دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-9815311-12199801211سخن سردبیر472253210.22081/jqr.1998.22532FAJournal Article20170308https://jqr.isca.ac.ir/article_22532_d91bb75c2d46bc5025449cc4addaaa99.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-9815311-12199801212پرسشها و پژوهشهای بایسته قرآنی در زمینه مبادی فهم قرآن10272253310.22081/jqr.1998.22533FAسید موسیصدرJournal Article20170308 طرح پرسشهاى متعددى در باب فهم قرآن است که پاسخ به آنها راهگشاى خیلى از مسایل در فهم و تفسیر قرآن مىباشد. نویسنده پرسشهایى را در چند محور مطرح کرده و به سیر تاریخى آن به صورت اجمال و پاسخهاى احتمالى که ممکن است داده شود یا داده شده است، اشاره کرده است. نخستین محور چگونگى زبان قرآن است. در این رابطه سه دیدگاه از سوى غربیان راجع به زبان دین بیان شده است: 1 - نظریه پوزیتیویستها، 2 - نظریه تمثیلى بودن گزارههاى دینى و 3 - نظریه نمادین بودن گزارههاى دینى. سپس پرسشهاى چندى راجع به قرآن مطرح گردیده است: آیا زبان قرآن نمادین یا تمثیلى است؟ دو اصطلاح ظاهر و باطن چه ارتباطى با نوع زبان قرآن دارد؟ آیا زبان قرآن علمى نیست؟ آیا مفاهیم واژهها تاریخمند نیست؟ محور دوم، تأثیر شناخت فرهنگها در فهم قرآن است. آیا شناخت فرهنگ اجتماعى تأثیر در فهم قرآن دارد؟ آیا فرهنگ عرب معیار است یا فرهنگ محیط نزول؟ آیا شناخت فرهنگ تنها نقش تفسیرى دارد یا در فهم شرایط، زمینهها و گروههاى معارض وحى نیز مؤثر است؟ محور سوم، نقش سیاق در فهم قرآن است. آیا بهرهگیرى از سیاق شامل زمینه، شرایط و اسباب نزول نیز مىشود؟ حوزه سیاق را چگونه مىتوان مرزبندى کرد؟ مقصود از سیاق عام چیست؟ آیا سیاق تنها در فهم جمله به کار مىآید یا در فهم واژهها نیز مفید است؟ محور چهارم، نقش فطرت در فهم قرآن است. آیا فطرت مىتواند در ردیف سایر منابع معرفت و فهم قرآن یاد شود یانه، تنها مویّدى بر سایر منابع است؟
رابطه فطرت با سایر منابع فهم قرآن چیست؟ محور پنجم، تأثیر عمل در درک مفاهیم وحى است. آیا عمل، تنها وسیله درست فهم قرآن است یا نقش آن تعمیق فهم است و نه ایجاد؟ محور ششم، ظاهرگرایى در فهم قرآن است. منظور از ظاهرگرایى چیست؟ فرقههاى ظاهرگرا کدامند؟ آیا زمینههاى مشترک در میان آنان وجود دارد؟ ظاهرگرایى تاچه اندازه به خصلتهاى روانى و علمى یا آموزههاى دینى ارتباط دارد؟ منتقدان ظاهرگرایى کیانند؟ تأثیر ظاهرگرایى در زمینه تفکر و مقولات اجتماعى چه بوده است؟ آیا در عصر نزول رگههاى ظاهرگرایى وجود داشته است؟ مرز میان ظاهرگرایى درست و نادرست چیست؟ آخرین محور، سطوح و لایههاى فهم قرآن است. عوامل پیدایش فهمهاى متعدد چیست؟ تأثیر پیشفرضها تا چه اندازه است؟ چه معیارى براى تأثیرهاى بایسته پیشفرضها و تأثیرهاى نابایسته وجود دارد؟ تحوّل فهمها چه نسبتى با ثبات مفهومى معارف وحى دارد؟ آیا همه فهمها صحیح و درستند یا خیر؟https://jqr.isca.ac.ir/article_22533_143d97bedf9c93a0a316b1a05a6f7eca.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-9815311-12199801213پرسشها و پژوهشهای بایسته قرآنی در زمینه تفسیر قرآن به قرآن28392253410.22081/jqr.1998.22534FAسید موسیصدرJournal Article20170308 طرح پرسشها و تأمّلاتى درباره روش تفسیر قرآن به قرآن است. نویسنده، نخست از محدودیتهاى این روش هم در ناحیه نگاه متقابل آیات به یکدیگر و هم از لحاظ احاطه مفسّر سخن گفته، سپس پرسشهایى را در این زمینه مطرح کرده است. در ادامه از نقش عقل در روش تفسیر قرآن به قرآن پرسیده و این سؤال را مطرح کرده است که در صورت تعارض تأمل عقلى با رهآورد روش فوق چه باید کرد؟
در ادامه از جایگاه سنت و روایات در این روش سخن گفته و سه دیدگاه را درباره آن مطرح کرده است: 1 - تفسیر به سنت خود گونهاى از تفسیر قرآن با قرآن است. 2 - تفسیر به سنت سطح دیگرى از مدلول آیات را روشن مىکند غیر از سطحى که با روش قرآن به قرآن به دست مىآید. 3 - تفسیر به سنت، جنبه تعلیمى داشته است.
