دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-981527-819970120Editorialسرمقاله: قرن چهارده از منظر پژوهشهای قرآنی472248510.22081/jqr.1997.22485FAاحمدترابیJournal Article20170307https://jqr.isca.ac.ir/article_22485_a6b419d2cde800f663573a226aaa77b5.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-981527-819970120developments in writing exegeses in 14th centuryتحوّلات تفسیر نگاری در قرن چهارده10292248610.22081/jqr.1997.22486FAسید موسیصدرامان اللهفریدJournal Article20170307making reference to quantitative and qualitative developments of 14th century exegeses, this article enumerates their affrimative and negational characteristics:<br /> regarding criteria and sources, it touches upon the invalidity of israصiliat, the requirement of summarization in literary and literval topics, avoidance of detailed specification in verses of ordinances (ayatul-ahkam), and moderation in relyin on tradit ions. it also casts a wholistic glance at new scientific, reformist and material trends in writing exegeses in 14 th century from the viewpoint of its affrimative outcome, and considers the techniques of topical exegesis, interpretation of quran through quran and simplicity in writing as newly emerged methods of this century.<br /> finally, the author presents an analysis concerning traces of development in writing exegeses.دگرگونىهاى تفاسیر قرن چهارده به لحاظ روش و گرایش تفسیرى مورد بررسى و نقد قرار گرفته است. نویسنده با تقسیم دگرگونىهاى پدید آمده در تفاسیر قرن چهارده به دو بخش حذفى و اثباتى، نخست به بیان منابع و معیارهایى مىپردازد که در تفاسیر گذشته اعمال مىشده امّا در تفاسیر قرن چهارده نادیده گرفته مىشود مانند: اعتبار اسرائیلیات، طرح مبسوط مباحث ادبى و لفظى، تفصیل آیات الأحکام، زیاده روى در تکیه بر روایات. نویسنده، با بررسى علل و عوامل حذف پدیدههاى یاد شده، از امورى چون گسترش تفکر نقد، توجه به محتوا و مفاهیم کلى و عینى آیات، اهتمام به ابعاد اخلاقى، اجتماعى و اعتقادى به جاى بعد فقهى، رشد عقلگرایى و پیدایش روش قرآن به قرآن، نام مىبرد. سپس به تحولات اثباتى اشاره کرده آن را به دو بخش گرایشها و روشها دستهبندى نموده است. از بخش نخست به عناوینى چون گرایش علمى، گرایش اصلاحى گرایش مادى و گرایش همه نگر اشاره مىکند و در تحلیل علل و عوامل پیدایش هر یک از آنها سخن گفته از پدیدههایى مثل اعتبار علم در کشف حقایق، نقش علم در رشد جوامع، باور به هدایتگرى فراگیر قرآن، هماهنگى قرآن با واقعیتها نام مىبرد. در بخش دوم نیز به طرح موضوعاتى چون تفسیر موضوعى، روش قرآن به قرآن و ساده نویسى مىپردازد و به عواملى مانند پیدایش مکتبهاى اجتماعى متعدد، بىاعتبارى روشهاى گذشته و توجه به پیوند سیستمى محتواى آیات اشاره مىکند و در پایان به این نتیجه مىرسد که علتاصلى تحولاتحذفىواثباتى تفاسیر قرنچهارده عنصرواقعنگرى و توجه بهضرورتها و نیازهاى موجود بوده که در همه تحولات خود را نشان مىدهد.https://jqr.isca.ac.ir/article_22486_f2f2b347a70af950bc5f1d885e73b95f.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-981527-819970120influences of reformist thinking on new exegesesبازتاب تفکّر اصلاحی در تفاسیر جدید30552248710.22081/jqr.1997.22487FAسید حسینهاشمیJournal Article20170307surveying the influences of reformist movement on writing exegeses in 14th century, the article examines backgrounds of reformist movements in exegesis in three sections: social, in-religious, and out-religious backgrounds, and debates religious reformis tsص inspiration from religious reformism in europe. by analyzing dimentions of reformist thought influencing the writing of exegeses in 14th century, the author enlists appearance of social-intellectual tendencies as well as lowering of traditional exege sis status; discouraging of exegetical utilization of revelation occasions (asbab-e-nuzul); avoidance of interpreting quranic ambiguities, changes in historical approach to the holy quran; keeping away from religious prejudice; paying more attention to secular philosophy of religion doctrine; quranic knowledge being regarded consistent; and finally, dealing with efficient topics and issues as among the most obvious influences of reformist thinking on writing exegeses in 14th century. آثار نهضت اصلاحى بر تفسیر نگارى قرن چهاردهم مورد بررسى قرار گرفته است.
قرن چهارده هجرى با ظهور مصلحان استعمار ستیز و شعارهاى بازگشت به اسلام، نهضت تفسیرى پىنهاده شد که بزرگترین شاخصه آن پرداختن به مسائل اجتماعى و سیاسى بود.
گذار شتابناک به دو دوره شکوفایى و سیر نزولى تمدن اسلامى و ظهور بیدارگران در طلیعه قرن چهارده هجرى، زمینهساز رویکرد نو به تفسیر قرآن گردید.
نویسنده با تبیین زمینههاى اجتماعى، فکرى سیاسى و اقتصادى جنبش اصلاحى در دو عرصه برون دینى و درون دینى، ابعاد تأثیر این جنبش بر تفسیر قرآن را به کاوش گرفته است. پدید آمدن روش عقلى، جامعهنگرى، عقلگرایى که بالطبع مستلزم فرو کاستن منزلت روش تفسیر نقلى (اخبار تفسیرى، اسباب نزول( بود و همچنین پرهیز از تفسیر مبهمات، دگرگونى نگاه تاریخى به قرآن و ژرف نگرى به داستانها و قصص قرآن، دورى گزیدن از تعصبات مذهبى در تفسیر، رویکرد افزونتر به فلسفه دنیوى آموزههاى دینى، پیوسته دیدن معارف قرآن و پیدایى سبک تفسیر موضوعى، ساده نگارى و طرح موضوعات نو پیداى موقتى، جملگى آثارى است که از نهضت اصلاحى برخاسته و بر تفسیر قرآن در قرن حاضر پرتو افکنده است.https://jqr.isca.ac.ir/article_22487_eebb5f8bc2939a4ee5fd4783bd81c868.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-981527-819970120expectation of the quran in recent century exegesisانتظار از قرآن در تفاسیر قرن اخیر56752248810.22081/jqr.1997.22488FAعلیحیدریJournal Article20170307in the beginning, the author explains the term "hermeneutics" and then recounts the principles of this science and examines its latent impacts on exegetical endeavor of the interpreters. next, he deals with the expectation of religion in seyyed qutb’s vi ew, and surveys his mental foundations and principles such as "the seal of the prophecy", immortality of the quran, genuineness of revelation and negation of egocentrism, negation of religious tolerance, and then proceeds to examine seyyed qutb’s theolog ical presuppositions.<br /> further on, the preconceptions and expectations of al-mizan exegesis of the quran is studied, and the mission of religion, social dimentions of the quran, constants and variables of the quran, the domain of religion’s presence in human life, and enlighte nment of the quran are introduced as allameh tabatabai’s most important preconceptions. شناسایى و بررسى پیش فرضها و انتظارات مفسّران در تفاسیر قرن اخیر است. نویسنده، "هرمنوتیک" و "علم التفسیر" را معادل یکدیگر دانسته و پنج اصل را در کار تغییر متون کهن بر شمرده که عبارتند از: 1. پیش فهمها یا اطلاعات پیشین مفسّر، 2. علایق و انتظارات مفسّر از متن مورد تفسیر، 3. تلاش مفسّر براى شناسایى فضاى تاریخى شکلگیرى متن، 4. شناخت مرکز معنایى متن و تفسیر مجموعه پیامها و معارف بر محور آن و 5. ترجمه متن در افق تاریخى مفسّر. نگارنده گستره دو اصل اوّل را بسیار وسیع دانسته، از این رو فقط به تحلیل پیش فرضها و انتظارات دو تفسیر فى "ظلال القرآن" سیّد قطب و "المیزان فى تفسیر القرآن" علامه طباطبایى روى آورده است. پاسخگویى دین به همه نیازهاى انسانى، خاتمیّت رسالت و جاودانگى قرآن، اصالت وحى و نفى خرد محورى در مقام ناسازگارى عقل و وحى، نفى تسامح و تساهل دینى، امکان ادراک مفاهیم در فضاى عمل و عینیّت از مهمترین پیش فرضها و انتظارات سیّد قطب است و رسالت و کارآیى دین و قرآن، ابعاد اجتماعى پیام وحى، اعتقاد به قوانین ثابت و متغیّر در قرآن، حضور دین در عرصه حیات انسانى، اعتقاد به روشنگرى قرآن و تفسیر قرآن به قرآن نیز از مهمترین پیش فرضها و انتظارات علامه طباطبایى است.https://jqr.isca.ac.ir/article_22488_81c37decf6f13477ccfcdeedf1efa43b.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-981527-819970120the exegesis "fi zilalil-quran"اصول تفسیر متون مقدس در «فی ظلال القرآن»76972248910.22081/jqr.1997.22489FAسید حیدرعلوی نژادJournal Article20170307upon introducing the writer of "fi zila" and the values of his exegesis, the author of this article treats seyyed qutbs theoretical principles and manifests the similarity of his theories to the priciples of hermeneutics (principles and methods of unders tanding the exegesis of sacred scriptures).
in a similiar way, the author deals with the principles of hermeneutics, including the interpreters preconceptions and pre-knowledge, his expectations of the text, his concern with the historical horizon of the descending or emerging of the text, and rec ognition of the semantic core of the text. meanwhile, he widely extracts seyyed qutb’s viewpoints regarding stylistics of meccan and medinite verses, and characters of central meanings in suras, and criticizes these viewpoints. تبیین اصول نظرى سید قطب در "فى ظلال القرآن" و نمودار ساختن تشابه این نظریات با اصول هرمنوتیک است. نویسنده پس از رد کردن آشنایى سیّد قطب با نظریات دانشمندان غربى در زمینه هرمنوتیک و نیز استنباط این دیدگاهها توسط سیّد قطب از میراث عظیم فرهنگى تفسیر و علوم قرآن؛ این دیدگاه را رهاورد "زندگى در فضاى قرآنى" و محصول اندیشه و تأمّلات ژرف و روشمند دانشمندى مسلمان دانسته است.
