دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-9815415-1619990121Editorialانسان؛ موجودی فرا اندیش492257810.22081/jqr.1999.22578FAاحمدترابیJournal Article20170309دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-9815415-16199901212ابزارهای ادراک در قرآن12292257910.22081/jqr.1999.22579FAسید موسیصدرJournal Article20170309 مایه بنیادین ادراک - روان انسان - از زاویهاى خاص و با شیوهاى فلسفى قرآنى مورد بحث قرار گرفته است.
قرآن ابزار درونى ادراک را تنها قلب مىداند.
نویسنده با تقسیم علم به سه قسم حسّى، عقلى و قلبى و طرح این پرسش که آیا علوم عقلى و قلبى با دو ابزار متفاوت به دست مىآید یا با یک ابزار، در آغاز به تعریف عقل از نگاه فیلسوفان و قلب از نگاه عارفان مىپردازد و به این نتیجه مىرسدکه عقل و نفس از نگاه فیلسوف یکى است چنان که قلب و نفس از نگاه عارف واحد است. سپس ابزارهاى ادراک را از نگاه قرآن مورد بحث قرار مىدهد و بر این نکته تأکید مىکند که ابزار بیرونى ادراک حواس و ابزار درونى تنها قلب است و ابزارى به عنوان عقل از نگاه قرآن وجود ندارد. در ادامه به رابطه قلب و نفس پرداخته و با استناد به آیات به عدم یگانگى آن دو و محوریت قلب براى نفس مىرسد در پایان با استنتاج از مباحث گذشته به تفاوت ادراک عقلى و شهودى پرداخته و نتیجه مىگیرد که تفاوت آن دو در شیوه ادراک است نه آنکه دو نوع ادراک با دو ابزار متفاوت باشد.دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-9815415-16199901213ساختار انسان شناسى قرآنى30792258010.22081/jqr.1999.22580FAجلال الدینفارسىJournal Article20170309 ساختار انسانشناسى با تأکید بر تعالى شناختى از نگاه آیات قرآن مورد بررسى قرار گرفته است.
نویسنده با طرح شش نوع ساختار معرفتشناسى، زیستشناسى، جامعهشناسى، روانشناسى، روان کاوى و تعالى شناختى، معتقد است انبوه نظریاتى که بشر در طول تاریخ درباره ساختار آدمى داده مربوط به یکى از انواع پنج گانه نخست بوده و به ندرت درباره تعالى شناختى اظهار نظر شده است.
سپس به اهمیت تعالى شناختى پرداخته و تنهامعرفت دینى را شایسته پرده بردارى از چگونگى ساختار و سائقهاى آدمى مىداند.
در ادامه، مهمترین مطالبى که در انسانشناسى اسلامى در باب نهاد آدمى آمده، گزارش مىکند و دو بخش استعدادها و بخشهاى آسیبپذیر ساختمان وجودى انسان را بر مىشمارد و از نگاه قرآن به تحلیل مىنشیند. در بخش استعدادهاى منفى و مثبت انسان را مورد بررسى قرار مىدهد آز و اختلال پذیرى دستگاه ادراکى را از جمله استعدادهاى منفى و بخشهاى مثبت نیز با طرح 10 بحث: سائق صیانت ذات، هوش، آگاهى از هستى خود، احساس شخصیت، خرد، آگاهى از خدا و از نیک و بد، حافظه، اراده، آگاهى از ضعفها و امکانات ساختارى و محیط و حقگرایى یا حنیفیّت به تفصیل از دیدگاه آیات قرآن بحث مىکند. در ادامه به نشانهها و جلوههاى حق گرایى از جمله علاقه به کمال، عشق و احترام به شخصیتهاى صالح، علاقه به ارزشیابى، علاقه به حیات برتر، علاقه به دانایى، علاقه به زیبایى، مهرورزى نسبت به دیگران،علاقه و عزت، عشق به جاودانگى و امید به آیندهاى بهتر اشاره مىکند و خداوند را اولین و بزرگترین متعلّق حق گرایى مىداند.
در پایان نیز ساز و کار تعالى و پیوستگى نهاد آدمى با نظام هستى را مورد بررسى قرار مىدهد.دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-9815415-16199901214تحلیل داستان آدم در قرآن (1) نخستین انسان در دیدگاه های بشری80952258110.22081/jqr.1999.22581FAسید ابراهیمسجادیJournal Article20170309 گزارش دیدگاههاى گوناگون بشرى در مورد نخستین انسان است
در خارج از حوزه قرآنپژوهى، داستان آفرینش نخستین انسان به گونههاى مختلفى مطرح است. دراین نوشتار از چهار نظریه سخن به میان آمده است. نظریه اول، باور به رویش انسان از زمین دارد.نظریه دوم که برگرفته از تعالیم فیلسوف یونانى آنکساغورس است، جنینهاى اثیرى که از هوا توسط باران به زمین منتقل شدهاند و بارور گشتهاند را عامل پدید آمدن نخستین انسان مىداند. نظریه سوم که به "ترانسفورمیسم" مشهور است همان نظریه تکامل انواع است. که صورت نهایى آن نظریه داروین است، که در پرتو دانش کالبدشناسى و جنینشناسى و فسیلشناسى به نتایج جدیدى دست یافت. این دیدگاه نخستین انسان را شکل تکامل یافته میمون مىدانست با موافقان و مخالفانى بین دانشمندان علوم دینى و تجربى رو به رو شد که آثار اخلاقى و اجتماعى ویژهاى را به دنبال داشت. نظریه چهارم، ثبات انواع (فیکسیسم( است که ریشه در آموزههاى ارسطویى و تورات دارد و تا قرن نوزده مورد باور عامه در اروپا بود. تورات خلقت آدم و حوا را به صورت معجزه آسا مطرح کرد و فرجام بیرون رفتنشان را از بهشت در اثر گناه باز گفت. مفسّران کتاب مقدس گناه آدم و حوا را باعث زوال موهبت الهى از آن دو و گناهکار شدن بشر شمردند. در کنار باور واقعیت دارى قصه آدم در کتاب مقدس، نگرشهاى تأویلى چندى نیز به وجود آمد. تاریخ این نوع تلقى به قبل از میلاد برمى گردد.
براساس نگاه تأویلى آدم، حوا، شیطان، مار، بهشت و هر کدام نماد یک چیز دیگر است. یهودیت تأویلگرا ظاهر داستان را رد نمىکند ولى مسیحیان تأویل گرا، ظاهر داستان را مورد تردید قرار دادند و اسطوره بودن قصه آدم را مطرح کردند. از سوى دیگر، حس اخلاقى و اندیشمندى انسان اول موضوع دیگرى است که در نگاههاى تبار شناختى بشرى و توراتى مورد بحث قرار گرفته و برخى او را در اوج دانایى و بعضى در پایینترین مرحله نادانى قرار مىدهند.دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-9815415-16199901215تحلیل داستان آدم در قرآن (2) قصّه آدم و تحلیل های انسان شناختی961252258210.22081/jqr.1999.22582FAسید ابراهیمسجادیJournal Article20170309 گزارش دیدگاه قرآن درباره داستان آدم(ع) و حوا است.
قرآن براى داستان آفرینش انسان با تمام عناوین زیر مجموعهاش هویت انسانشناسى قائل است و آن را به دور از هر گونه پیرایه نامعقول مطرح مىکند، امّا اگر روایات نامقبول ضمیمه تفاسیر شده است جزء اسرائیلیات است
قصه قرآنى خلقت آدم و حوا با طرح خلافت آغاز مىشود که متعلق به انسان است و نه خصوص آدم، ملائکه از ترکیب انسان از ماده و روح به کشش زمینى و فساد افکنى او پىبردند و خداوند به درک فطرى انسان و دریافتهاى علمى و شهودى او اشاره کرد که شانس خلیفة اللهى او را تقویت مىکند. آدم و حوا هر دو از خاک آفریده شدهاند. فرشتگان پس ازآشنایى بالیاقت انسان به تواضع افتادند و آماده خدمت گذارى شدند ولى شیطان تصمیم به مخالفت گرفت و آمادگى خود را براى راهزنى اعلان کرد.پس از آفرینش، آدم و حوا در بهشت برین براى پارهاى از آموزشها استقرار یافتند. و با وسوسه شیطان خروج زود هنگام آنها محقق گردید. مخالفت آدم و حوا، مخالفت از هدایت ارشادى خدا بود که مشکلاتى را در پى آورد و نه مخالفت تکلیف شرعى. درعین حال آن دو توبه و استغفار کردند و ترفیع مقام یافتند. دو نوع هبوط در این داستان وجود دارد: معنوى و فیزیکى .داستان پر جاذبه نخستین انسان با پارهاى از روایات اسرائیلى همراه شده است به طورى که تصویرى توراتى بر آن سایه افکنده است.دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-9815415-16199901216تحلیل داستان آدم در قرآن (3) رویکردهاى تأویلى به قصه آدم (علیه السلام)1261492258310.22081/jqr.1999.22583FAسید ابراهیمسجادیJournal Article20170309 رویکردهاى گوناگون تأویلى به قصه آدموحوا مورد بررسى و نقد قرار گرفته است.
تأویل قصه آدم به دو گونه صورت گرفته است: تأویل عارفانه با حفظ ظاهر داستان و تأویل زیست شناختى و روان شناختى بدون تحفظ ظاهر داستان که هر کدام مشکلى را همراه دارد. بر پایه این اصل که قرآن تأویلپذیر است داستان آدم نیز از مفهوم تأویل بهرهمند بوده و مفسّران پیوسته براى دستیابى به حقایق آن تلاش کردهاند. عارفان با حفظ ظاهر داستان که ماجراى تاریخى را مطرح مىکند،
کلید واژههاى داستان را داراى معانى تأویلى مىشناسند و بر مبناى آن سیر تکاملى انسان را پایهریزى مىکنند و سیماى ماوراى چهره طبیعى او را به تصویر مىکشند. ولى على رغم ادعاى عرفا مبنى بر فراگیرى تأویل، از خداوند که مىتواند منشأ یکدستگى تلقىهاى آنان باشد، اختلاف نظرهایى نیز به چشم مىخورد. همخوانى دیدگاههاى تأویل گرایانه عرفا با تلقىهاى تأویلى فلاسفه و عارفانِ مفسّر کتابِ مقدس نیز تأمل برانگیز است. نوعى دیگر تأویل در قصه آدم، تأویل نواندیشان است که ظاهر داستان را مردود شناخته و با مبانى زیست شناختى یا روان شناختى به تأویل آن پرداختهاند. سمبولیک پنداشتن داستان آدم براى بیان تکامل انواع یا توضیح حالات روحى انسان با قرآن و سنت سازگارى ندارد.دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-9815415-16199901217انسان سالم (1) انسان سالم از دیدگاه روان شناسی1501712258410.22081/jqr.1999.22584FAسید حیدرعلوی نژادJournal Article20170309در روانشناسى دیدگاههاى متفاوتى راجع به انسان سالم و ویژگىهاى او وجود دارد. نویسنده نخست انسان سالم را تعریف مىکند و تفاوت او را با انسان کامل در اصطلاح عارفان بیان مىنماید سپس به مکاتب روانشناسى پرداخته و آن را از لحاظ فلسفى به دو گروه زیر تقسیم مىکند. 1 - نمایانگر سنت تجربى 2 - نماینده سنت دکارتى آرمانگرا. و از سه رویکرد روانشناسى یعنى رفتار گرایى، روانکاوى و روانشناسى انسانگرا یا روانشناسى کمال نام مىبرد. در ادامه به دیدگاه دو نفر از روانشناسان کمال یکى ویکتور فرانکل و دیگر مزلو پرداخته و ویژگىهاى شخصیت انسان را از دیدگاه هر یک بررسى مىکند. از نظر فرانکل هدف زندگى لذت نیست بلکه جستوجوى معناى زندگى است و پرورش شخصیّت سالم انسان نیز در گرو اراده معطوف به معناى زندگى و جستجو براى آن است.
