جامعیتِ تبعی قرآن؛ از نظریه تا تطبیق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه علوم قرآن پردیس فارابی دانشگاه تهران

چکیده

نظریۀ جامعیتِ تبعی قرآن بر دو مؤلفه مهم ذاتی بودن جامعیت و شرطی بودن عینی‌سازی آن در دوره بعد از رحلت رسول خدا استوار است. برابر مؤلفه نخست، جامعیت خصیصه ذاتی و درونی قرآن است که خداوند آن را به علم و حکمت خویش در این کتاب نهادینه کرده است. مؤلفه دوم بر این گزاره تأکید دارد که بعد از رحلت حضرت محمد (ص)، دستیابی به جامعیت قرآن مشروط به مراجعه به عترت (ع) برای کشف و عینی سازی جامعیت است. این نظریه از سوی اهل بیت (ع) در نمونه‌های متعددی تطبیق داده شده و توانمندی ایشان در عینی‌سازی جامعیت قرآن مورد پذیرش سایر عالمان قرار گرفته است. نمونه‌های تطبیقی اثبات‌گر این مهم هستند که دستیابی به جامعیت قرآن بدون عترت میسور نیست. این مقاله به تقریر ماهیت، رهاورد، مبانی نظریه جامعیت تبعی قرآن و ارائه نمونه‌هایی از کاربست آن در سیره تفسیری عترت (ع) پرداخته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Subordinate Integration of the Qur'an; from Theory to Application

نویسنده [English]

  • Ali Rad
Associate Professor, Department of Sciences of the Qur'an, Collage of Farabi, University of Tehran
چکیده [English]

The theory of the subordinate integration of the Qur'an is based on two important components: the innateness of the integration and the conditionality of its objectification in the period after the demise of the Apostle of Allah. According to the first component, integration is the inherent and innate feature of the Qur'an, which God has institutionalized it in this book with His knowledge and wisdom. The second component emphasizes the proposition that after the demise of Prophet Muhammad (S.A.W.), access to the integration of the Qur'an is conditional upon referring to the ‘itrat (progeny of the Prophet) in order to discover and objectify integration. This theory has been applied by Ahl al-Bayt in many instances and their ability to objectify the integrity of the Qur'an has been accepted by other scholars. The applicatory examples prove that it is not possible to access the integration of the Qur'an without ‘itrat. This article deals with the description of the nature, achievement, principles of the theory of the subordinate integration of the Qur'an and presenting examples of its application in the interpretation attitude of itrat.

کلیدواژه‌ها [English]

  • subordinate integration of the Qur'an
  • erudition of Ahl al-Bayt
  • heredity of the Qur'an
  • discovery of integration
  • sufficiency of the Qur'an
  • religious science