سید قطب معتقد است پیش فهمهایى مانند: "قرآن کتاب هدایت است"، "منشأ وجود انسان، جهان و قرآن یکى است"، "مخاطب قرآن عقل و فطرت و روان انسان است" به مفسّر کمک مىکند تا چیزهایى را ببیند که منکران جهان غیب از آن محروم و بىبهرهاند. وى تأکید مىکند که باید متون قرآنى را در موقعیت ویژه تاریخى اش مطالعه کرد. به نظر سید قطب، قرآن یک کلّ تجزیهناپذیر است که هر قسمتى جزئى از آن پیکر و کلّ است و محور تمام معارف قرآن، توحید است. تبیین این حقیقت محورى، اساسىترین معناى متن قرآنى در مکه است، اما در مدینه، تشریع نظام اجتماعى بر اساس جهان بینى توحیدى، محور قرار مىگیرد. وى تأکید مىکند که براى هر سوره مرکزیتى وجود دارد که تمامى آیات و مقطعهاى آن گرد آن دور مىزند. تمام قرآن طبیعت خاص دارد و هر سوره نیز علاوه بر مشترکات نوعى با دیگر سورهها، شخصیت و فردیت خویش را دارد، قرآن با تمام گستردگى موضوعات، محور و هدف واحدى را دنبال مىکند و هر سوره نیز با وجود تنوع موضوعات، محورى یگانه دارد و هدفى ویژه را دنبال مىکند. نیز فاصله زمانى از عصر نزول را سبب اصلى فاصله مسلمانان امروزى از فهم معناى قرآن مىداند.https://jqr.isca.ac.ir/article_22489_887855976ecf48948e62641beb540c87.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-981527-819970120* scientific trend in recent exegesisگرایش علمی در تفاسیر معاصر981272249010.22081/jqr.1997.22490FAسید موسیحسینیJournal Article20170307this article proceeds to examine the scientific trend in 14th century exegeses as well as historical development of scientific trend, dimensions and expansion of viewpoints approving and disapproving it. reminding central verses in scientific interpretat ion of the quran, comparison of scientific trends in shi"ah and sunni interpretaions as well as scientists’ welcome to scientific interpretation of the quran, the author examines various applications of sciences in exegesis and while examining the outloo k of revelation on scientific exegesis and touching upon the language of the quran and the existing outlooks in thse regard, he makes the conclusion that the quran, due to its dynamism, can be well-adjusted and coordinated with any idea originated from r eality. thus the language of science, which tends toward fact-finding and realism, can have an exegesis-oriented contact with revelation. گرایش علمى در تفاسیر قرن چهارده، ابعاد و گستره آن و دیدگاههاى موافق و مخالف مورد بررسى و نقد قرار گرفته است. مقاله با تعریف تفسیر علمى و مولفههاى موجود درآن به بحث در ریشههاى تاریخى گرایش علمى در تفسیر پرداخته و بر این باور است که ریشههاى ضعیف این گرایش در تفاسیر کهن همچون فخر رازى و شیخ طوسى نیز به چشم مىخورد و از آن زمان تا قرن چهارده که به صورت یک جریان قوى ظهور کرده، ادامه داشته است. نویسنده با توجه به جریان تاریخى گرایش علمى به نکات سهگانه اشاره مىکند:
1. محور تفسیر علمى در گذشته آیات مربوط به هیئت و نجوم بوده است، 2. گرایش علمى در تفسیر شیعى معتدلتر از تفسیر سنّى بوده است، 3. رویکرد به تفسیر علمى از سوى غیر مفسّران در میان شیعه کمتر از اهل سنت بوده است. در ادامه مقاله به گونههاى بهرهگیرى از دانش بشرى در تفسیر اشاره کرده و شکلهاى زیر را با استناد به موارد نام برده است: 1. بهرهگیرى جهت تأیید محتواى آیات، 2. کشف راز و رمزهاى بیانى قرآن و 3. بهرهگیرى در جهت تفسیر و تبیین آیات. اقسام جریان گرایش علمى بخش دیگرى از مقاله است. در این بخش نویسنده گرایش علمى را به دو قسم زیادهرو و میانهرو تقسیم نموده و ویژگىهاى هر یک را برشمرده است. سپس به گستره گرایش علمى در تفاسیر قرن چهارده اشاره کرده و آن را بیشتر در سطح آیات مربوط به طبیعت و دانشهاى طبیعى مىداند تا دانش و علوم انسانى. در ادامه دیدگاه وحى راجع به تفسیر علمى به بحث گرفته شده است. نویسنده با ارائه دو روش براى فهم دیدگاه وحى یکى بررسى آیات مربوط به علم و دیگر بررسى منطق و زبان وحى و آیات، روش دوم را برگزیده و دیدگاههایى را که راجع به زبان دین مطرح بوده است مورد بررسى قرار داده و از چهار دیدگاه یاد کرده است: 1. پوزیتیویسم منطقى 2. تحلیل زبانى 3. عرفى بودن با چهار تفسیرش 4. ژرفگرا. در ادامه به بحث در واقع نمایى زبان علم پرداخته و نظریاتى را در این زمینه بررسى کرده است. در پایان به بیان دلایل موافقان و مخالفان تفسیر علمى اشاره کرده و با نقد آنها به این نتیجه رسیده است که تفسیر علمى با روش اعتدالى و بدون زیادهروىها امر پسندیده است و دلیلى بر ممنوعیت آن در عرصه تفسیر قرآن وجود ندارد.https://jqr.isca.ac.ir/article_22490_edf69d0bd13dcd5580d86edb5513a1a5.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-981527-819970120maturation of topical exegesis in recent centuryشکوفایی تفسیر موضوعی در بستر قرن اخیر1281492249110.22081/jqr.1997.22491FAسید ابراهیمسجادیJournal Article20170307exploring the origines of topical exegesis, the author points out the existing foundations in this relation, and introduces the background of this procedure in the interpretation of the quran’s way in gradual explantaion of knowledge, development of man’ s sciences, and the reformers’ attempt in revealing socio-scientific outlooks of islam, as well as refutation of orientalists’ accusations made against the quranic verses as lacking order and continuity. then, presenting various illustrations concerning continuity of quranic concepts, he mentions ideas of researchers of the quran in this regard, and finally points out the general and specific requirements in topical exegesis: systematic approach to concepts of the quran; scientific topicology, not inter fering subjectivities, and proper utilization of ahlul-bayt’s (as) traditions. پیشزمینهها و علل رویکرد موضوعى به تفسیر قرآن در قرن معاصر مورد بررسى قرار گرفته است.
در قرن چهاردهم، تفکّر تفسیر موضوعى قرآن توجه قرآنپژوهان را به خود جلب کرد، این رویکرد ریشه در تفسیر معصومین (ع) دارد. ولى در قرآن حاضر، باور به بیان یک موضوع به صورت پراکنده در کل قرآن، رشد علم بشرى، علاقمندى دانشمندان مسلمان به بیان دیدگاههاى علمى قرآن، اتهام عدم سامان در تعالیم قرآن از سوى مستشرقان و پیشرفت ابزار تحقیق؛ انگیزه استفاده از تفسیر موضوعى را بیش از پیش تقویت کرد. مجموعه آراى قرآنپژوهان در زمینه پیوستگى معارف قرآن در سه نظریه اصلى رخ مىنماید: 1. نظریه ارتباط سیستمى مفاهیم قرآن، 2. نظریه یگانگى موضوعى هر سوره و 3. ارتباط و همسویى بیانهاى گسسته قرآن درباره یک موضوع. نظریه اول خود به سه دیدگاه تقسیم مىشود. الف. بیان اجمالى سرفصلهاى اصلى موضوعات معارف قرآن، ب. یگانگى مفهومى سورهها در مجموع سوره بقره و ج. پیوستگى معارف قرآن براساس معنىشناسى. در قرن چهارده علاوه بر پیوستگى مفاهیم قرآنى، دانشمندان بر این باور پاى فشردند که به تعداد نیازهاى روزافزون بشرى، قرآن پاسخ موضوعى قابل درک دارد، مشروط بر اینکه پژوهشگر به پیوند سیستماتیک تعالیم قرآن، موضوعشناسى علمى، دخالت ندادن ذهنیّتها و بهرهگیرى صحیح از روایات اهل بیت(ع) توجه داشته باشد.https://jqr.isca.ac.ir/article_22491_744f42b25e7c348977b88fe8265b65a1.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-981527-819970120sources and methodology of 14th. topical exegesisمنابع و روشهای تفسیر موضوعی در سده چهاردهم1501772249210.22081/jqr.1997.22492FAابوطالبمحمدیJournal Article20170307in this article efficient means and sources used in topical exegesis of the quran are treated and the roles of the quran, traditions, interpreters’ opinions, language, history, intellect, experimental sciences...., in the procedure of topical exegesis ha ve each been reviewed. next, various methods adopted by 14th century interpreters in topical exegesis and the viewpoints of researchers of the quran in this regard have been critically reviewed. subsequently each of ordinal-topical, scietific-topical, an d literary-topical exegesis methods has been reviewed and then, slippages and abnormalities in the process of topical exegesis of the quran, such as scientism (science-centeredness), pragmatism, and impressionability by alien thought in its various forms , have been analysed and measured. ابزار معتبر در تفسیر موضوعى قرآن و روشهاى تفسیر موضوعى در سده چهاردهم مورد بررسى قرار گرفته است. کاربرد قرآن، بهرهگیرى از سنت، استفاده از آراى مفسّران، نقش لغت، مددگیرى از تاریخ، کارکرد عقل و بهرهبرى از دانش تجربى از جمله ابزارهاى تفسیر موضوعى محسوب مىشوند. نوع نگرش به تفسیر موضوعى و تعریفى که مفسّر براى آن دارد، ملاک دستهبندى گونههاى تفسیر موضوعى است. از این رو، در تعریف تفسیر موضوعى، برخى مطالعه تجربى بشرى و نظر قرآن را همزمان و به صورت مقایسهاى سفارش مىکنند و برخى دیگر تنها روى موضوعات قرآنى و استقراء و جمعآورى تمام آیات متعلق به یک موضوع اصرار مىورزند. این ملاکها اقسام زیر را در حوزه تفسیر موضوعى به وجود آورده است: 1. تفسیر موضوعى استقرایى و تفسیر موضوعى گزینشى، 2. تفسیر موضوعى سیستمى و تفسیر موضوعى غیرسیستمى و 3. تفسیر موضوعى برونگرا و تفسیر موضوعى درونگرا. محور دوم براى تقسیم مطالعات قرآن، استقلالى یا ضمنى بودن پژوهش موضوعى