میزان بهرهگیرى از قرآن در معناشناسى واژگان آیات، محور دیگرى است که با پرسشهاى زیر مطرح شده است.
1 - حجم واژههاى تعریفپذیر چه اندازه است؟ 2 - آیا با تعریف قرآنى مىتوان از منابع لغوى دیگر بىنیاز شد؟ 3 - آیا ضابطه و روش شناخته شدهاى دراین زمینه وجود دارد. محور بعدى رابطه تفسیر ترتیبى و موضوعى است آیا تفسیر موضوعى مبناى علمى و شرعى دارد؟ روش معصومان موضوعى بوده است یا ترتیبى؟ 3 - آیا جداسازى این دو روش میسّر است؟ چه نسبتى میان تفسیر موضوعى و ترتیبى وجود دارد؟ روش تفسیر قرآن به قرآن در کدام یک از این دو روش قرار مىگیرد؟ چگونگى سنجشِ روایات با آیات، محور بعدى است؛ پرسشهاى این محور عبارتند از: مقصود از موافقت و مخالفت با قرآن چیست؟ آیا موافقت اجزاء روایت با قرآن کافى است یا باید مجموعى باشد؟ آیا موافقت به لحاظ مدلول مطابقى است یا مدلول التزامى و تضمینى را نیز دربرمىگیرد؟ آخرین محور، ضابطهمندى آیات قرآن است. قرآن دو گونه نظم و ضابطهمندى دارد: 1 - ظاهرى و صورى در سطح آیات، 2 - معرفتى و مضمونى در سطح معارف و موضوعات، چه معیارها و شیوههایى براى کشف نظم مضمونى معارف وحى وجود دارد؟ پیشفرضهاى مفسّر یا تناسب لفظى یا ساختمان هندسى سورهها یا اشتراک حروف آخر آیات و...https://jqr.isca.ac.ir/article_22534_848a37c90c92d553f1567bf58333536a.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-9815311-12199801214پرسشها و پژوهشهای بایسته قرآنی در زمینه علوم قرآن40552253510.22081/jqr.1998.22535FAمحمدبهرامی0000-0002-1748-4051Journal Article20170308جستوجو و طرح آن دسته از مطالب و پرسشهاى علوم قرآنى است که پاسخ به آنها قبل از تفسیر الزامى است. نویسنده، نخست به موضوع وحى پرداخته و بحثهایى چون: کیفیت و حقیقت وحى، نوع رابطه پیامبران با وحى، حسى بودن یا تجربى بودن وحى، تحلیل روانشناسانه، جامعهشناسانه، عرفانى، عقلى و حسى وحى، تحلیل وحى از طریق خود وحى، محتواى وحى، تعارض علم و دین، آیا وحى تنها عهدهدار ارتباط خلق با خالق است یا نظامهاى عبادى، اجتماعى، اقتصادى، فرهنگى و سیاسى افرادنیز مورد توجه وحى است؟ و آیا معارف دینى انعکاس دقیق همان وحى فرود آمده است یا متناسب با شخصیت روحى و معنوى پیامبران شکل گرفته است؟ آیا همه فهمها از وحى حق است و مقدس و الهى یا فهم انسانها از متون دینى، بشرى و نامقدس است؟ آیا گزارههاى دینى در خور اعتماد هستند؟ در ادامه به موضوع زبانشناسى جدید پرداخته و مطرح مىکند روش سیستمى برخلاف روش تحلیلى در تفسیر آیات، کل متن را قابل تجزیه نمىداند و معتقد است یک آیه را باید با توجّه به سیاق بلکه تمامى آیات یک سوره و حتى قرآن به فهم در آورد.https://jqr.isca.ac.ir/article_22535_369eb478f3b394d981a73c424344eb03.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-9815311-12199801215پرسشها و پژوهشهای بایسته قرآنی در زمینه فلسفه اخلاق561092253610.22081/jqr.1998.22536FAسید ابراهیمسجادیمحمد مهدیمسعودیJournal Article20170308 طرح مهمترین پرسشهاى حوزههاى گوناگون فلسفه اخلاق در راستاى دستیابى به ادراک و رهیافت خاص قرآنى در زمینه مباحثات نوین فلسفه اخلاق و داورى ارزشى رفتار است.