مراجع

  1. آل طاووس، سیداحمد (بی‌تا)، عین العبرة فی غبن العترة، قم: دارالشهاب.
  2. ابن حنبل، احمد (بی‌تا)، المسند، بیروت: دار صادر.
  3. ابن عربی (بی‌تا)، احکام القرآن، تحقیق محمد بجاوی، بیروت: دارالمعرفه.
  4. اسعدی، محمد (1385)، «جریان شناسی قرآن بسندگی در دو قرن اخیر (نگاهی به شبه قاره هند و کشورهای عربی)»، حدیث اندیشه، شمارۀ 13، ص95-106.
  5. اسعدی، محمد (1386)، «ریشه‎ها و پیشینه‎های جریان قرآن‎بسندگی در تفسیر»، مشکو‌ة، شماره 96 و 97، ص 157-164.
  6. الهی بخش، خادم حسین (1409ق)، دراسات فی الفرق القرآنیون و شبهاتهم حول السنّة، طائف: مکتبة الصدیق.
  7. بخاری، محمدبن حسین (1981)، الصحیح، بیروت: دارالفکر.
  8. بیهقی، احمدبن حسین (بی‌تا)، سنن الکبری، بیروت: دارالفکر.
  9. جصاص، احمدبن علی (1415ق)، احکام القرآن، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  10. جوادی آملی، عبدالله (1380)، انتظار بشر از دین، قم: نشر اسراء.
  11. جوادی آملی، عبدالله (بی‌تا)، شریعت در آینۀ معرفت، تهران: نشر فرهنگی رجا.
  12. حر عاملی (1414ق)، تفصیل وسائل الشیعة، قم: مؤسسۀ آل‎البیت: لاحیاء التراث.
  13. حر عاملی، محمد (1418ق)، فصول المهمة فی أصول الأئمة، تحقیق و إشراف محمد بن محمد الحسین القائینی، قم: نگین.
  14. راد، علی (1390)، مبانی کلامی امامیه در تفسیر قرآن، تهران: نشر سخن.
  15. ربانی، محمدرضا (1387)، اثبات خاتمیت، قم: بوستان کتاب.
  16. سبحانی، جعفر (1384)، «خاتمیت و مرجعیت علمى امامان معصوم»، قبسات، شمارۀ 38، ص 5-26.
  17. شهرستانی، محمدبن عبدالکریم (1368)، مفاتیح الاسرار و مصابیح الابرار، تهران، نشر نسخ خطی.
  18. صدوق، محمدبن علی (1373)، معانی الأخبار، تحقیق ­و تصحیح و تعلیق علی‌اکبر غفاری، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
  19. صدوق، محمدبن علی (1404)، عیون أخبار الرضا7، تصحیح و تعلیق و تقدیم حسین اعلمی، بیروت: مؤسسۀ اعلمی.
  20. صفار قمی، محمدبن حسن (1404)، بصائر الدرجات، تهران: مطبعة الأحمدی.
  21. صنعانی، عبدالرزاق‎بن همام (بی‌تا)، المصنّف، بی‌جا: منشورات المجلس العلمی.
  22. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1361)، قرآن در اسلام، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه.
  23. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1362)، اعجاز قرآن، تهران: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی؛ مرکز نشر فرهنگی رجا.
  24. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1412ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: منشورات جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة.
  25. عیاشی، محمدبن­ مسعود (بی‌تا)، تفسیر العیاشی، تحقیق هاشم رسولی محلاتی، تهران: مکتبة ­العلمیة الاسلامیة.
  26. فیض کاشانى، مولی محسن (1374)، التفسیر الصافی، تهران: مکتبة الصدر.
  27. کریمی، مصطفی (1382)، قرآن و قلمرو شناسی دین، قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  28. کریمی، مصطفی (1387)، «قلمرو و جامعیت قرآن (از دیدگاه آیت الله معرفت)»، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  29. کلانتری، ابراهیم (1386)، «نقش اهل‌بیت در حیات جاودانه قرآن»، قبسات، شمارۀ 45، ص 21-40.
  30. کیاهراسی، عمادالدین‎بن محمد (1405ق)، احکام القرآن، بیروت: دارالکتب العلمیة.
  31. کریمی، مصطفی (1381)، «جامعیت وحی محمدی به گسترۀ علم آن حضرت»، معرفت، شمارۀ 60، ص 71-79.
  32. کلینی، محمدبن یعقوب (1363)، الکافی، تصحیح وتعلیق علی‎اکبر غفاری، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
  33. مازندرانی، محمدصالح (1421ق)، شرح أصول الکافی، تعلیقات المیرزا أبوالحسن الشعرانی، یروت: دار إحیاء التراث العربی.
  34. مجلسی، محمدباقر (1403ق)، بحار الأنوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی؛ مؤسسة الوفاء.
  35. معرفت، محمدهادی؛ میرمحمدی، سیدابوالفضل (1375)، «جامعیت قرآن کریم نسبت به علوم و معارف الهی و بشری»، نامۀ مفید، شمارۀ 6، ص 4-22.
  36. مفید، محمد (1414ق)، الارشاد، بیروت: موسسة آل‎البیت (ع).
  37. نسائی، احمدبن شعیب (1930)، سنن النسائی، بیروت: دار الفکر.
  38. نصیری، علی (1386)، رابطه متقابل کتاب و سنّت، تهران: نشر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  39. نیشابوری، مسلم‎بن حجاج (بی‌تا)، الصحیح، بیروت: دارالفکر.
پژوهش های قرآنی
دوره 29، شماره 111 - شماره پیاپی 111
ویژه نامه «مرجعیت علمی قرآن»
شهریور 1403
صفحه 51-70

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار