ثواب و عقاب‌های شگفت‌انگیز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشگر و مدیر گروه اخلاق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

برخی از آثار و ثواب‌هایی که در قرآن کریم و روایات اهل بیت آمده، غیرقابل باور، مبالغه‌آمیز و غیرمنتظره دیده می‌شود؛ یعنی برای یک عملِ به‌ظاهر کوچک، ثواب و عقاب یا اثری بسیار بزرگ بیان شده که در تلقی اولیه، بسیار عجیب و نامتناسب به‌نظر می‌رسد. مشکل آشکار این متون، مخالفت آنها با نظام عدالت الهی است. هم ازاین‌رو بسیاری از مبلغان دینی احساس می‌کنند مفاد این متون، نظام ذهنیِ مردم را در باب معارف دینی برهم می‌زند و منشأ بدفهمی و کژتابی است. مشکل دیگر، اختلافی است که در پاداش برخی از اعمال وجود دارد.
در این مقاله پس از ذکر نمونه‌های متعددی از این موارد در آیات و روایات و دسته‌بندی آنها،‌ به نقل و بررسی آرای مفسران و شارحان حدیث پرداخته شده است. تعدد و تنوع تلاش مفسران و شارحان حدیث نشان می‌دهد که اصل این اشکال برای آنان بسیار جدی بوده و ظواهر آیات و روایات برای آنان قابل پذیرش نیست. ازاین‌رو تلاش کرده‌اند متن آیه یا حدیث را با مَحمل موجّه و احتمالات متعددی توجیه کنند. از جمله: ضعف سندی، اختصاص به مورد خاص، مجازگویی به اهداف تربیتی، عدم توفیق نااهلان، ناتوانی ادراکات انسان از تصور پاداش‌های اخروی و... .

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Astonishing Rewards and Punishments

نویسنده [English]

  • Muḥammad ‘Ālimzāda Nūrī
چکیده [English]

Some of the rewards and punishments recounted in the Holy Qur’ān and the traditions of the Ahl al-Bayt are viewed as unbelievable, exaggerating, and unexpected; that is, a very great reward and punishment or consequence is stated for an apparently small action that, at first impression, seems to be very astonishing and disproportionate. The obvious problem with these texts is their discordance with Divine justice system. Thus, many of the religious propagators feel that the content of these texts would disturb people’s mental system concerning religious knowledge and is a source of misunderstanding and equivocation. Another problem is the difference existing in the rewards of some actions.
After mentioning various examples of this issue in the verses and traditions and classifying them, the present article states and examines the opinions of the interpreters and commentators of adīth. The multiplicity and variety of the attempts made by the interpreters and commentators of adīth indicates that the originality of these problems is very serious to them and the apparent aspects of the verses and traditions are not acceptable to them. Therefore, they have tried to explain away the context of the verse or the tradition in a justified approach and by various probabilities, including: weakness of the chain of transmission, exclusiveness to a particular subject, allegorization for educational purpose, failure of the unworthy, inability of man’s perceptions of the image of the otherworldly rewards, etc.