اعتبارسنجی روایات اهل بیت (ع) درباره «حجیت تفسیر صحابه» با بررسی آرای آیت‌الله معرفت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

صحابه بعد از پیامبر و امام علی (ع) نخستین افرادی هستند که با تأثیر­پذیری از تعلیمات آن دو بزرگوار، اقدام به تفسیر قرآن نمودند. استاد معرفت در کتاب «التفسیر الاثری الجامع» با استناد به روایات اهل بیت(ع)، تعریف جدیدی از معنای اصطلاحی «صحابه» ارائه کرده و بر اساس آن، به تعدیل و توثیق تمام صحابه پرداخته و اعتبار مطلق آثار تفسیری ایشان را نتیجه گرفته‌اند. این نوشتار پس از مفهوم­ شناسی «صحابی» و بیان و بررسی دیدگاه استاد در این باره، به نقد سندی و متنی آن دسته از روایات عترت که مستندِ ایشان برای اثبات حجیّت و اعتبار تفسیر صحابی بوده، پرداخته و برداشت استاد از این روایات را مورد بررسی قرار داده است. به نظر نگارنده، مفهوم «صحابی» یک حقیقت لغوی یا عرفی است که گستره معنایی آن محدود به عده‌ای انگشت‌شمار نمی‌شود. همچنین در روایات اهل بیت (ع) هیچ دلیلی بر اعتبار ویژه تفسیر صحابه از آن جهت که صحابه‌اند، وجود ندارد؛ زیرا این روایات اشکال سندی و دلالی دارند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analyzing and Validating Ahlulbait's Traditions about "the Validity of the Companion's Exegeses" by Investigating Ayatollah Ma'refat's Opinions

نویسنده [English]

  • Muhammad Ali Moraveji Tabasi
PhD Candiate of Howzeh and Daneshgah Reseach Academy
چکیده [English]

After the Holy Prophet and Imam Ali, the companions have been the first ones who interpreted the Qur'an by applying their teachings. In the book entitled as "Attafsirol Athari Aljame' ", Ayatollah Ma'refat has given a new definition of the term "the companions" based on which he has adjusted and authenticated all of the companions and has concluded that there is a complete validity for their interpretations. Having studied the term "companion" and describing Ayatollah Ma'refat's opinion in this regard, this research has documentarily and textually criticized those traditions of Ahlolbait based on which Ayatollah Ma'refat has used to prove the authenticity and validity of the companions' validity, and his understanding from these traditions has been studied. According to the research author, the term "companion" is a lexical or customary reality whose meaning scope does not limit to a number of people. Likewise, Ahlolbait's interpretations do not place a significant importance on the companions' interpretations to validate them due to their being companions, as these traditions have document and evidence problems.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Qur'an
  • progeny
  • the companions
  • interpretation
  • tradition
  • validity
  • Ma'refat