پانزده محور این بخش عبارتند از: تعریف اخلاق، ارتباط دین و اخلاق، بنیادها و خاستگاه اخلاق، قلمرو اخلاق، منشأ احکام و قواعد اخلاقى، مفاهیم و قواعد اخلاقى، نقش و تأثیر ثواب و عقاب در انگیزشهاى اخلاقى، معیار و ملاک فضیلت اخلاقى، نسبیت و اطلاق در اخلاق، سعادت و شقاوت اخلاقى، جایگاه عواطف در اخلاق، جایگاه اخلاق در ادیان ابراهیمى، دیدگاه قرآن در زمینههاى جدید اخلاقى، تأثیر علم و تکنولوژى بر اخلاق و فضایل و رذایل عصرى.
در هر محور، پس از گزارش مختصرى از برخى دیدگاهها، سؤالات مربوط به آن موضوع با تأکید بر آیات قرآن مطرح شده و منابع و مآخذ گوناگونى جهت اطلاع بیشتر خوانندگان نیز معرفى شده است.https://jqr.isca.ac.ir/article_22536_08c25c904802550f2b22f115e9b66ad6.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-9815311-12199801216پرسشها و پژوهشهای بایسته قرآنی در زمینه جامعهشناسى1101392253710.22081/jqr.1998.22537FAسید حیدرعلوی نژادJournal Article20170308 برخى پرسشهاى مهم در حوزه جامعهشناسى مطرح گردیده تا از زاویه نظریات قرآنى مورد دقت قرآنپژوهان قرار گیرد. نویسنده در آغاز با طرح این مطلب که واکنشها معمولاً متأثر از دو عامل فرهنگ و نگرش پژوهندگان و محیط داورى پدید مىآیند، به رویکرد دینستیزى جامعهشناسى در غرب اشاره کرده است و سپس براى ایجاد جامعهشناسى بدون چنان نگاهى به طرح پرسشها و محورهایى پرداخته است که تحقیق در آن، زمینهساز دستیابى به جامعهشناسى مطلوب است. پرسشها عبارتند از: 1 - آیا جامعهشناسى قرآنى مىتواند علمى باشد؟ نویسنده دو دیدگاه را در این زمینه بررسى کرده است. نظریهاى که معتقد است جامعهشناسى علمى ویژگىهاى خاص خود را دارد و نمىتواند با حفظ آنها جامعهشناسى دینى و قرآنى باشد و دیگر نظریه کسانى که دینى بودن و علمى بودن را با یکدیگر سازگار مىدانند و براى ایجاد جامعهشناسى اسلامى تلاش کردهاند. مانند: دکتر على شریعتى. 2 - آیا جهانبینى آخرتگراى قرآن با مطالعه جامعه به صورت علمى سازگار است؟ 3 - آیا مىتوان از دادههاى جامعهشناسى براى مطالعه و فهم مفاهیم اجتماعى قرآن استفاده کرد یا نه؟ 4 - آیا جامعهشناسى اسلامى تفاوت بنیادین با جامعهشناسى غربى دارد یاتفاوت سطحى؟ 4 - آیا قرآن منعکس کننده و تأیید کننده بینش مردم عصر نزول است یا خیر؟ در ادامه نویسنده به پرسشهاى دیگرى مىپردازد که امکان دستیابى پاسخ آنها از قرآن مىرود. مثل: آیا قرآن راجع به جامعه سخنى دارد یا خیر؟ اصطلاحات جامعه شناختى قرآن کدامند؟ ویژگىهاى جامعه دینى از دیدگاه قرآن چیست؟ جامعه دینى مقدم است یا حکومت دینى؟ میان جامعه دینى و جامعه مدنى چه نسبتى وجود دارد؟ آفات جامعه انسانى و جامعه دینى از دیدگاه قرآن چیست؟ نویسنده با بررسى هر یک از پرسشهاى فوق به جزئیات و دیدگاههاى مربوط به هر یک پرداخته و استنتاجهاى خود از قرآن را ارائه داده است.https://jqr.isca.ac.ir/article_22537_4d18276e259ca2305abbd3a6b18a5ed0.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-9815311-12199801217پرسشها و پژوهشهای بایسته قرآنی در زمینه ایمان1401572253810.22081/jqr.1998.22538FAگروهفلسفه و کلامJournal Article20170308 طرح پرسشهایى درباره معناشناسى و شناخت حقیقت ایمان از دیدگاه قرآن است.
نویسنده نخست حقیقت ایمان را بحث کرده هیجده تعریف درباره آن از متکلمان مسلمان مىآورد، سپس به بررسى آیات راجع به حقیقت ایمان مىپردازد، آن گاه از نقش گناه کبیره در زوال ایمان بحث کرده و دیدگاههاى متفاوتى را مطرح مىکند. درجات ایمان موضوع دیگرى است که مورد بررسى قرار گرفته و دیدگاههایى درباره آن بیان مىشود سپس پرسشهاى چندى در زمینه ایمان از دیدگاه قرآن طرح مىشود: 1 - آیا استدلال عقلى براى ایمان امکان دارد؟ 12 - آیا ایمان عقلى و عامیانه ارزش دارد؟ 3 - آیا ایمان یک حقیقت شرعیه است؟ 4 - کدام راه بهترین راه براى ایمان آوردن است؟ 5 - معیار ارزیابى ایمان چیست؟ 6 - آیا در ایمان انقیاد عقل از دل ضرورى است؟ 7 - آیا ایمان یک نوع حیرت است؟ 8 - علل گرایش به ایمان چیست؟ 9 - نقش ایمان درزندگى چیست؟ 10 - گوهر ایمان در کدام شکل از حکومت شکوفا مىشود؟ 11 - آیا ایمان با اجبار سازگار است؟ 12 - ایمان هدف است یا وسیله؟ نویسنده در ادامه، "ایمان" در کلام مسیحى را بحث کرده و دو دیدگاه راجع به آن نقل مىکند آن گاه پرسشهایى را درباره آن مطرح مىنماید و در آخر رابطه ایمان و اعتقادات را توضیح داده نظریاتى را بیان مىکند.https://jqr.isca.ac.ir/article_22538_28b0092510d3360b83b500f386fb1751.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-9815311-12199801218پرسشها و پژوهشهای بایسته قرآنی در زمینه پلورالیسم1581712253910.22081/jqr.1998.22539FAگروهفلسفه و کلامJournal Article20170308 طرح پرسشهایى درباره سنجش نظریه پلورالیسم و پیامدهاى علمى و عملى آن از منظر قرآن است. نویسنده، پس از معرفى اجمالى پلورالیسم، در رابطه با نجات انسان سه دیدگاه انحصارگرایى، کثرتگرایى، و شمول گرایى رامطرح نموده سپس دیدگاههایى را درباره کثرت گرایى دینى آورده آن گاه پرسشهایى را براى شناخت دیدگاه قرآن طرح مىکند: 1- قرآن کدامیک از سه دیدگاه یاد شده را مىپذیرد؟ 2- آیا داورى قرآن نسبت به ادیان توحیدى و شرکآمیز یکسان است؟ 3- علت تفاوت گذاشتن میان اهل کتاب و مشرکان چیست؟ 4- علت ترجیح اسلام بر سایر ادیان چیست؟ 5- آیا دین دو بخش گوهر و پوسته دارد؟ 6- گوهر دین چیست؟
7- آیا اسلامِ در آیات قرآن ناظر به دین پیامبر خاتم است یا به معناى لغوى و عام؟ 8- دعوت اهل کتاب به هماندیشى در برخى آیات به چه معناست؟ 9- آیا در متون دینى تأییدى بر مبانى پلورالیسم دینى وجود دارد؟ 10- آیا مىتوان تنوّع شرایع را با یکى از نظریههاى پلورالیسم توضیح داد؟ 11- چه معیارى براى حقانیت انحصارى اسلام وجود دارد؟ 12- آیا رستگارى در گرو یافتن تمام حقیقت است یا خیر؟ 13- آیا آموزههاى اعتقادى نسبت به احکام از اهمیّت ذاتى برخوردار است؟ 14- آیاتى که پیروان سایر ادیان را در صورت نپذیرفتن اسلام تهدید مىکند چگونه مىتوان تفسیر کرد؟ 15- آیا انحصارگرایى به معناى این نیست که اکثریت انسانها پیرو شیطانند؟ 16- آیا پلورالیسم دینى با آیات جهاد و امر به معروف ناسازگار است؟ 17- آیا سکولاریسم بعنوان فرایند اعتقاد به پلورالیسم، از نگاه قرآن پذیرفته است؟ 18- آیا آیاتى که مؤمنان را به اخلاص در اندیشه و عمل فرامىخواند دلالت بر امکان دستیابى به حقیقت خالص دارد؟ 19- سرّ کثرت ادیان و مذاهب چیست؟https://jqr.isca.ac.ir/article_22539_2b19d699ee4af55899ae73a8f6f3144b.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-9815311-12199801219پرسشها و پژوهشهاى بایسته قرآنى در زمینه تسامح و تساهل1721832254010.22081/jqr.1998.22540FAگروهفلسفه و کلامJournal Article20170308 طرح پرسشهایى در حوزه تسامح و تساهل از دیدگاه قرآن است.
