دیه زن از منظر قرآن و فمینیسم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

چکیده

 اشکالات وارده بر دیه زنان از دیدگاه قرآن مورد بحث و بررسى قرار گرفته است. فمینیزم در لغت »اعتقاد به تساوى حقوق زن و مرد« و در اصطلاح تعریف‌هاى بسیارى دارد. فرودستى زنان از گذشته‌اى دور در شمار باورهاى مسلم مردان قرار داشت. در متون مقدس و آثار فلاسفه نیز نشانه‌هاى روشنى از فرودستى زنان دیده مى‌شود. حرکت‌ها و فعالیت‌هاى علمى و اجتماعى از قرن شانزدهم و هفدهم در برابر زن ستیزى آغاز شد. جنبش فمینیستى تاکنون سه موج پدید آورده است و چهار گرایش فمینیستى در میان هواداران این جنبش به چشم مى‌خورد.
 جنبش فمینیستى در ایران نیز چالش‌هایى ایجاد کرد. قانون دیه و اختلاف دیه زن و مرد از قوانینى است که بیشترین هجمه‌ها را دیده است. هر دو آیه دیه - بقره، 178 و نساء، 98 - به حکم اشتراک احکام میان زنان و مردان دلالت بر دیه در قتل زنان دارد. در روایات نیز دیه زنان در قتل نفس، نصف دیه مردان آمده است. فقیهان شیعه و بسیارى از فقهاى اهل سنت دیه زن را نصف مرد مى‌دانند. عده‌اى این تنصیف را نشان زن ستیزى، جنسیت‌گرایى و فرودستى زنان در اسلام مى‌دانند و آن را ناسازگار با آیات قرآن مى‌خوانند و روایات ناظر به تنصیف را باطل مى‌دانند. اگر مقصود این عده از آیات، آیاتى است که زن و مرد را از نظر ماهیت مانند هم نشان مى‌دهد تنصیف ناسازگار با این آیات نیست، زیرا فلسفه دیه زن و نصف بودن آن مسائل اقتصادى است نه تفاوت ماهوى میان زن و مرد. اگر مقصود از آیات، آیات دیه است ناسازگارى رخ نمى‌دهد چون هیچ یک از دو آیه به مقدار دیه اشاره نمى‌کند و بر فرض ناسازگارى این ناسازگارى کلى نیست بلکه آیات مطلق است و روایات این آیات را مقید مى‌کند. و اگر مراد از آیات، آیات قصاص است میان روایات دیه زن و این آیات ناسازگارى نیست. عده‌اى دیگر دیه را حکم امضایى مى‌دانند نه تأسیسى و چون و چرا در احکام امضایى را روا مى‌دانند، که این اشکال نیز از جهاتى در خور تردید است. جواز چون و چرا در احکام امضایى نیز نادرست مى‌نماید. ادعاى نیامدن مقدار دیه در قرآن و سنت متواتر، و بشرى بودن حکم تنصیف در دیه زنان نیز از جهاتى چند باطل نشان مى‌دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Blood Money for Women as Viewed by the Qur'an and feminism

نویسنده [English]

  • Muhammad Bahrami
چکیده [English]

The  writer, in this article, has first beriefly reviewed the term femenism, the origin of feministic movement, feministic waves, feministic attitude and movement in Iran, and then proceeded to criticize the  two objections proposed by advocates of male-female equality on the blood money (diyah) for women. The two objections are: Incompatibility of narations with the Qur'anic verses; and confirmativeness of blood money as well as portions of it which is open to debate concerning women's blood money. In response to the first objection, the writer mentions two possibilities for the incompatible verses, and responds to the second one through analysis.