بررسی مفهومی و مصداقی واژه‌های «زینتهن» و «ما ظهر» در سوره نور و نقد دیدگاه‌ها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی

چکیده

واژگان «زینتهن» و «مَا ظهر منها» در آیه 31 سوره نور، از کلمات محوری و نقش‌آفرین در بحث حجاب، مواضع پوشش و مواضع مستثناست که به‌سبب برخی از ابهامات مفهومی و مصداقی، سبب ارائه دیدگاه‌های مختلف در وجوب و عدم وجوب حجاب، مواضع وجوب پوشش و مستثنیات آن شده است. مقاله حاضر با هدف تبیین مفهوم و مصداق این دو کلمه، با روش تحلیلی-تفسیری، به بررسی آنها پرداخته و به این نتیجه رسیده است که هرچند واژه «زینت» در لغت مخصوص زینت‌های عارضی است، ولی در استعمالات قرآنی اعم از زینت‌های ذاتی و عارضی است و به اندام زن نیز اطلاق می‌شود. همچنین مقصود از «ما ظهر منها»، زینت‌هایی است که به‌طور عادی و طبیعی پوشانده نمی‌شوند، نه اندامی که به‌صورت اتفاقی و غیر ارادی ظاهر می‌شوند و نه خصوص ساق پا یا لباس یا اندامی که در اصل آفرینش ظاهر هستند. بنابراین مصادیق «زینتهن» (زینت زنان) عبارت‌اند از: اندام زنان، زیورآلات، لباس و رنگ و روغن‌های آرایشی. و مصادیق «ما ظهر منها» عبارت‌اند از: صورت، دست و آرایش‌های واقع در آنها که از ممنوعیت اظهار استثنا شده‌اند. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Conceptual and Evidential Study of the Words Zīnatahunna and Mā Ẓahara in Sūrat al-Nūr and Critique of Views

نویسنده [English]

  • Ahmad Taherinia
Assistant Professor, Imam Khomeini Educational and Research Institute
چکیده [English]

The words zīnatahunna and ahara in verse 31 of Sūrat al-Nūr are among the pivotal and role-creating words in the discussions of ijāb (Islamic dress code), positions to be covered, and positions of exception, which due to some conceptual and evidential ambiguities, have caused different views on the obligation and non-obligation of ijāb, positions of mandatory coverage and its exceptions. With the aim of explaining the concept and instances of these two words, the present article has studied them with an analytical-interpretive method and has come to the conclusion that although the word zīnat (charms) lexically means accidental (‘āriḍī) charms, but in the Qur'anic usages, it refers to both essential and accidental charms and it is applied to the female body, too. Furtheremore, what is meant by mā ẓahara minhā (what is outward) is charms or ornaments that are not normally and naturally covered, not organs that appear accidentally and involuntarily, and not especially the lower part of the legs or the clothes or organs that are visible in the original creation. Therefore, the instances of zīnatahunna (women's charms) are: women's body, jewelry, clothing, and cosmetics. And the instances of mā ẓahara minhā are: face, hands and makeup applied on them, which are exempted from the prohibition of outward expression (ihār).

کلیدواژه‌ها [English]