مراجع

1. قرآن کریم.
2. ابن بابویه، محمّدبن علی (1362)، الخصال، قم: جامعه مدرّسین.
3. ابن بابویه، محمّدبن علی (1378)، عیون أخبار­الرضا (ع)، تهران: نشر جهان. ‌
4. ابن بابویه، محمّدبن علی (1395)، کمال الدین و تمام النعمة، تهران: اسلامیة.
5. ابن بابویه، محمّدبن علی (1403ق)، معانی الأخبار، قم: جامعه مدرّسین.
6. ابن بابویه، محمّدبن علی (1413ق)، من لایحضره الفقیه، قم: جامعه مدرّسین.
7. ابن ­سیده، علی‌بن اسماعیل (بی­تا)، المحکم و المحیط‌ الاعظم، بیروت: دار­الکتب العلمیة. ‌
8. ابن­ غضائری، احمد‌بن حسین (1422ق)، الرجال، قم: دار­الحدیث.
9. ابن­ ماجه، محمّدبن یزید (بی­تا)، السنن، بیروت: دار­الفکر.
10. امین، سیّد محسن (1406ق)، اعیان الشیعة، بیروت: دار­التعارف.
11. بابایی، علی­ اکبر (1391)، مکاتب تفسیری، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
12. بابایی، علی­ اکبر (1394)، قواعد تفسیر قرآن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
13. بخاری، محمّدبن اسماعیل (1401ق)، صحیح البخاری، بیروت: دار­الفکر.
14. بستی، ابن­ حبان (1401ق)، الثقات، حیدر آباد دکن: مؤسسة الکتب الثقافیة.
15. ترمذی، محمّدبن عیسی (1403ق)، السنن، بیروت: دار­الفکر.
16. جوهری، اسماعیل‌بن حماد (1407ق)، الصحاح، بیروت: دار­العلم.
17. حاکم نیشابوری، محمدبن عبدالله (بی­تا)، المستدرک علی الصحیحین، بیروت: دار­المعرفة.
18. حلبی، ابوالصلاح (1404ق)، تقریب المعارف، قم: الهادی.
19. حلّی، جعفربن حسن (1408ق)، شرائع الاسلام، قم: اسماعیلیان.
20. حلّی، جعفربن حسن (1418ق)، المختصر النافع، قم: مؤسّسة المطبوعات الدینیة. ‌
21. حلّی، حسن‌بن‌یوسف (1402ق)، خلاصة الاقوال، قم: الشریف الرضی.
22. حلّی، حسن‌بن‌یوسف (1412ق)، منتهی المطلب، مشهد: مجمع البحوث الاسلامیة.
23. حمیری، عبدالله‌بن جعفر (1413ق)، قرب الإسناد، قم: آل ­البیت (ع).
24. خویی، سیّد ابوالقاسم (1377)، مصباح الفقاهة، قم: مکتبة الداوری.
25. خویی، سیّد ابوالقاسم (1413ق)، معجم رجال الحدیث، بی­ جا: بی­ نا.
26. رازی، ابوالفتوح (1408ق)، روض ­الجنان و روح ­الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی.
27. راغب اصفهانی، حسین‌بن محمّد (1412ق)، المفردات، بیروت: دار­القلم.
28. راوندی، قطب‌الدین (بی ­تا)، النوادر، قم: دار­الکتاب.
29. روشن‌ضمیر، محمّدابراهیم (1386)، «معرّفی و نقد التفسیر الاثری الجامع»، الهیات و حقوق، سال هفتم، شماره26، ص 277-294.
30. زرکشی، محمّدبن بهادر (1410ق)، البرهان فی علوم القرآن، بیروت: دار­المعرفة.
31. زرکشی، محمّدبن بهادر (1421ق)، البحر المحیط فی اصول الفقه، بیروت: دار­الکتب العلمیة.
32. زمخشری، محمودبن عمر (1386)، مقدّمة الادب، تهران: مؤسّسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران.
33. سند، محمد؛ فهیمی‌پور، فهیمه (1388)، «جایگاه صحابه در تبیین قرآن»، سفینه، سال هفتم، شماره 25، ص42-74.
34. سیوطی، جلال‌الدین (1416ق)، اللمع فی اسباب ورود الحدیث، بیروت: دار­الفکر.
35. سیوطی، جلال‌الدین (1421ق)، الاتقان فی علوم القرآن، بیروت: دار­الکتاب العربی.
36. شریف شیرازی، محمّد هادی (1430ق)، الکشف الوافی، قم: دار­الحدیث.
37. شوشتری، محمّدتقی (1410ق)، قاموس الرجال، قم: جامعه مدرّسین.
38. صفّار، محمّدبن حسن (1404ق)، بصائر ­الدرجات، قم: مکتبة آیت الله مرعشی نجفی.
39. طوسی، محمّد‌بن‌ حسن (1373)، الرجال، قم: جامعه مدرّسین.
40. طوسی، محمّد‌بن‌ حسن (1387)، المبسوط، تهران: المکتبة الرضویة.
41. طوسی، محمّد‌بن‌ حسن (1407ق)، تهذیب الاحکام، تهران: دار­الکتب الاسلامیة.
42. طوسی، محمّد‌بن‌ حسن (1411ق)، الغیبة، قم: دار­المعارف الاسلامیة.
43. طوسی، محمّد‌بن‌ حسن (1414ق)، الامالی، قم: دار­الثقافة.
44. طوسی، محمّد‌بن‌ حسن (1417ق)، العدّة، قم: محمد تقی علاقبندیان‏.
45. طوسی، محمّد‌بن‌ حسن (1420ق)، الفهرست، قم: مکتبة المحقّق الطباطبائی.
46. عاملی، زین‌الدین علی‌بن‌احمد (‌شهید ثانی) (1408ق)، الرعایة فی علم الدرایة، قم: مکتبة آیت الله مرعشی نجفی.
47. عسقلانی، ابن­ حجر (1390ق)، لسان المیزان، بیروت: مؤسّسة الاعلمی.
48. عیاشی، محمّدبن مسعود (1380)، کتاب التفسیر، تهران: المطبعة العلمیة.
49. غزّالی، محمّد (1417ق)، المستصفی، بیروت: دار­الکتب العلمیة.
50. غفّاری، علی­اکبر (1369)، دراسات فی علم الدرایة، تهران: جامعة الامام الصادق (ع).
51. فیض کاشانی، محسن (1406ق)، الوافی، اصفهان: کتابخانه امام امیرالمؤمنین (ع).
52. کشّی، محمّدبن عمر (1404ق)، اختیار معرفة الرجال، قم: آل­ البیت (ع).
53. کلینی، محمّدبن یعقوب (1407ق)، الکافی، تهران: دار­الکتب الاسلامیة.
54. مازندرانی، مولی صالح (1382ق)، شرح الکافی، تهران: المکتبة الاسلامیة.
55. مامقانی، عبدالله (بی­ تا)، تنقیح المقال، بی­ جا: بی ­نا.
56. مجلسی، محمّد‌باقر (1404ق)، مرآة العقول، تهران: دار­الکتب الاسلامیة.
57. مجلسی، محمّد‌باقر (1406ق)، ملاذ ا­لأخیار، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
58. مجلسی، محمّد‌تقی (1404ق)، روضة المتقین، قم: بنیاد فرهنگ اسلامی کوشانپور.
59. مسعودی، علی‌بن حسین (1426ق)، اثبات الوصیّة، قم: انصاریان.
60. معرفت، محمّدهادی (1383)، التفسیر الاثری الجامع، قم: مؤسّسة التمهید.
61. معرفت، محمّدهادی (1387)، صحابه از منظر قرآن و اهل بیت، قم: مؤسّسة التمهید.
62. معرفت، محمّدهادی (1418ق)، التفسیر و المفسّرون فی ثوبه القشیب، مشهد: الجامعة الرضویة.
63. مفید، محمّدبن نعمان (1413ق)، الفصول المختارة، قم: کنگره شیخ مفید.
64. نجاشی، احمدبن علی (1365)، الرجال، قم: جامعه مدرّسین.
65. نعمانی، إبن أبی‌زینب (1397ق)، الغیبة، تهران: صدوق.
66. نوری، حسین (1408ق)، مستدرک الوسائل، قم: آل­ البیت (ع).
67. نووی، یحیی‌بن شرف (1421ق)، شرح صحیح مسلم، بیروت: دار­الفکر.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 12 اسفند 1396
  • تاریخ بازنگری: 01 تیر 1397
  • تاریخ پذیرش: 13 تیر 1397
  • تاریخ انتشار: 01 شهریور 1398

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار