اهداف تصویرپردازی‌ استعاره‌های قرآن در بینش‌ها و گرایش‌های انسان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد

2 استادیار گروه معارف دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد

3 دانشجوی دکتری معارف گرایش قرآن و متون دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

تصویرپردازی ازجمله هنرهای ایجاد و انتقال معناست و استعاره از قوی‌ترین قالب‌های‌ آن است. باوجود اینکه برداشت معنایی از استعاره و تصویرپردازی‌های آن غالباً سیر دشواری را می‌طلبد، ولی این شیوه به وفور در قرآن کاربرد داشته است. برای پاسخ به چرایی این امر، باید هدف از نزول قرآن؛ یعنی انسان‌سازی در همه ساحات وجود آن را در نظر گرفت. در این پژوهش، استعاره‌ها تحلیل، سپس اهداف تصویرپردازی‌ها استنباط می‌گردد. بر این اساس مقاله حاضر، تحقیقی بنیادی، نظری و اکتشافی خواهد بود و روش تحقیق نیز توصیفی- تحلیلی است. ضمن اینکه عدم درک معانی و اهداف این تصاویر، مخل رسیدن به هدف هدایت‌گری قرآن است. باید توجه داشت تاکنون با چنین نگرشی، تصویرپردازی استعاره‌های قرآن مورد بررسی قرار نگرفته‌ است. این تصویرپردازی‌ها از میان ساحات سه‌گانه انسان، کنش‌ها را مستقیم هدف قرار نداده، بلکه بینش‌ها و گرایش‌ها را مد نظر دارد. این اهداف را می‌توان در ایجاد، اصلاح و تکمیل این دو ساحت برشمرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Goals of Image Processing of the Qur’anic Metaphors in Human Insights and Tendencies

نویسندگان [English]

  • SayyidHusayn Sayyid 1
  • SayyidMahmoud Tabataba’i 2
  • Sumayyeh Ja’fari Mulkabadi 3
1 Professor, Department of Arabic Language and Literature, Faculty of Theology, Ferdowsi University of Mashhad
2 Assistant Professor, Department of Islamic Studies, Faculty of Theology, Ferdowsi University of Mashhad
3 Ph.D. Student of Islamic Studies, Sub-major of the Qur’an and Texts, Faculty of Theology, Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