  • zīnatahunna
  • mā ẓahara
  • women's adornment
  • verse 31 of Sūrat al-Nūr
  • ḥijāb
  1. قرآن کریم.
  2. نهج البلاغه.
  3. ابن اثیر، مبارک‌بن محمد (1367)، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، قم: ‏مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
  4. ابن ادریس، محمد‌بن احمد (1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم: بی‌نا.
  5. ابن بابویه، محمد‌بن علی (1413ق)، من لا یحضره الفقیه، تصحیح علی اکبر غفاری، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  6. ابن درید، محمدبن حسین (بی‌تا)، جمهرة اللغه، بیروت: دار العلم للملایین‏.
  7. ابن سیده، علی‌بن اسماعیل (1421ق)، المحکم و المحیط الأعظم، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  8. ابن منظور، محمد‌بن مکرم (بی‌تا)، لسان العرب، بیروت: دار صادر.
  9. ابن‏کثیر، اسماعیل‌بن عمر (1419ق)، تفسیر القرآن العظیم، ‏ بیروت: ‏دار الکتب العلمیة.
  10. احمد عقله، زی المرأة فی الاسلام، قابل دسترسی در سایت https: //ketabpedia.com.
  11. ازهری، محمد‌بن احمد (1422ق)، تهذیب اللغة، بیروت: دارالمعرفه.
  12. امام صادق (ع)، ​جعفر‌بن محمد (1400ق)، مصباح الشریعة، بیروت: بی‌نا.
  13. ایروانی، ​جواد (1395)، ​«بررسی تفسیری فقهی آیه «الا ما ظهر» رهیافت‌های تاریخی، شواهد حدیثی»، علوم قرآن و حدیث، سال 48، شماره 97، ص 19-42.
  14. برقی، احمد‌بن محمد (1371ق)، المحاسن، تصحیح جلال‌الدین محدث، قم: دارالکتب الاسلامیه.
  15. بهبودی، محمدباقر (1369)، «حجاب شرعی»، مجله حوزه‌، ‌شماره 42، ص 133-141.
  16. بهرامی، محمد (1386)، «قرائت‌های نو از آیات حجاب»، پژوهش‌های قرآنی، شماره 51-52، ص 38-61.
  17. بیهقی، احمد‌بن حسین (1344ق)، السنن الکبری و فی ذیله الجوهر النقی، حیدرآباد: مجلس دائرة المعارف النظامیة الکائنة.
  18. ترکاشوند، امیر حسین (1389)، حجاب زنان در عصر پیامبر، تهران: الکترونیکی.
  19. تمیمی مغربی، نعمان‌بن محمد (1385ق)، دعائم الإسلام‌، قم: مؤسسه آل البیت (ع).‌
  20. جوهری، اسماعیل‌بن حماد (1418ق)، الصحاح، بیروت: دارالفکر.
  21. حر عاملى، محمد‌بن حسن (1409ق)، ‌تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة، قم: مؤسسه آل البیت (ع).
  22. حر عاملى، محمد‌بن حسن (1409ق)‏، وسائل الشیعة، قم: مؤسسه آل البیت (ع).
  23. حمیرى، عبدالله‌بن جعفر (1413ق)، قرب الإسناد، قم: مؤسسه آل البیت (ع).
  24. حمیرى، نشوان‌بن سعید (1420ق)، شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم،‏ دمشق: ‏دار الفکر.
  25. خویى، سیدابوالقاسم (1418ق)، موسوعة الامام خویی، قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخویی.
  26. دهخدا، علی‌اکبر (1377)، لغت نامه، تهران: دانشگاه تهران.
  27. راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد (بی‌تا)، مفردات الفاظ قرآن، بیروت: دارالقلم.
  28. زبیدی، محمد مرتضی (بی‌تا)، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: مکتبة الحیاة.
  29. زمخشری، محمود‌بن عمر (1417ق)، الفائق فی غریب الحدیث‏، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  30. سبحانی تبریزی، جعفر (بی‌تا)، نظام النکاح فی الشریعة الإسلامیة الغراء، قم: بی‌نا.
  31. سجستانی، ابوداود سلیمان‌بن‌اشعث (بی‌تا)، ​ سنن ابی داود، تحقیق محی الدین عبدالحمید، بی‌جا: دارالفکر.
  32. سیرافى، حسن‌بن عبدالله (بی‌تا)، شرح کتاب سیبویه، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  33. سیفى مازندرانى، على‌اکبر (1417ق)، دلیل تحریر الوسیلة (الستر و الساتر)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
  34. سیوطی، جلال‌الدین (1404ق)، الدر المنثور فی التفسیر المأثور، قم: کتابخانه آیت‌الله العظمى مرعشى نجفى.
  35. شاه‏عبدالعظیمى، حسین (1363)، ‏تفسیر اثنى عشرى‏، تهران: میقات.