نویسنده، نخست تاریخچه پیدایش دیدگاه تسامح و تساهل دینى را در غرب مطرح نموده سپس تفسیرهاى گوناگون مسلمانان را از مسئله تسامح و تساهل دینى بیان نمود و در این راستا ده نظریه را مىآورد. آن گاه از مبانى تسامح دینى سخن گفته پنج مبنا براى آن برمىشمارد، در ادامه مبانى تسامح در نگاه غربیان را پى مىگیرد وچهار مبنا براى آن مىآورد. سپس مستندات قرآنى تسامح و تساهل را بیان مىکند و دلایل ضرورت تساهل را توضیح مىدهد. در پایان پرسشهاى چندى را در این باب از نگاه قرآن مطرح مىکند: 1 - آیا تخفیف و آسانگیرى که در آیات آمده است همه زمینههاى اعتقادى، عملى و اخلاقى را دربرمىگیرد؟ 2 - آیا در آیات، مرزى براى تسامح و تساهل قرار داده شده است یا نه؟ 3 - آیا فهم مرزهاى تساهل به یکایک مکلّفان واگذار شده یا به مرجع خاص؟ 4 - مقصود از "اسلام" در آیات قرآن چیست؟ 5 - آیا از اجراى حدود مىتوان در عصر حاضر چشم پوشید؟ 6 - آیا مىتوان به پیامدهاى تسامح و تساهل دینى پایبند بود؟ 7 - راهکارهاى ایجاد تسامح و تساهل مورد پذیرش اسلام چیست؟ 8 - آیا انحصارگرایى در عرصه حقیقت مىتواند با تسامح و تساهل سازگار باشد؟ 9 - حکم ارتداد چگونه با تسامح دینى سازگار است؟ 10 - آیا تسامح مولود دلیل است یا علّت؟https://jqr.isca.ac.ir/article_22540_f1641e4658864792526267b341b445ce.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-9815311-121998012110پرسشها و پژوهشهای بایسته قرآنی در زمینه حقیقت معجزه1841952254110.22081/jqr.1998.22541FAگروهفلسفه و کلامJournal Article20170308 طرح پرسشهایى در مورد حقیقت معجزه از نگاه قرآن است.
نویسنده به تبیین حقیقت اعجاز از دیدگاههاى مختلف پرداخته است. اشاعره در این زمینه معتقدند جهان آفرینش و نظام حاکم بر آن ضرورى نیست و خداوند مىتواند در عالم هرگونه تصرفى که مىخواهد انجام دهد و معجزه همین فوق عادت است. فلاسفه معجزه را خارق عادت مىدانند و مراد ایشان از عادت "سنتاللَّه" است. نظام آفرینش ضرورى است ولى معجزه خود سنتى الهى است نه خرق سنت. "عرفا"، "فلاسفه غربى" و "متکلّمان جدید" نیز در این باره نظرات و دیدگاههاى گوناگونى ارائه دادهاند که نشانگر اهمیّت بحث است. از این رو، شایسته است حقیقت معجزه از دیدگاه قرآن کاملاً تبیین گردد. افزون بر آن، علت معجزه، هدف معجزه، شناخت معجزه، ملازمه میان معجزه و حقانیت ادعاى پیامبران، ناهمخوانى معجزات با هدف پیامبران، رخداد معجزات در قرآن، انحصار اثبات حقانیت به معجزه، بازشناسى معجزه از سحر، کرامت، تنوع معجزات و... از بایستههاى پژوهشهاى قرآنى به شمار مىآید.https://jqr.isca.ac.ir/article_22541_80e459186b1b635e94a002877b3f930c.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-9815311-121998012111پرسشها و پژوهشهاى بایسته قرآنى در زمینه خاستگاه شرور1962072254210.22081/jqr.1998.22542FAگروهفلسفه و کلامJournal Article20170308 گردآورى شمارى از پرسشهاى آغازین و چالشهاى پدید آمده در موضوع خاستگاه شرور است که قرآنپژوهان در پرتو آیات قرآن، پاسخهاى شایسته بدانها بدهند. شمارى شرور را با وجود خدا و صفات او ناسازگار مىبینند. شر تعریف مصداقى دارد نه مفهومى. شر به اخلاقى و فلسفى تقسیم مىشود و برخى شر را به عاطفى، طبیعى، اخلاقى و مابعدالطبیعى تقسیم مىکنند. عدهاى شر را به شرى که معلول اختیارو فعل انسان، اختیارو فعل انسان با دیگر عوامل و شرورى که هیچگونه فعل و اختیار در پدید آمدن آن دخالت ندارد تقسیم مىکنند. شمارى از موحدان میان شرو صفات خدا ناسازگارى نمىبینند چه اینکه 1. شرّ امرى معدوم است، 2. شر امرى عدمى است، 3. شر امرى وجود است اما آفرینش شر با صفات خداناسازگار نیست. 4. شر براى حصول خیر ضرورى است. 5. شر منشأ خیر است. 6. شرور انسان را مىپرورد. 7. شرّ براى معنى یافتن اختیار انسان ضرورى است. 8. نگاه محدود ما برخى امور را شر مىبیند. 9. جهان نه خیر است نه شر. 10. بحث شر از آن جهت است که ما خدا را با صفاتى چون عالم و قادر و خیر على الاطلاق توصیف مىکنیم پس باید در صفات خدا تجدیدنظر کرد.
نویسنده، تکتک نظریات بالا را به تیغ نقد مىراند و پیشنهادمى کند باید به سراغ آیات قرآن رفت و پاسخ را از متن آیات قرآن استخراج کرد.https://jqr.isca.ac.ir/article_22542_a286456d0a2993afc9ddd94677894298.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-9815311-121998012112گفت وگو با استاد معرفت2102212254310.22081/jqr.1998.22543FAJournal Article20170308 پرسش و پاسخهایى در حوزههاى گوناگون قرآنى است.