است که بر این اساس تفسیر موضوعى به تفسیر ترتیبى - موضوعى و تفسیر موضوعى خالص تقسیم مىشود. از سوى دیگر جهتگیرىهایى که در قرن چهارده در حوزه تفسیر موضوعى رخ نموده، آن را به تفسیر موضوعى - اجتماعى، تفسیر موضوعى - علمى و تفسیر ادبى - موضوعى تقسیم کرده است. نیز در تفسیر موضوعى، لغزشهایى راه یافته که پیشداوریها، علمزدگى، عقلگرایى و مصلحتمدارى، نفوذ اندیشههاى بیگانه و گرایشهاى لیبرالیستى و ماتریالیستى از جمله آنهاست.https://jqr.isca.ac.ir/article_22492_b44b798a4135d27a956c3000a298bb4f.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-981527-819970120the analysis of deficiencies in 14th. scientific exegesisریشه یابی کاستی های تفاسیر علمی در قرن معاصر1782052249310.22081/jqr.1997.22493FAمحمدبهرامی0000-0002-1748-4051Journal Article20170307in this article, the author, expressing a critical attitude towards using sciences and the products of human knowledge in the process of exegesis, considers most slippages in scientific exegesis as risen from several factors and backgrounds. the thought of comprehensiveness of the quran, proof of consistency between science and religion, too much confidence in scientific opinion, cultural failure of islamic civilization and the westomaniac’s efforts for conformity, eclecticism and misuse of religion and finally unfamiliarity with and negligence of exegesis rules have been among factors which created ambiguities in works of exegesis of this century. این نوشتار به مطالعه کاستىها و کژیها و نمایاندن برخى لغزشها اختصاص دارد.
اندیشه جامع بودن قرآن، اثبات سازگارى دین با علم، اعتماد بیش از اندازه به فرضیههاى علمى، خودباختگى در برابر فرهنگ غرب، التقاط و سوء استفاده از دین و بىتوجهى به شرایط و قوانین تفسیر، از زمینههاى مهم لغزشهاى تفسیرى است. مثلاً برداشت نظریه برآمدگى استوا و فرورفتگى قطب از آیه 41 سوره رعد با سیاق، واژگان و جملات این آیه ناسازگار است. مستندسازى نظریه پستترین نقطه زمین به آیه "غلبت الروم فى ادنى الارض" با واژگان آیه و تاریخ همخوان نیست. بهرهگیرى از آیات گوناگون قرآن براى اثبات حرکت چرخشى و انتقالى زمین و اثبات جوّ براى زمین نیز با عقل و علم و ظاهر آیات ناسازگار نشان مىدهد. چنان که مستندسازى چگونگى پیدایش زمین و سایر سیارات، تسخیر فضا به وسیله انسان، دیدگاه وجود اتم، کیهانزایى، آفرینش جهان، آسمانهاى هفتگانه، پیدایش انسان و احضار ارواح نیز با واژگان آیات، سیاق، ظاهر آیات، قواعد ادبى و علمى ناسازگار مىباشد.https://jqr.isca.ac.ir/article_22493_3c31893d034d279e2f2336e9d9e459ae.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-981527-819970120deviations and slippages in the present century exegesisنبایسته ها در تفاسیر یکصدساله اخیر2062312249510.22081/jqr.1997.22495FAمحمدفرجادJournal Article20170307in continuation of the previous article, this article, too, proceedes to criticize opinions held by present century interpreters of the quran on certain economic, legal, penal topics and philosophy of history. similarly, interpreters’ justifications and analyses of such issues as usury, polygamy, political philosophy of religion, analysis of democracy, penal laws, and philosophy of history are tested and criticized.
the writer has then reviewed improper use of scientific methods by interpreters in their exegesis, mentioning some examples in this regard, and finally introduced the interpretation and justification of jesus (as) ascension as an example of pluralistic exegesis.در این مقاله آفات راه یافته به تفاسیر قرن معاصر مورد بررسى و نقد قرار گرفته است. یکى از مهمترین آفات تفاسیر معاصر، ارائه تفسیر جدید در موضوعات اقتصادى قرآن است. برخى حرام بودن ربا را از جهت مقدار تخصیص زدند و بعضى قرض تولیدى را از محدوده ربا بیرون شمردند و اظهار داشتند که هر گاه براى تولید، وام دریافت شود، سودى که بر آن وام تعلّق گیرد، ربا به شمار نمىآید. و دیگرانى آن را به عصر جاهلى محدود کردند. در صورتى که تمام این تفاسیر با واژگان و سیاق آیه هیچگونه تناسبى ندارد و انحصار حرمت ربا به رباى مصرفى نه تولیدى با فلسفه ربا، تقابل بیع و ربا در آیه "احل اللَّه البیع و حرم الربا" و شمول حرمت نسبت به ربا در قرض تولیدى که در صدر اسلام رواج داشته ناسازگار است. در بحث تحلیل حقوق زن، ممنوعیت تعدد زوجات با مفهوم و مصداق عدالت در آیات قرآن همخوان نیست. در فلسفه سیاسى و تحلیل دموکراسى، بىاعتبار خواندن رأى اکثریت و مستندسازى آن به آیات قرآن با سیاق آن آیات ناسازگار است. در قوانین جزائى و کیفرى، وحشیانه خواندن حد سرقت و توصیه به تبعید و زندان و حمل حدّ زانى و سارق بر اباحه نه وجوب ناشى از عدم آگاهى این گونه مفسّران نسبت به سیستم دین اسلام است. به چالش کشیدن مالکیت خصوصى با بهرهگیرى از برخى آیات با آیاتى که بر مالکیت خصوصى مُهر تأیید مىزند ناسازگار است. انتخاب تفسیر پوزیتیویستى، تجربى، تحققى و تحصّلى با ناپایدارى دریافتهاى تجربى ناسازگار است و تفسیر گران پوزیتیویسم نیز لغزشهایى داشتهاند. تفسیر شیطان به خطرات جوّ زمین، تفسیر جنزدگى به آلودگى میکروب، تفسیر طیراً ابابیل به پشه و مگس حامل میکروب، توجیه معجزات پیامبران، تفسیر پلورالیستى عروج عیسى(ع)، و اعتقاد به سکولاریسم از جمله این لغزشهاست.https://jqr.isca.ac.ir/article_22495_d46eeceeaef47f044d8005f96ef54d0a.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-981527-819970120status and application of intellect in four recent exegesisمنزلت و کاربرد عقل در چهار تفسیر سده اخیر2322492249610.22081/jqr.1997.22496FAعلیرضاعقیلیJournal Article20170307this article intends to test the degree of validity and the impact of intellect on comprehension of divine words and understanding and interpreting religious texts, and also to evaluate the way present century interpreters encounter with the intellect an d its application in interpretation of the quran. the author has ellaborated his attitude by reviewing four exegesis: al-mizan, al-manar, al-furqan, and fi zilalil-quran.
taking a glance at al-mizan, it could be found that in allamah’s view, the value of intellect and thought not only has a philosophical and demonastrative basis but is also rooted in quranci knowledge. however, allamah tries not to mingle philosophical to pics and terminology with the exegesis of the quran.
the authors of al-manar have, due to their social and political reformist positions and enmity with culture, had intellectualistic and scientistic inclinations.
the author of tafsir al-furqan believes that the intellect, in order to have a proper cognition, has to be sustained and enlighted by revelation, and revelation, in turn, requires intellect in order to settle in man’s mind and soul. in the meantime, the writer of tafsir fi zilal, through a critical view on intelectualism, finds his mission as setting more restraints upon the role of intellect in interpretaion of divine revelation.رویارویى چهار مفسّر قرن اخیر با مقوله عقل و کاربرد آن در تفسیر قرآن مورد بررسى قرار گرفته است. در تفاسیر المیزان، المنار، الفرقان و فى ظلال القرآن کارایى عقل در تفسیر وحى با تفاوتهایى پذیرفته شده است. المیزان عقل سلیم و رها از هوا و هوس را اجازه تفسیرگرى مىدهد، المنار عقل علمى و تجربى را میدان داده است. فى ظلال القرآن عقل را شاگرد وحى معرفى مىکند و الفرقان عقل را با گونههاى مختلف آن مؤثر مىشناسد اگر خود را همسان یا برتر از وحى نداند.
نویسنده، تکیه بر عقل و علم را از بارزترین مشخصههاى مفسّران قرآن در قرن چهاردهم دانسته و به طور مشخص جایگاه عقل را در چهار تفسیر "المیزان، المنار، الفرقان و فى ظلال القرآن" مورد توجه قرار مىدهد. علامه طباطبایى با اینکه براى خردورزى، ارزش قرآنى قایل است و آن را در خدمت فهم قرآن مىداند به تعبّد نیز پاىبند است. رشید رضا و عبده با اینکه تقلید را نکوهیده و تعقل را مورد سفارش قرآن مىشناسند، اما در مواردى توقف کردهاند که از آلایش سلفىگرى آنها منشأ مىگیرد. علمزدگى و تجربهگرایى آنها به جاى عقلگرایى فلسفى نیز بازتاب همین گرایش است. مؤلف "الفرقان" خرد و خردورزى را به ایمانى، علمى و مجرد، تقسیم مىکند و هر سه نوع را در فهم بیان الهى مؤثر مىداند، البته عقل ملزم است از وحى روشنایى بگیرد و خود را همسنگ یا برتر از آن نشمارد. سید قطب ضمن انتقاد از عقلگرایى "المنار"، محدودیت بیشترى براى عقل در کار تفسیر قایل مىشود و تحلیل علمى رخدادهاى اعجازآمیز را ناروا مىشمرد. وى عقل را شاگرد وحى مىداند که باید فرابگیرد و بیندیشد نه اینکه بر آن حکم براند، و توصیه دارد که در مقام تفسیر نباید پیشفرضهاى علمى و عقلى را بر قرآن تحمیل کرد یا خرد را به درک امورى که مورد نیاز انسان نیست وادار نمود. عقل به کمک وحى مىتواند افقهاى ناشناخته را کشف کند و به فهم مطالب مربوط به زندگى بپردازد.https://jqr.isca.ac.ir/article_22496_3ea9c5da1cf581f6f39c0e25bd1b0ef6.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-981527-819970120merits & demirts of tafsir-al-manarاوج ها و فرودهای تفسیر «المنار»2522812249710.22081/jqr.1997.22497FAهاشماسلامیJournal Article20170307the author has, in this article, introduced tafsir al-manar, the way it has been written, and the writer’s (rashid rida) quranic attitudes.
