بررسی تطبیقی نسخ در قرآن کریم از دیدگاه شیخ طوسی و آیت‌الله خویی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه صنعتی شاهرود، ایران.

چکیده

یکی از موضوعات مهم و چالش‌برانگیز در طول تاریخ تفسیر و علوم قرآن، موضوع نسخ است. عالمان متقدم، بسیاری از آیات قرآن که جنبۀ تخصیص و تقیید داشته است را در محدودۀ نسخ درنظر گرفته‌اند. متأخرین با تعریفی نو، رویکردی ویژه‌ نسبت به این موضوع داشته‌اند. اگرچه همچنان بحث ناسخ و منسوخ از جملۀ موضوعات اساسی علوم قرآنی به‎شمار می‎آید، در زمینۀ تبیین و بررسی وجوه تفاوت و تشابه دیدگاه علمای متقدم و متاخر در موضوع نسخ در قرآن کریم، پژوهش‏های زیادی انجام نشده است. ازاین‌رو پژوهش پیش رو درصدد است با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و مقایسهای به بررسی تطبیقی دیدگاه‌های شیخ طوسی از عالمان متقدم در تفسیر التبیان فی تفسیر القرآن و کتاب العدة فی اصول الفقه و آیت‌الله خویی از فقهای متأخر در کتاب البیان فی تفسیر القرآن بپردازد. یافتههای این پژوهش نشان می‌دهد شیخ طوسی و آیت‌الله خویی در انواع نسخ و موارد آن در آیات قرآن کریم اختلاف نظر دارند و آیت‌الله خویی برخلاف شیخ طوسی، تنها به نسخ یک آیه از قرآن کریم معتقد است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Abrogation in the Holy Qur'an from the Viewpoint of Sheikh Ṭūsī and Ayatollah Khū’ī

نویسندگان [English]

  • Ali Asghar Akhundi
  • Naser Antiqehchi
  • Ali Asghar Nasiri
Assistant Professor of the Department of Islamic Studies, Shahrood University of Technology
چکیده [English]

One of the most important and challenging issues throughout the history of Qur'anic interpretation and sciences is that of abrogation. Early scholars have considered many verses of the Qur'an that have an aspect of designation and restriction to be within the scope of abrogation. Later scholars have had a special approach to this issue with a new definition. Although the discussion of the abrogating and the abrogated is still considered as one of the fundamental issues of Qur'anic sciences, not much research has been done to explain and examine the differences and similarities between the views of early and later scholars on the issue of abrogation in the Holy Qur'an. Therefore, the present study is intended to use a descriptive-analytical and comparative method to conduct a comparative study of the views of Sheikh Ṭūsī, one of the early scholars, in Tafsīr al-Tibyān fī Tafsīr al-Qur'an and Kitāb al-Iddah fī Uṣūl al-Fiqh, and Ayatollah Khū’ī, one of the later jurists, in Kitāb al-Bayān fī Tafsīr al-Qur'an. The findings of this study show that Sheikh Ṭūsī and Ayatollah Khū’ī differ in their views on the types of abrogation and its instances in the verses of the Holy Qur'an, and that Ayatollah Khū’ī, unlike Sheikh Ṭūsī, believes in the abrogation of only one verse of the Holy Qur'an.

کلیدواژه‌ها [English]

  • abrogation in the Qur'an
  • the abrogating and the abrogated
  • Sheikh Ṭūsī
  • Ayatollah Khū’ī
  • Tafsīr-i Tibyān
  • Tafsīr-i Bayān
  1. ابن فارس, احمد بن فارس بن زکریا (1399)، معجم المقاییس اللغة، بیروت: دار الفکر.
  2. خویی، سیدابوالقاسم (1430)، البیان فى تفسیر القرآن‏، قم: موسسة احیاء آثار الامام الخوئی‏.
  3. خویی، سیدابوالقاسم (1382ش)، بیان در علوم و مسایل کلى قرآن‏، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
  4. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (1409)، التبیان‌ فی‌ تفسیر القرآن، تدوین توسط احمد حبیب قصیر العامل. بی‌جا: دار احیاء التراث‌ العربی، مکتب الأعلام الإسلامی.
  5. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (1376ش)، العدة فی‌ أصول‌ الفقه، قم: مؤسسه‌ بعثت.
  6. طبرسى، فضل بن حسن ‏(1372ش)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن‏، تهران: ناصر خسرو.
  7. معرفت، محمدهادی (1371ش)، التمهید فی علوم القرآن (آموزش علوم قرآن)، ترجمة ابومحمد وکیلی، تهران: مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.