Image processing is one of the arts of creating and conveying meaning, and metaphor is one of its strongest forms. Although semantic impression of metaphor and its image processing often requires a difficult course of action, this method has been used abundantly in the Qur'an. To answer the reason for this matter, the purpose of the revelation of the Qur'an, that is, humanization in all dimensions of its existence should be taken into consideration. In this research, metaphors are analyzed and then the goals of image processing are deduced. Accordingly, this article is a fundamental, theoretical and heuristic research, and the research method is descriptive-analytical. In the meantime, not understanding the meanings and purposes of these images hinders achievement of the goal of the Qur'an’s guidance. It should be noted that, until now, the image processing of metaphors in the Qur’an has not been examined with such an approach. This image processing does not directly target actions among the three dimensions of human beings, but takes insights and tendencies into consideration. These targets can be listed in the creation, modification and completion of these two dimensions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Qur’an
  • image processing
  • metaphor
  • man's existential dimensions
  1. قرآن کریم.
  2. ابن‌درید، محمد‌بن حسن‏ (1988)، جمهرة اللغة، بیروت: دارالعلم للملایین.
  3. ابن‌سیده، علی‌بن اسماعیل (1421ق)، المحکم و المحیط الاعظم، بیروت: دارالکتب العلمیة.
  4. ابن‌عاشور، محمد‌بن طاهر (1420ق)، التحریر و التنویر، بیروت: مؤسسة التاریخ.
  5. ابن‌فارس، احمد (1404ق)، معجم مقاییس اللغة، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
  6. ابن‌منظور، محمد‌بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دار صادر.
  7. ازهری، محمد‌بن احمد (1421ق)، تهذیب اللغة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  8. انوری، حسن (1381)، فرهنگ بزرگ سخن، تهران: سخن.
  9. البصیر، کامل حسن (1987)، بناء الصورة فی البیان العربی، العراق: مطبعة المجمع العلمی العراقی.
  10. البطل، علی (1980)، الصورة فی الشعر العربی حتی آخر القرن الثانی الهجری، بیروت: دار الاندلس.
  11. بیضاوی، عبدالله‌بن عمر (1418ق)، أنوارالتنزیل و أسرارالتأویل، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
  12. جاحظ، ابوعثمان عمروبن‌بحر (بی‌تا)، البیان القرآنی عند الجاحظ، تحقیق: هاشم محمد هاشم، قاهره: جامعة الأزهر.
  13. جرجانى، عبدالقاهر (1991)، أسرار البلاغة فی علم البیان، قاهره: مکتبة الخانجی.
  14. جرجانی، عبدالقاهر (بی‌تا)، دلائل الأعجاز، تصحیح: محمد عبده و محمدمحمود الترکزی، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  15. چمن‌خواه، عبدالرسول (1384)، صور خیال در نهج‌البلاغه، شیراز: نوید.
  16. حمادی، جبیر صالح (1428ق)، التصویر الفنی فی القرآن الکریم، قاهره: مؤسسه مختار.
  17. دهخدا، علی‌اکبر (1372)، لغت‌نامه، تهران: دانشگاه تهران.
  18. راغب اصفهانى، حسین‌بن محمد (1412ق)، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت: دارالقلم.
  19. راغب، عبدالسلام احمد (1422ق)، وظیفة الصورة الفنیة فی القرآن الکریم. حلب: فصلت.
  20. روز غُریب (1971)، تمهید فی النقد الحدیث، بیروت: دار المکشوف.
  21. زمخشری، محمود (1418ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل، ریاض: العبیکان.
  22. ساعی، احمد بسام (1984)، الصورة الفنیة بین البلاغة و النقد، دمشق: المنارة.
  23. سکاکی، یوسف‌بن ابی‌بکر (1407ق)، مفتاح العلوم، بیروت: دارالمکتب العلمیة.
  24. شاذلی، سیدبن قطب (1389)، تصویرسازی هنری در قرآن، ترجمه: زاهد ویسی، سنندج: آراس.
  25. شاذلی، سیدبن قطب (1415ق)، التصویر الفنی فی القرآن، بیروت: دارالشروق.
  26. شاذلی، سیدبن قطب (1425ق)، فى ظلال القرآن، بیروت: دارالشروق.
  27. شریف رضی (1406ق)، تلخیص البیان فی مجازات القرآن، بیروت: دارالأضواء.
  28. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1380)، صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگاه.
  29. صاحب‌بن عباد، اسماعیل (1414ق)، المحیط فی اللغة، بیروت: عالم الکتب.
  30. صادقى تهرانى، محمد (1406ق)، الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن و السنة‏، قم: فرهنگ اسلامى‏.
  31. صافى، محمود (1418ق)، الجدول فی إعراب القرآن‏، دمشق: دارالرشید.
  32. صباغ، محمد‌بن الطفی (1409ق)، التصویر الفنی فی الحدیث نبوی، بیروت: المکتب الاسلامیة.
  33. طباطبایی، سید محمد‌حسین (1402ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.‏
  34. طبرسى، فضل‌بن حسن (1372)، مجمع‌البیان فى تفسیر القرآن‏، تهران: ناصرخسرو.
  35. طبرسی، فضل‌بن حسن (1428ق)، تفسیر جوامع الجامع، قم: جامعه مدرسین.
  36. عباس، احسان (1996)، فن الشعر، بیروت: دار صادر.
  37. عشایری، محمد (بی‌تا)، معناشناسی بلاغی قرآن (درسنامه بلاغت کاربردی)، قم: جامعةالزهرا3.
  38. عصفور، جابر احمد، (1969)، الصورة الفنیة فی‌التراث النقدی و البلاغی، قاهره: دارالثقافة.
  39. ‌علی‌الصغیر، محمدالحسین (1420ق)، اصول البیان العربی، بیروت: لبنان.
  40. ‌علی‌الصغیر، محمدالحسین (1981)، الصورة الفنیة فی المثل القرآنی، بغداد: دارالرشید.
  41. فتوحی، محمود (1397)، بلاغت تصویر، تهران: سخن.
  42. فخر رازى، محمد‌بن عمر (1420ق)، مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  43. فراهیدی، خلیل‌بن احمد (1409ق)، کتاب العین، قم: هجرت.
  44. فضل‌الله، سید محمدحسین (1419ق) من وحی القرآن، بیروت: دارالملاک.
  45. قراملکی، احد فرامرز (1398)، قدرت انگاره، قم: نشر مجنون.
  46. قصبجی، عصام (1996)، اصول النقد العربی القدیم، حلب: جامعة الحلب.
  47. کپس، جئورگی (1382)، زبان تصویر، ترجمه فیروزه مهاجر، تهران: سروش.
  48. محمدقاسمی، حمید (1387)،جلوه‌هایی از تصویرآفرینی در روایات ائمه اطهار علیهم‌السلام، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  49. مصباح یزدی، محمدتقی (1391)، اخلاق در قرآن، قم: مؤسسه امام خمینی.
  50. نعیم الیافی (1982)، مقدمة لدراسة الصورة الفنیة، دمشق: وزارة الثقافة.
  51. ولک، رنه؛ وارن، اوستین (1949)، نظریه ادبیات، ترجمه ضیاء موحد، پرویز مهاجر، تهران: نیلوفر.