در ادامه نویسنده ویژگىهاى شخصیت سالم را از دیدگاه فرانکل به صورت فهرست گونه ارائه مىکند و در پایان این بخش آن را با دیدگاه قرآن مقایسه کرده، به این نتیجه مىرسد که از دو جهت عمده دیدگاه فرانکل با دیدگاه قرآن تفاوت دارد. 1- قرآن سلامتى فرد و جامعه را گر چه به عنوان هدف مطرح مىکند اما آن را براى هدف بزرگتر که رستگارى در آخرت است قرار مىدهد 2 - قرآن هر معنایى را هر چند بىارزش و خیالى مایه آرامش خاطر نمىداند بلکه معنایى را که واقعیت و ارزش دارد باعث آرامش مىداند. در بخش دیگر دیدگاه مزلو را بررسى مىکند نخست سلامت روانى را از دیدگاه وى تعریف مىکند سپس نیازهاى انسان را از دیدگاه وى بررسى کرده و نقش آنها را در انگیزش نشان مىدهد و در آخر، از نظر مزلو، رفتارهایى را که به خود شکوفایى منتهى مىشود، نام مىبرد.دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-9815415-16199901218انسان سالم (2) انسان سالم از دیدگاه قرآن1722072258510.22081/jqr.1999.22585FAسید حیدرعلوی نژادJournal Article20170309 بررسى شخصیت انسان سالم از دیدگاه قرآن است.
نویسنده پس از تعریف شخصیت از نگاه روانشناسان، دیدگاه قرآن را راجع به آن بررسى مىکند و با تکیه بر نقش فطرت در شکلگیرى شخصیت از اندازه تأثیر آن سخن گفته و نتیجه مىگیرد که فطرت ملزم کننده نیست و لذا انسان قابلیت تحوّل دارد. در ادامه مهمترین عامل انگیزش شخصیت از دیدگاه قرآن را مطرح کرده و آن را درک هدف و معناى آفرینش و شناخت آفریننده معرفى مىکند، سپس ویژگىهاى انسان سالم از دیدگاه قرآن را بیان مىکند و در این زمینه نخست از امکان شناخت انسان سالم از طریق قرآن سخن مىگوید و بعد ویژگىهاى انسان سالم را اینگونه بیان مىکند: 1 - تشنه دانستن و فهمیدن راز هستى و نظام وجود 2- مسئولیت پذیرى و پیشرو بودن 3- استوارى و پایدارى 4- برخوردارى از روحیه برابرى و برادرى 5 - در اقلیت بودن انسانهاى سالم.دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-9815415-16199901219انسان آرمانى در نگاه قرآن2082252258610.22081/jqr.1999.22586FAاحمدترابیJournal Article20170309 انسان آرمانى و شخصیّت انسان از نگاه قرآن مورد بررسى قرار گرفته است. قرآن مىگوید هر انسانى بر اساس ساختار وجودى خود، عمل مىکند و کردار آدمى، بر الگوى شخصیّت درونى وى استوار است. نویسنده با این رویکرد، نخست تعریف "شخصیّت" را از نگاه روان شناسان مورد بررسى قرار داده و پس از آن به تعریف "شخصیت" از نگاه قرآن پرداخته و معتقد است بر اساس آیات قرآن، انسان داراى دو نوع شخصیّت است: شخصیت عام انسانى و شخصیت خاص فردى. در ادامه، ممیزات شخصیّت نوع انسان از جمله سرشت نیک و الهى، فضیلت و کرامت، دو قطبى بودن انسان و ضعفها و قوتهاى انسان و عوامل تأثیر گذار بر شخصیّت فردى انسان از جمله، بهرهگیرى صحیح از امکانات معرفتى، عامل وراثت و زمینههاى پیش از ولادت، محیط تربیتى و فرهنگ اجتماعى و حاکمیتها و اقتدارهاى سیاسى و اجتماعى از نگاه آیات قرآن مورد بررسى قرار گرفته است. و در پایان نیز بر عنصر انتخاب و تصمیمگیرى در جهت ایجاد تعادل در عوامل تأثیر گذار بر شخصیّت فردى انسان تأکید مىکند.دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-9815415-161999012110قرآن و حقوق انسان2262532258710.22081/jqr.1999.22587FAمحمدبهرامی0000-0002-1748-4051Journal Article20170309 دیدگاههاى حقوقى بشر و قرآن در مورد حقوق انسان به صورت مقایسهاى مورد بررسى قرار گرفته است. در فقه، "حق" تمام احکام اعم از وضعى، تکلیفى، تأسیسى و معنایى را در بر مىگیرد البته گاه حق در برابر حکم نیز به کار مىرود. در اصطلاح حقوقدانان، "حق" تعاریف گوناگونى یافته است، این گوناگونى نشان مىدهد تعریف حق به گونهاى که جامع افراد و مانع اغیار باشد امکانپذیر نیست. افزون بر این، حق از مفاهیم اعتبارى است و نمىتوان تعریفى حقیقى از آن عرضه داشت. هر حق آمیزهاى از امتیاز براى صاحب حق و تکلیف براى طرف مقابل است. سه ویژگى در قواعد حقوقى قرآن مشهود است: کلى بودن، الزامى بودن، برخوردارى از ضمانت اجرا.
شمارى هدف حقوق را تأمین حقوق فردى افراد مىدانند و به اصطلاح مکتب اصالت فرد را باور دارند و عدهاى اجتماع و جامعه انسانى را هدف حقوق مىخوانند و از مکتب اصالت اجتماع طرفدارى مىکنند. مکتب اصالت فرد بر دو پیش فرض حقوق فطرى و عدالت معاوضى استوار است و مکتب اصالت اجتماع بر دو پیش فرض انکار حقوق فطرى و پذیرش عدالت توزیعى و رد عدالت معاوضى استوار است.
در نگاه قرآن هدف حقوق تلفیقى از دو مکتب اصالت فرد و اجتماع است؛ چه اینکه در نگاه وحى هم شخصیّت انسان موضوعیت دارد و هم جامعهاش، هم جسمش و هم روحش. در آیات قرآن حقوق طبیعى پذیرفته شده است و حق حیات، مالکیت از نمونههاى بارز حقوق طبیعى است. در آیات وحى حقوق طبیعى تنها به جسم انسانى تعلق نمىگیرد بلکه روح او نیز از حقوقى برخوردار است. دوّمین مبناى حقوقى قرآن عدالت است اما این عدالت نه عدالت معاوضى صرف است و نه عدالت توزیعى صرف. سومین مبناى حقوقى قرآن مصالح است. مصالح یا فردى است یا دولتى و یا حکومتى. مصالح فردى یا به شخصیت انسانى وابسته است و یا به مصالح او در خانواده یابه مصالح مالى فرد.دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-9815415-161999012111انسان و طبیعت در قرآن2542692258810.22081/jqr.1999.22588FAسید حسینهاشمیJournal Article20170309 برشمارى روابط مادى و معنوى متقابل انسان و طبیعت از نگاه قرآن مورد بررسى قرار گرفته است. انسان از یک نظر جزئى از طبیعت است و با آن رابطههاى چند جانبه، بیولوژیک، معرفتى و حقوقى دارد.
انسان در طبیعت زاده مىشود، مىبالد و مىمیرد و این بخشى از رابطه دوسویه انسان و طبیعت است. انتساب آفرینش انسان و طبیعت به پروردگار یگانه هستى، خود پیامدار نتایج و نکتههاى چندى از رابطه متقابل وهماهنگى آن دو مىباشد، که البته این رابطه دو سویه در آیات قرآن به روشنى بیان شده است. نویسنده پس از بحث مختصرى پیرامون انواع رابطه و تناسب انسان با طبیعت در قرآن، به رابطه مادى انسان با طبیعت پرداخته و از رابطه بیولوژیک انسان با خاک و آب، و طبیعت بعنوان منبع معیشت انسان نام مىبرد. در ادامه به رابطه انسان و طبیعت در قلمرو معنى و معرفت مىپردازد و بینایى و بصیرت انسان را معنى بخش زیبایى طبیعت و اندیشه انسان را کشف کننده رموز و آیات طبیعت و منافع وى را محور جهتگیرى و کارآیى طبیعت و طبیعت را آموزگار انسان، میدان مطالعه و درس آموزى انسان و مظهر آیات الهى براى انسان و ارائه دهنده نمودهاى محسوس براى جهان نامحسوس بر مىشمارد. در پایان، حقوق متقابل انسان و طبیعت را از نگاه آیات قرآن مورد بررسى قرار مىدهد.دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-9815415-161999012112مباحث انسان شناسی در تفسیر راهنما2703432258910.22081/jqr.1999.22589FAمحمد هاشمزمانیJournal Article20170309 موضوع نگارى تفصیلى مباحث انسانشناسى در قرآن است.
همه مدخلهاى مربوط به موضوع انسانشناسى تفسیر راهنما بدون مستند آیه و توضیحات در پانزده فصل اصلى زیر عناوین ماهیت و حقیقت انسان، خلقت انسان، طبیعت و فطرت انسانى، ابعاد وجودى انسان، ابعاد اجتماعى انسان، علم و آگاهى انسان، ویژگىها و امتیازات انسان، فضایل انسانى، نیازها و گرایشهاى انسان، سعادت و کمال انسان، حالات و صفات انسان، انسان و سنتهاى الهى، نعمتها و مصالح انسان، تاریخ و سرگذشت انسان و سرنوشت و فرجام انسان ارائه شده است. براى تهیه این مجموعه ازنه جلد تفسیر راهنما که تقریبا شامل برداشتهاى نصف آیات قرآن مىباشد، به عنوان متن استفاده شده است.دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-9815415-161999012113نقدی بر ترجمه و تفسیر سوره «ایلاف»3463552259010.22081/jqr.1999.22590FAکمال الدینغرابJournal Article20170309 ترجمه و تفسیر سوره "ایلاف" مورد بررسى و نقد قرار گرفته است. نویسنده، پس از ارائه ترجمه برخى از مترجمان و تفسیرِ نویسندگانِ "تفسیر نمونه" و نویسنده "تفسیر المیزان"، به نقد ترجمه و تفسیر آنان پرداخته و اشکالات متعدد ترجمه و تفسیره سوره "ایلاف" را یادآور مىگردد.
در پایان بر اساس نقدها و نظراتِ خود، ترجمه و تفسیر جدیدى از سوره "ایلاف" را ارائه داده است.دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-9815415-161999012114هرمنوتیک متون مقدس3563832259110.22081/jqr.1999.22591FAمحمدفرجادJournal Article20170309 روش فهم متون مقدس از دیدگاه هرمنوتیک و طرفداران آن و قرآن مورد بررسى و نقد قرار گرفته است.
هرمنوتیک چه به صورت فعل و چه به شکل اسم، بر یکى از سه معناى زیر خواهد بود: 1. تفسیر 2. ترجمه 3. شرح. عدهاى نیز هرمنوتیک را به تأویل معنا مىکنند. در این نوشتار روش فهم متون مقدس به بحث گذاشته شده و سایر معانى هرمنوتیک که در فرایند رشد هرمنوتیک پدید آمده است مورد توجه نیست. تفسیر متن به متن، تفسیر عقلى و تفسیر ظاهرى آیات از روشهاى هرمنوتیک سنتى است. در تفسیر متن به متن که از بهترین شیوههاى تفسیرى است از عام و خاص، مطلق و مقید، مجمل و مبیّن و محکم و متشابه استفاده مىشود، این شیوه تفسیرى در میان تفسیرگران کتاب مقدس نیز وجود داشته و اگوستین نخستین بار تفسیر متن به متن را براى فهم درست کتاب مقدس پیشنهاد داد. تفسیر آیات به کمک سیاق نیز در تفسیر آیات قرآن و کتاب مقدس مورد توجه بوده و هست. تفسیر عقلى در فهم قرآن و کتاب مقدس نیز بسیار کاربرد دارد. در جهان اسلام از اواخر قرن اول از سوى قتادة و در جهان مسیحّیت از زمان مدرسه اسکندریه این روش مورد استفاده تفسیرگران قرار داشته است.