  36. شبیری‌ زنجانی، سیدموسی (1421ق)، مناسک الحج‌، قم: مؤسسة الولاء للدراسات.
  37. شبیری زنجانى، سیدموسى (1419ق)، کتاب نکاح، قم: مؤسسه پژوهشى راى‌پرداز.
  38. شحرور، ​ محمد (بی‌تا)، الکتاب و القرآن، دمشق: الاهالی للطباعة والنشر.
  39. شرتونی، سعید (1403ق)، اقرب الموارد، قم: منشورات مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
  40. شعیری، محمد‌بن محمد (بی‌تا)، جامع الأخبار، نجف: مطبعة حیدریة.
  41. صابونى، محمد على (1421ق)، ‏ صفوة التفاسیر، بیروت: دار الفکر.
  42. صاحب‌بن عباد، اسماعیل (1414ق)، المحیط فى اللغة، بیروت: عالم الکتب.
  43. طباطبایی بروجردی، آقا حسین (بی‌تا)، تبیان الصلاة‌، تقریر علی صافی گلپایگانی، قم: گنج عرفان للطباعة و النشر.
  44. طباطبایی، سیدمحمدحسین (بی‌تا)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: جامعه مدرسین.
  45. طبرسی، فضل‌بن حسن (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو.
  46. طبرسى، حسن‌بن فضل (1370)، مکارم الأخلاق، قم: شریف رضی.
  47. طوسى، محمد‌بن حسن (1387ق)‌، المبسوط فی فقه الإمامیة، ‌تهران: المکتبة المرتضویة.
  48. عاملی، حسن‌بن زین‌الدین (1362)، منتقی الجمان، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  49. عریضى، على‌بن جعفر (1409ق)، مسائل علی‌بن جعفر و مستدرکاتها، قم: مؤسسه آل البیت (ع).
  50. فاضل موحدى لنکرانى، محمد (1408ق)، تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة (کتاب الصلاة)، قم: مؤلف.
  51. فخر رازى، محمد‌بن عمر (1420ق)، التفسیر الکبیر، بیروت: ‏دار إحیاء التراث العربی.
  52. فراهیدی، خلیل‌بن احمد (1995)، الجمل فی النحو، بی‌جا: بی‌نا.
  53. فضل‌الله، سیدمحمدحسین (1419ق)، ‏من وحى القرآن، بیروت: دار الملاک.
  54. فیروزآبادی، محمد‌بن یعقوب (1407ق)، القاموس المحیط، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  55. قرطبى، محمد‌بن احمد (1364)، الجامع لأحکام القرآن‏، تهران: ناصر خسرو.
  56. قشیری، محمد‌بن علی (1426ق)، إحکام الأحکام شرح عمدة الأحکام، بی‌جا: مؤسسة الرسالة.
  57. قمی، علی‌بن ابراهیم (1363)، ‏ تفسیر القمی‏، قم: دار الکتاب.
  58. کاظمی، جواد‌بن سعید (1365)، مسالک الافهام الی آیات الاحکام، تهران: ‌مرتضوی.
  59. کدیور، محسن (1392)، حجاب مو و آسیبهای بدنی و روحی زنان، منتشر شده در وب‌سایت رسمی در تاریخ 24 شهریور 1392.
  60. کراجکى، محمد‌بن على (1410ق)، کنز الفوائد، قم: بی​نا.
  61. کلینی، ‌محمدبن یعقوب (1407ق)، ‌الکافی، تصحیح علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  62. ‏مجلسی، محمدباقر (1403ق)، بحار الأنوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  63. مجلسی، محمدتقی (1406ق)، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، قم: مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانبور.
  64. محقق داماد، سیدمحمد (1416ق)، کتاب الصلاة‌، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  65. مصباح یزدى، محمدتقى (1391)، اخلاق در قرآن، قم: مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى.
  66. مطرزى، ناصر‌بن عبدالسید (1979)، المغرب فى ترتیب المعرب‏، حلب:، مکتبة اسامة‌بن زید.
  67. مقدس اردبیلى، احمد‌بن محمد‌ (بی‌تا)، آیات الأحکام، ‌تهران: المکتبة الرضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
  68. مکارم شیرازی، ناصر (1371)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
  69. نسفى، عبدالله‌بن احمد (1416ق)، مدارک التنزیل و حقایق التأویل، بیروت: ‏دار النفائس.
  70. نظام الاعرج، حسن‌بن محمد (1416ق)، تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان‏، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  71. نیشابوری، مسلم‌بن حجاج (بی‌تا)، صحیح مسلم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.