he has thethen reviewed characteristics of shaikh mohammad "abduh’s exegetical school and the degree of its impact on the method used by rashid rida and similarities and differences in methods of these two exegesis. following that, he examines criteriar equired in interpretation of the quran according to al-manar and characteristics of this exegesis in intellectural attitude, religious reform, the role of history in exegesis, importance of tradition in exegesis, and the procedure used in al_ manar in in terpreting ambiguities of the quran. at the end, considering extremism in intellectualism, modernism, intense philosophical bigotry, and salafism as shortcomings of this exegesis, he takes some examples of them into further consideration. نقاط قوت و ضعف تفسیر "المنار" اثر رشید رضا مورد بررسى و تحلیل قرار گرفته است.
تفسیر "المنار" از تفسیرهاى نام آشنا در میان تفاسیرى جدید است که در عین بایستههایى چون عقلگرایى، پرداختن به مسائل اجتماعى و... از برخى کاستىهایى که ناشى از اندیشه سلفى رشید رضا است رنج مىبرد.
نگارنده، در بخش نخست این مقاله به نحوه آشنایى رشید رضا با عبده و تفاوتها و همانندىهاى شیوه تفسیرى محمد عبده و شاگردش محمد رشید رضا پرداخته است. در ادامه، بایدهاى تفسیر بایسته از قرآن، در نگرش عبده و رشید رضا و ویژگىهاى تفسیر "المنار" از جمله تفسیر عقلانى دین و تعیین حوزه کارکردهاى عقل در فهم قرآن، جامعهگرایى، بهره جستن از تاریخ و سیاق در تفسیر قرآن، شیوه برخورد رشید رضا با روایات تفسیرى و مبهمات قرآن و نیز نگرش منفى وى به روایات تفسیرى به تفصیل آمده است. نویسنده کاستىهاى تفسیر المنار را در تأویلات عقلى، نوگرایى افراطى، سلفىگرى و نفى شفاعت و توسّل برشمرده است.https://jqr.isca.ac.ir/article_22497_af5f1ba3ab7c58975a48b0f0c5ba5624.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-981527-819970120principles of tafsir-al-furqanاصول و مبانی تفسیر «الفرقان»2823052249810.22081/jqr.1997.22498FAمحمدرضاامینJournal Article20170307the article, in a comparative view and by referring to the exegetical method of interpretation of quran through quran as the procedure adopted in the above-mentioned tafsir, enumerates its common and specific features comparing other exegesis. also, ment ioning the interpreter’s viewpoint on the quran and the components such as order and proportionality of verses, distortion, abrogation, the exterior and the interior of the quran, the unquivocal and the ambiguous verses, and occasions of revelation, it t akes a look at the status of tranditions in the egegesis "al-furqan", and includes, on the whole, that this exegesis is by style and content a novel shi"ah one, in which there are new points that place the readers in a new sphere of concepts and meanings for comprehending the quran and reasoning by it. اصول و مبانى تفسیر "الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن و السنة" اثر دکتر شیخ محمد صادقى مورد نقد و بررسى قرار گرفته است.
مقاله با بیان سبک تفسیر الفرقان به شاخصهاى ویژه آن مىپردازد. در این راستا از عناوینى چون شیوه نگارش خاص، بهرهگیرى از ظرفیت مفهومى واژهها تا حدّ ممکن، به کار بردن واژههاى مشترک قرآن در چند معنا، درنگ و دقّت در تعبیرها و واژهها به صورت فوقالعاده، اعتماد بر ملاکها و اصول تفسیرى خود و محور قرار ندادن آراء دیگران در تفسیر آیات، استفاده گسترده از روایات در تأیید یا گسترش ابعاد آیه، بحث فقهى استدلالى گسترده، وسعت منابع، استفاده از عهدین با زبان عبرى، ابتکار و نوآورى به ویژه در زمینه فقه الاحکام نام مىبرد که تفسیر الفرقان را از دیگر تفاسیر متمایز مىسازد. سپس به شاخصهاى مشترکى مىپردازد که گرچه مخصوص تفسیر الفرقان نیست اما نوع نگاه مفسّر بدان تعیین کننده ویژگى تفسیر است. از این امور مىتوان به عدم توجه زیاد به سیاق و تناسب در تفسیر آیات، تکیه بر قراءت متواتر و نپرداختن به قرائتهاى نادر، پرداختن به بحثهاى لغوى بدون استناد به منابع لغت مشخص جز در موارد اختلافى، میانهروى در طرح مباحث ادبى، بسنده کردن به بیان قرآن در نقل تاریخ انبیاء و نگاه منفى به اسرائیلیات، طرح مباحث اجتماعى در موارد مناسب، گرایش اعتدالى نسبت به تفسیر علمى، آشکار بودن گرایش شیعى در تفسیر بدون تعصب مذهبى، اشاره کرد که با استناد به موارد و نمونهها مورد بحث و تحلیل قرار گرفته است.
در ادامه بحث، نویسنده به بررسى دیدگاه مفسّر نسبت به قرآن پرداخته و به نتایج زیر رسیده است: 1 - قرآن محور همه چیز است چه در فهم آیات چه در ارزیابى روایات و چه در نقد آرا و نظریات. که از این اصل سه نکته حاصل آمده است، گزینش روش قرآن به قرآن، بىاعتنایى به سند روایات در مقام نقد آنها و اصالت یافتن تعبیر قرآنى در تبیین مفاهیم، 2 - قرآن بر باطل تکیه نکرده و لذا نقل قرآن نسبت به یک حادثه دلیل بر حقانیت آن است. 3 - وحیانى بودن ترتیب سوره و آیات 4 - مصونیت قرآن از تحریف لفظى 5 - نسخپذیرى قرآن با قرآن و نه سنّت حتى به صورت تخصیص و تقیید عمومات قرآن 6 - برخوردارى قرآن از ظهر و بطن و نقش روایات در توضیح لایههاى میانى بطون 7 - وجود محکم و متشابه در آیات اما تشابه به معناى مشتبه شدن مراد واقعى در اثر والایى سطح معنا و نه ابهام در دلالت لفظى 8 - اهمیّت نداشتن شأن نزول در فهم آیات. در پایان نویسنده به نظریه مفسّر راجع به سنت اشاره کرده است و بر این نکته تأکید دارد که سنت با روایت به عنوان حکایتگرِ سنت متفاوت است، اولى حجت است مطلقاً مانند آیات، اما دومى چنین نیست و نقش آن در تفسیر آیات نیز جانبى و حاشیهاى است.https://jqr.isca.ac.ir/article_22498_7d1090bd95c6e9d3a3e14a3211a493eb.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-981527-819970120a critic on tafsir-i-al-munirتفسیر المنیر در نگاه نقد و بررسی3063232249910.22081/jqr.1997.22499FAمحمد علیرضایی کرمانی0000-0003-0276-4605Journal Article20170307al-munir is a newly written exegesis of the quran by dr.wahbah zuhaili, welcomed by quran researchers. in this article the writer of the exegesis is introduced and his motivation of this work, a brief introduction of the exegesis and its exegetical proce dure is briefly reviewed. finally, the trend of the exegesis and various references are introduced and its superiorities and deficiencies are recounted. نقد و بررسى "تفسیر المنیر فى العقیدة و الشریعة و المنهج" اثر دکتر وهبه زحیلى است. این تفسیر در 16 مجلد - 32 جزء - به شکل وزیرى، براى نخستین بار در سال 1411 ه. ق چاپ و منتشر شده است. نویسنده نخست به نکاتى درباره مفسّر و انگیزه تدوین تفسیر و معرّفى اجمالى تفسیر پرداخته و سپس شیوه و روش تفسیرى او را به لحاظ اعراب آیات، بلاغت، لغات، خلاصه احکام آیات و کاربرد آن در زندگى، اسباب نزول و تناسب آیات مورد بررسى قرار داده است. گرایش تفسیر "المنیر" را فقهى دانسته و منابع آن را تفاسیر گوناگون، صحاح سته و معاجم حدیثى، احکام القرآن جصّاص و ابن العربى و کتابهاى علوم قرآنى و اعراب و لغت قرآن بر شمرده و برترىهاى این تفسیر را آوردن عناوین براى بخشهاى گوناگون آیات، فصلبندى و باببندى مطالب، حذف نظریات گوناگون تفسیرى، خلاصه آیات الأحکام و نثر روان و خوشخوان دانسته است. از سوى دیگر، یاد نکردن منابع و مآخذ در پانوشتها، عدم استفاده از روایات و معارف اهل البیت(ع)، استفاده نکردن از تفسیرها و جوامع حدیثى و کتابهاى شیعه را از جمله کاستىهاى این تفسیر معرفى کرده و در پایان به برخى از ویژگىهاى ساختارى به ویژه فهرستهاى آن اشاره کرده است.https://jqr.isca.ac.ir/article_22499_5ac62329e0b39cc76412584609cb8188.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-981527-819970120a bibliography of 14th century exegesisکتاب شناسی تفاسیر قرن چهاردهم3243972250010.22081/jqr.1997.22500FAمحمد علیهاشم زادهJournal Article20170307in this collection, over 800 books dealing entirely or partly with the interpretation of the qurans whose authors have passed away after 1300 a.h. are briefly introduced. this bibliography consists of five separate sections: exegesis of the whole quran; incomplete exegesis of the quran; exegesis of a single surah; and exegesis of a single verse and the unspecified exegesis. under each title the name of the book, author’s name, his birthday and date of his death, his religion, place of publication, date of publication, the publisher, together with the introducing source of the book are included.در این کتابشناسى، بیش از هشتصد عنوان از تفاسیر قرن چهاردهم در بخشهاى جداگانه زیر عنوان تفسیرهاى کامل قرآن، تفسیرهاى ناتمام، تفسیر سورههاى قرآن، تفسیر آیات و تفاسیر نامشخص معرفى شدهاند. اطلاعات کتابشناختى هر اثر - عنوان کتاب، زبان، نام مؤلّف، تاریخ تولد و درگذشت، مذهب، وضعیت نشر، محل انتشار، ناشر، تاریخ نشر، و توضیح محتواى کتاب - ذکر شده و کتابهاى قرن پانزدهم نیز در این مجموعه معرفى شده است.https://jqr.isca.ac.ir/article_22500_5a5d30ef30ff72e9d3ef30df7b0a9539.pdf