برخى از تفسیرگران جدید کتاب مقدس، آیات را تفسیر مجازى مىکنند؛ تفسیر ظاهرى آیات در جهان اسلام و جهان مسحیت و یهود دیده مىشود. در جهان اسلام برخى فرقهها چون اشاعره، ظاهریه و ماتریدیه ظاهرگرا هستند و در جهان مسیحّیت، مدرسه انطاکیه تنها روش درست تفسیرى را تفسیر ظاهرى مىخواند. در هرمنوتیک جدید، عقل ارزش و منزلت بسیار یافته است. اسپینوزا تفسیرگران را از جهت پیش فرضهاى تفسیرى به دو گروه تقسیم مىکرد و هر گروه را ناگزیر از پذیرش یک روش تفسیرى مىدید. تفسیر بایسته کتاب مقدس در نگاه اسپینوزا شش شرط دارد که برخى از این شروط در تفسیر قرآن نیز مورد استفاده تفسیر گران قرار مىگیرد و تعدادى نادرست و ناتمام مىنماید. شلایر ماخر بنیان گذار هرمنوتیک جدید است او براى زدودن اختلاف تفسیرگران برنامه جدیدى عرضه داشت که هرمنوتیک دستورى و فنى در آن گنجانده شده بود هر چند در فهم متون نمىتوان از هر دو بهره برد. هرمنوتیک دستورى در تفسیر قرآن به کار مىرود، اما هر منوتیک فنى کاربرد ندارد. میان نظریه شلایر هرمنوتیکى ماخر و روشها و شرایط تفسیر همانندهایى وجود دارد. هرمنوتیک گادامر بر تأثیر پیش فرضها بسیار تأکید دارد، فهم را قطعى نمىداند، نیّت مولف را هدف تفسیر نمىبیند، انتظار از متن و پرسشهایى که مفسّر از متن دارد از دیگر اصول هرمنوتیک گادامر است.
هرمنوتیک گادامر گرفتار نوعى نسبى گرایى است، در هرمنوتیک او هیچ تفسیر و تأویلى درست نیست، نیّت مولف و پدید آورنده متن بىارزش است. پیش فرضها ضابطهمند نیست میان هرمنوتیک گادامر و دانش تفسیر نیز همانندىها و تفاوتهایى وجود دارد.دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان رضوی
پژوهشکده اسلام تمدنیپژوهش های قرآنی2251-9815415-161999012115نگرشى تطبیقى به قرآن و انجیل (2)3844112256510.22081/jqr.1999.22565FAعلیرضاعقیلیJournal Article20170308 نمایش بخشى از هماهنگىهاى بین قرآن و انجیل و نقطههاى افتراق تحمیلى بر انجیل نسبت به قرآن است. نویسنده، پس از گزارش از بخشهاى مختلف کتاب مقدس و تقسیم آن به عهد قدیم و عهد جدید، از سه فرقه بزرگ مسیحیت: کاتولیک، ارتدوکس و پروتستان نام مىبرد و مهمترین مناسک و شعائر اصلى دین مسیح را: تعمید، عشاى ربانى، اعتراف، تدهین و سلسله مراتب روحانیان برمىشمارد و نظریه کلیسا و پارهاى از محققان را درباره اناجیل موجود ذکر مىکند. سپس نویسنده به جلوههاى مشترک بین قرآن کریم و عهد جدید پرداخته و موضوعات یکتاپرستى، تولد عیسى(ع)، رسالت عیسى (ع)، رهنمودهاى اخلاقى، رویدادهاى قیامت و سیماى پیامبران را در این دو کتاب مورد مقایسه قرار داده است. قرآن وجود هر گونه همسرى را براى مریم (ع) منتفى اعلام مىکند، نیز بر خلاف اناجیل که عیسى (ع) را فرزند خدا مىخوانند، عیسى(ع) را بنده و پیامبر الهى شناسانده است. تفاوت عمدهاى که در مورد نشانههاى پیامبرى عیسى (ع) در قرآن و انجیل است، این است که در قرآن، مقید به "اذن اللَّه" شده و در انجیل بسته به اراده شخص عیسى (ع) دانسته شده که حکایت از اختلاف بنیادین خداشناسى و پیامبرشناسى قرآن و انجیل دارد. خدمت بىمنت و تصدق پنهانى، سلام کردن هنگام ورود، بخشایش خطاى دیگران، نیکى به پدر و مادر و عزت خواستن از درگاه خداوند و نه مردم، از جمله رهنمودهاى اخلاقى مشترک قرآن و انجیل است. نویسنده مشترکات و مفترقات قرآن و انجیل را در مورد سیماى حضرت آدم (ع)، حضرت نوح (ع)، حضرت ابراهیم (ع)، حضرت لوط (ع)، حضرت یونس(ع)، حضرت یوسف(ع)، حضرت موسى (ع) و یحیى (ع) آورده است و در پایان نتیجه مىگیرد انجیل برخلاف قرآن، تحریف شده است، هر چند دارى مطالب حقّى نیز هست.