از جمله آیه میثاق، آیه مهیمن، آیات جهانى بودن نبوت پیامبر)ص(، قرآن کتاب جهانى، شرط هدایت اهل کتاب، پذیرفته نبودن آیینى جز اسلام، تکفیر اهل کتاب، نهى از ارتداد، وعده عذاب براى اهل کتاب، وعده پیروزى اسلام بر دیگر ادیان، تحریف تورات و انجیل، مورد بازبینى و بررسى قرار گرفته است.https://jqr.isca.ac.ir/article_21792_2dc34e7a5ec6785986146418b7d690ac.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-981593420030823Allameh Tabatabai style commentators' opinionسبک علامه طباطبایى در نقد آراء مفسّران15817121793FAسیّد رضاموسوى کانىJournal Article20161210 بررسى گونههاى مختلف نقد آراء تفسیرى دیگر مفسّران، در تفسیر المیزان است. نقدهاى المیزان بر آراء دیگر مفسّران در دو دسته قابل بررسى است: 1. نقدهاى مربوط به قرآن و سنت و 2. نقدهاى مربوط به ابزار و مقدمات تفسیر. در دسته نخست، اشکالاتى چون ناسازگارى با آیات قرآن، ناهمسازى با ظاهر آیات قرآن، بهرهجویى از قاعده سیاق، ناسازگارى با آغاز یا فرجام آیه، مخالفت با اسلوب قرآن کریم، مخالفت با اسلوب ادب عربى، مغالطه بودن تفسیر، فرق نگذاشتن بین مفهوم و مصداق، نپذیرفتن سیاق با استفاده از روایات صحیح، اسرائیلى بودن اخبار تفسیرى و ضعف سندى و یا نقد درونى روایات همراه با شواهدى از تفسیر المیزان مطرح شده است و در دسته دوم، مواردى چون: بهرهجویى از قواعد نحوى، بازیابى معنایى واژگان قرآن، بهرهگیرى از تاریخ، شناخت مکى و مدنى سورهها، نقد اصالت حسّ و مطلق انگاشتن یافتههاى علوم تجربى، مغایرت با ضرورت دینى و عادى، بهرهمندى از دانش اصول فقه، مخالفت با اصول عقلایى و یارى جستن از دلایل عقلانى به عنوان نقدهاى علامه طباطبایى بر مفسّران مطرح شده و در هر مورد نمونههایى ارائه شده است.https://jqr.isca.ac.ir/article_21793_bad9400fc5b6a979fbbbcfb13da277f1.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-981593420030823Matched human interpretation of the Quran and textsهمسانسازى تفسیر قرآن و متون بشرى17218921794FAعلیرضویJournal Article20161210 بررسى و نقد دیدگاههاى گوناگون درباره همسانسازى تفسیر قرآن و متون بشرى است. نویسنده، پس از اشارهاى کوتاه به فهمپذیرى متون و کاربرد ابزارها و روشهاى متفاوت در راستاى فهم و تفسیر متون الهى و بشرى، به فهمپذیرى قرآن پرداخته و سه دیدگاه را مطرح کرده است. دیدگاه نخست، نظریه کسانى است که فهمپذیرى قرآن را باور ندارند. دیدگاه دوم؛ باور کسانى است که فهمپذیرى قرآن را پذیرفته، اما ویژه پیامبر و معصومان)ع( مىدانند. در نگاه نویسنده، این دو دیدگاه نادرست و مستندات آنها ناتمام است. دیدگاه سوم؛ - دیدگاه برگزیده - آیات قرآن را همانند متون بشرى فهمپذیر مىخواند و انحصارگرایى در تفسیر آیات را نادرست مىداند. مستندات این نظریه عبارتند از: صفات قرآن، آیات تدبّر، روایات عرضه احادیث بر قرآن، روایات توصیه کننده به بهرهورى از آیات قرآن، روایات ارائه کننده روش فهم قرآن، فلسفه نزول قرآن، سیره صحابه و مسلمانان، نقشهاى تفسیرى، اشتراک زبانى، حکمت خداوند و ناسازگارى فهمناپذیرى با اعجاز - فصاحت و بلاغت - قرآن.https://jqr.isca.ac.ir/article_21794_2572be9a8456b2a70ae5c8aa0031c364.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-981593420030823Language of the Qur'an, the obligation to motivate the text actually sayزبان قرآن؛ تعهد بر انگیزى در متن واقعگویى19220521795FAمحمد باقرسعیدى روشنJournal Article20161210 بررسى زبان قرآن از چشمانداز واقعنمایى گزارههاى قرآنى است. نویسنده، با طرح این سؤال که آیا زبان قرآن، در جملات و گزارههاى گوناگونى که آورده، زبان بیان عالم واقع است، یا آنکه ارتباطى با واقعها و هستها ندارد، و تنها قصد تحریک احساسات را دارد و در نتیجه نمىتوان از آن بایدها را نتیجه گرفت؛ یا آنکه قصد توصیف و گرایش واقع و تحریک و انگیزش را توأمان دارد؟ به بررسى انواع جملات قرآنى و توصیفاتى را که قرآن از خود دارد، پرداخته و از آنها نتیجه گرفته که در همه گزارههاى قرآن بیان واقع و دعوت به دگرگونى و تعالى همراه با هم، مقصود و مورد نظر بوده و این به دلیل آن است که میان فعل و نتیجه آن ارتباط علّى و معلولى برقرار است که در نتیجه از درون بیان واقعها، پیامها پدید مىآیند. نویسنده در جهت اثبات این مدعا نمونههاى چندى از آیات بیانگر موضوعاتى چون: توحید، توصیف قرآن، سنتهاى الهى، کیهانشناسى، تحریم ربا، حوادث رستاخیز، تجسم اعمال و گواهى اعضا و جوارح را شاهد مىآورد. و در ادامه مقاله، عصرىنگرى و واقعزدایى )انکار واقعى بودن( را که برخى بدان باور دارند نادرست مىداند، که به نابودى متن و اساس دین مىانجامد نه آنکه اجتهاد و روش نقد علمى به شمار آید.https://jqr.isca.ac.ir/article_21795_5688ac797e5c13bbe3d9cfc40fd11e91.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-981593420030823Quran and foreign wordsقرآن و واژگان بیگانه20621721796FAمسعودربیعى آستانهJournal Article20161210بررسى دیدگاههاى گوناگون درباره واژگان بیگانه در قرآن و معرّفى آثار مربوطه است. در این نوشتار این پرسش مطرح شده است که آیا در قرآن واژههاى دخیل )وارداتى از زبانهاى دیگر غیر عربى( نیز به کار رفته یا همه واژگان آن عربى ناب است؟ در صورت مثبت بودن این پاسخ، آیا این نوعى کاستى براى قرآن شمرده نمىشود؟ نویسنده با پذیرش راهیابى واژگان غیر عربى به قرآن و نقد ادله مخالفان آن و نیز پاسخ شبهه کاستى قرآن به دلیل یاد شده به معرفى و گزارش کتابشناسانه کتاب »واژههاى دخیل« اثر »سرآرتور جفرى« پرداخته و ضمن شرح حالى از نویسنده آن، تلاشهاى وى را در راستاى قرآن پژوهى به بررسى نشسته است، و در ادامه ضمن گزارشى از محتواى کتاب، فهرستى - 23 مورد - از پژوهشهاى دیگرى که در زمینه رهیافت واژههاى دخیل در قرآن انجام شده، گزارش کرده است.https://jqr.isca.ac.ir/article_21796_61af8558a57cc7f3ea3f9d6deb0f33fe.pdf