استاد نخست به بحث در قلمرو دین پرداخته و معتقد است هر چیزى که در رابطه با سلامت و سعادت معنوى و روحى و اخلاقى انسان باشد، در برنامهها و اهداف قرآن قرار دارد. ایشان، نیاز انسان به شرع و دین را، لایزال دانسته و معتقد است انسان در مورد امور جزئیه و تنظیمات داخلى، به دین نیاز ندارد. از سوى دیگر پیامبران نیامدهاند تا حرف تازههاى بزنند، بلکه آمدهاند تا همان چیزى را که عقل مىگوید، بگویند. منتهى عقل، به تنهایى از پس این کار برنمىآید، انبیاء کمک مىکنند و این کمک براى ایجاد تعادل در خط مشى و روش انسان همیشه برقرار است. در ادامه، معجزات انبیا را به عنوان یک وسیلهدفاعى و نهتبلیغى دانسته و معتقد است موضوع حقستیزان و جاهلان قاصر در تبعیّت از پیامبران و احکام آنان نیز متفاوت است. از این رو، آنان که خدمتى به بشریّت کردهاند و نیّتپاک داشتهاند، حسابشان با امثال ابوجهلها متفاوت است.https://jqr.isca.ac.ir/article_22543_65bd6518acb91d077aff53b6eb2edf5f.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-9815311-121998012113گفت وگو با استاد مجتهد شبستری2222252254410.22081/jqr.1998.22544FAJournal Article20170308https://jqr.isca.ac.ir/article_22544_b55a389ede5d6a915f7c575decb9b7da.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-9815311-121998012114گفت وگو با استاد جلال الدین فارسی2262332254510.22081/jqr.1998.22545FAJournal Article20170308https://jqr.isca.ac.ir/article_22545_38e6d6021286f742c3997a972cad2a0f.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-9815311-121998012115گفت وگو با استاد عابدی شاهرودی2342372254610.22081/jqr.1998.22546FAJournal Article20170308https://jqr.isca.ac.ir/article_22546_ecdb6c719f0f130e0e0c244877d0d93c.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-9815311-121998012116نقدی بر دیدگاه استاد معرفت درباره آیات منسوخه2402552254710.22081/jqr.1998.22547FAمحمدملکیJournal Article20170308 نگاهى نقادانه به برخى آراى استاد معرفت در زمینه آیات منسوخه است، استاد تقریباً بیست آیه را از منسوخات دانسته که در این نوشتار، تنها به مواردى پرداخته شده که از یک سو مورد اختلاف صاحبنظران است و از سوى دیگر با دلایل کافى قرین نشده است. آیات مربوطه به نبرد و پایدارى (انفال، 65، انفال، 66(، آیه امتاع (بقره، 240، بقره، 234(، آیه کیفر فحشاء (نساء، 15، نساء، 16(، آیه میراث مؤمنان از یکدیگر (انفال، 72، احزاب، 9(، آیات معاهده (نساء، 90 92، سوره برائت( و مراحل تشریع جهاد (حج، 39، انفال، 61، توبه، 123( از جمله آیاتى است که توسط نویسنده از زوایاى گوناگون - دلالت روایات، سند، آیات قرآن، قواعد نحوى، آراء مفسّران متقدم - مورد نقد قرار گرفته است.https://jqr.isca.ac.ir/article_22547_f7608bbf274e84ccd8e1578ac9b13d6b.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-9815311-121998012117نگاهی به گفت وگو درباره المیزان2562812254810.22081/jqr.1998.22548FAعلیرضایی تهرانیJournal Article20170308بررسى و نقد مصاحبههاى فصلنامه پژوهشهاى قرآنى با سه نفر از استادان حوزه علمیه درباره المیزان است. نویسنده، ایرادهاى مطرح شده توسط استادان بر المیزان را بىمورد دانسته و علت آن را کم توجهى به طرح کلى علامه و عمق آراى وى و اختلاف مبانى مطرح مىکند. نظر استاد معرفت را مبنى بر اینکه علامه تحت تأثیر المنار، تا سوره یوسف، به شرح و بسط بیشتر مطالب پرداخته، رد مىکند و علّت آن را احتمال عدم اتمام تفسیر از جانب علامه به دلایل مختلف دانسته که منجر به طرح مباحث مهمّ و شرح و بسط بیشتر مطالب در مجلدات آغازین المیزان شده است. سپس به نقد آراء استاد معرفت در زمینه ظهر و بطن، مجرد و مخلوق بودن روح و استفاده و نقل آراى قدماى مفسّران در تفسیر پرداخته است. در ادامه، نظر استاد دکتر صادقى را مبنى بر اینکه علامه در زمینه "خلود در آتش" از نظرات فلاسفه تبعیّت کرده و گفتهاند "خلود، نهایت ندارد"، در صورتى که عدل الهى مقتضى آن است که خلود در آتش محدود باشد، رد مىکند و با دلایل عقلى و نقلى، "خلود در آتش" را به اثبات مىرساند و دیگر آراء استاد صادقى را در مورد نظرات تفسیرى علامه طباطبایى از جمله متعلّق زکات، عدم جدایى قرآن و برهان و عرفان به نقد کشیدهاند. در پایان، آراء استاد سیدان در مورد دیدگاههاى تفسیرى علامه طباطبایى از جمله روش تفسیر قرآن به قرآن، تبیان و نور بودن قرآن، عرضه روایات بر قرآن، فهم علامه از حدیث ثقلین، "واللَّه اعلم" آوردن علامه در پایان نظرات تفسیرىاش، عدم استفاده از تمام روایات و تأثیراتش با مسائلى عقلى بر تفسیر به تفصیل مورد بررسى و نقد قرار گرفته است.https://jqr.isca.ac.ir/article_22548_10555de25fb7eed53fe9eb9c6a49f15f.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-9815311-121998012118بازنگری تاریخ انبیا در قرآن (1)2843492254910.22081/jqr.1998.22549FAمحمد باقربهبودیJournal Article20170308 گزارشهاى تاریخى در مورد انبیاء از دیدگاه قرآن مورد بررسى و نقد قرار گرفته است. نخستین پیامبر، آدم (ع) است. در این بخش، گزارشهاى تاریخى در مورد جایگزینى انسان در زمین، چگونگى آفرینش آدم، آفرینش حوا، فریب شیطان، تقاضاى مهلت، هبوط و تکثیر نسل، آزمون و اختبار و هابیل و قابیل، با استناد به آیات و روایات و دلایل عقلى مورد سنجش قرار گرفته است. در بحث ادریس، جد بودن ایشان براى حضرت نوح را رد مىکند. در مورد حضرت نوح معتقد است حیواناتى که نوح با خود حمل کرد، دام اهلى بودند نه از هر حیوان برّى یک جفت نر و ماده، نیز طوفان نوح منطقهاى بوده است نه عالمگیر. قوم عاد، از ذریه تنها نوح پیامبر نبودهاند و مانند قوم نوح، بتپرست بودهاند. پیامبر ایشان - حضرت هود - بوده است. آنچه در روایات نسبت به طوفان عاد آمده است نه تنها با آیات قرآن و دیگر روایات متناقض است بلکه عقل سلیم هرگز آنها را نخواهد پذیرفت و مشخص است که مشتى اساطیر و خرافات است. پیامبر قوم ثمود - حضرت صالح - است. از نظر تاریخ قرآن، ناقه صالح اولین معجزهاى است که در عالم رسالت ارائه شده است. نیز این معجزه به پیشنهاد قوم ثمود ارائه شد. هر چند یک نفر، ناقه صالح را کُشت اما چون همه قوم رضایت داشتند، عذاب همه آنان را فرا گرفت. تماس ابراهیم خلیل با عالم وحى به صورت خواب و ارائه حقایق در عالم کشف و شهود بوده و قضیه رؤیت ماه و ستارگان و خورشید و تردید ابراهیم در مورد خداى گیتى در خواب بوده است. نویسنده در ادامه، در خصوص 26 گزارش تاریخى و صحت و سقم آنها از نگاه قرآن به بحث مىنشیند و نکات تازهاى ارائه مىدهد و در پایان یادآور مىشود نزول صحیفه، برنامه ویژه ابراهیم خلیل بود و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و فرزند زادگانش همه و همه ناشر دعوت ابراهیم و مجرى صحیفه و برنامه او بودند. عذاب قوم لوط، نازل شدن یکى از سنگهاى عظیم آسمانى بوده است که سرزمین آنان را زیر و رو کرد. سپس نکاتى را در مورد حضرت یوسف (ع) بیان مىدارد و داستانهایى که درباره ارتباط او با زلیخا در منابع نقل شده است با استناد به آیات قرآن، رد مىکند. در ادامه، به بحث و بررسى پیرامون حضرت ایوب و بیمارى جسمى او و حضرت شعیب و کم فروشى قومش مىپردازد. نویسنده، معتقد است نکتههایى که در قرآن مطرح مىشود، تا اندازهاى فلسفه تاریخ را نیز روشن مىکند، حال آنکه تاریخ اسلام و تاریخ یهود از این نکتهها خالى است. سپس به اوضاع سیاسى و حکومتى فرعون در عصر موسىبن عمران مىپردازد و لکنت زبان موسى را رد مىکند و عبارت "واحلل عقدة من لسانى" را مربوط به تعبیرات لایق دربار مىداند. ارتباط موسى و فرعون، سحر و ساحرى، نجات بنى اسرائیل، میقات موسى، گوساله سامرى و ازدواج موسى از جمله مسائلى است که از دیدگاه آیات قرآن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. داستان خضر و موسى از زوایاى گوناگون تربیتى تحلیل شده است.
وى، ذوالقرنین را به عنوان یک پیامبر نمىداند، بلکه او را یک جهانگرد صاحب هنر، اما متدیّن و مؤمن مطرح مىسازد. و درباره ویژگىهاى سفر او توضیحاتى را براساس آیات قرآن ارائه مىدهد. در ادامه، نکات گوناگون تاریخى را درباره یوشع بن نون، الیاس، داود، سلیمان بن داود، یونس بن متى، زکریا، یحیى بن زکریا و عیسى بن مریم مطرح مىکند و با آیات قرآن مورد تجزیه و تحلیل قرار مىدهد.https://jqr.isca.ac.ir/article_22549_6778a665273dff0b766744f7b81885df.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-9815311-121998012119ریشه های ظاهرگرایی در فهم قرآن3503732255110.22081/jqr.1998.22551FAعلیرضاعقیلیJournal Article20170308علل شکل دهنده عقیدتى گرایش ظاهرگرایى و ریشههاى آن از زوایاى دینى، فرهنگى، اجتماعى و سیاسى مورد بررسى قرار گرفته است. پس از رحلت پیامبر (ص)، تفکرات گوناگونى از میان جامعه اسلامى سر بر آورد. یکى از این جریانهاى فکرى ماندگار، ظاهرگرایى است. مراد از ظاهرگرایى، عقلگریزى در رویارویى با قرآن است.
برخى به تلاوت آیات قرآن بسنده مىکنند و عدهاى دیگر از آنان پرداختى به معناى تحت اللفظى آیات را نیز مجاز دانستهاند. از آنجا که این فرقه در میان اهل سنّت، گستردهتر است نویسنده، در این نوشتار تنها به ظاهرگرایى در میان اهل سنت پرداخته است. پس از گزارش سیر فراز و فرود تاریخى این فرقه به بیان عقیده آنان در مورد روایات پرداخته و مىنویسد: مرجع اصلى براى تفسیر قرآن در نظر آنان ظواهر روایات است. سپس به معرفى فرقههاى ظاهرگرا از جمله جحمیّه، ظاهریه، کرّامیه، اشاعره، ماتریدیّه، ابن تیمیّه و وهابیّت پرداخته و ریشههاى ظاهرگرایى را، ممنوعیت ثبت و نشر احادیث نبوى، ارزشگذارىهاى ناروا و پندارى، سوء استفاده از عنوان "سنت"، افراط عقلگرایان در نگرش عقلى به دین و بیم از تفسیر به رأى دانسته است. در ادامه به پىجویى گرایش اندیشه سلفى در میان مفسّران معاصر اهل سنت روى آورده و با ذکر نمونههایى از تفسیر آیاتى مانند: آیه استواى الهى بر عرش و آیه نظر به پروردگار، رد پاى سلفى گرى در عصر اندیشه و علم را به تصویر کشیده است.https://jqr.isca.ac.ir/article_22551_9163501d24e9d834327c42072e46ddd9.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-9815311-121998012120مفهوم بَرَص در قرآن و ارتباط آن با مسائل پزشکی3743792255210.22081/jqr.1998.22552FAمحمودفرهودیJournal Article20170308https://jqr.isca.ac.ir/article_22552_082f7f30767294967a7bcca97121ff8a.pdfدفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-9815311-121998012121اهل بیت (علیهم السلام) در تفسیر شهرستانى3803932255310.22081/jqr.1998.22553FAفاضلعرفانJournal Article20170308 ذکر نمونههایى از فضائل و مناقب اهل بیت پیامبر (ع) از تفسیر "مفاتیح الأسرار و مصابیح الأبرار" اثر محمد بن عبدالکریم شهرستانى (548 - 479 ق.( است. او از فلاسفه مسلمان و امام در علم کلام و ادیان و مذاهب بود. در اشعرى بودن شهرستانى در اصول و شافعى بودن در فروع، غلو در تشیع، اسماعیلى بودن، تمایل به فلسفه و یا مخالفت با آن، اقوال گوناگون وجود دارد، ولى با تأمّل در تفسیر او عشق و ارادت وى نسبت به خاندان وحى و تسلیم بىچون و چراى او در برابر آنان آشکار مىگردد. شهرستانى، تنها ملاک و معیار صحت و سقم معارف را ارجاع آنها به علوم پیامبر (ص) و خاندان او مىداند. تألیفات بیستگانه شهرستانى معرفى شده و چگونگى آشنایى او با کلمات و سخنان اهل بیت (ع) توسط یکى از استادانش گزارش شده است. در ادامه، نمونههایى از عشق و علاقه شهرستانى به احادیث اهل بیت (ع) در تفسیر آیات گوناگون قرآن از جمله: تطبیق آیات قرآن بر اهل بیت (ع)، تضاد حق و باطل در قرآن میان اهل بیت (ع) و دشمنانشان، آثار و نتایج حبّ و بغض اهل بیت (ع) و اهل بیت (ع) حافظان قرآن آمده است.https://jqr.isca.ac.ir/article_22553_abfd2e99cd8bd337c5e1dee0eafa9b07.pdf