نقد دیدگاه مفسران درباره ماهیت نافرمانی حضرت آدم(ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

مفسران با تصور ناسازگاری میان نافرمانی آدم (ع) و عصمت وی، آیات مربوط را به شکل‌های گوناگون و گاه متضاد تأویل کرده‌اند. اغلب با پیش‌فرض پیامبر نبودن وی در بهشت و ناسازگاری عصمت با گناه پیش از نبوت وارد بحث شده‌اند. نگارنده با هدف نقد جامع دیدگاه مفسران درباره ماهیت نهی از شجره ممنوعه و نافرمانی آدم(ع)، می‌کوشد ضمن اثبات تحریمی بودن نهی از شجره ممنوعه، با توجه به شرایط استثنائی آدم در بهشت، این دوره بسیار کوتاه از زندگی او را در مقایسه با دوران پیش از نبوت دیگر پیامبران، یک استثنا معرفی و ناسازگاری میان نافرمانی در بهشت و عصمت در روی زمین را نفی کند. دلایل این استثنا عبارت‌اند از: برزخی بودنِ بهشتِ آدم، عدم ضرورتِ نبوت و عصمت وی و توقف کوتاهش در آنجا و فقدان هرگونه تجربه عینی درباره دشمنیِ شیطان و آگاهیِ تفصیلیِ بازدارنده درباره پیامدهای نافرمانی خداوند. به سبب همین استثنا بودن، احکامِ نافرمانیِ در بهشت را نمی‌توان به روی زمین سرایت داد؛ همان گونه که تقسیمات مربوط به اوامر و نواهی برگرفته از ادیان رویِ زمین مانند مولوی، ارشادی و تنزیهی، قابل سرایت به بهشت آدم (ع) نیست

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Critique of the Interpreters’ Viewpoint concerning the Nature of the Prophet Adam’s (A.S.) Disobedience

نویسنده [English]

  • ali asadi
چکیده [English]

Imagining incompatibility between Adam’s (A.S.) disobedience and his infallibility, the interpreters have interpreted the related verses differently and sometimes contractively. They have often proceeded to discuss it with a presupposition of his not being a prophet in Paradise and the incompatibility of infallibility with committing sins prior to Prophethood. Aiming at a comprehensive critique of the interpreters’ viewpoint concerning the nature of prohibition of the forbidden tree in Paradise and Adam’s (A.S.) disobedience, the writer tries to prove the prohibitory nature of the forbidden tree with respect to Adam’s exceptional condition in Paradise and introduces this period of his life as an exception as compared to the period prior to other Prophets’ Prophethood and negates the incompatibility between disobedience in Paradise and infallibility on earth. The reasons for this exception are: purgatoriness of Adam’s Paradise, unnecessity of his Prophethood and infallibility, his short stay in Paradise, lack of any objective experience about the enmity of Satan, detailed preemptive awareness about the outcomes of disobedience. It was for this very exceptionality that the rulings for disobedience in Paradise cannot be applied to the earth; just as the division concerning the commands and prohibitions adopted from the religions on earth into, for example, obligatory, advisory, and purificatory, are not applicable to Paradise of Adam (A.S.).

1. قرآن کریم.
2. آلوسی، سید محمود؛ روح المعانی فى تفسیر القرآن العظیم‏، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1415ق.
3. ابن بابویه قمی، محمدبن علی؛ عیون اخبار الرضا7، بیروت، مؤسسة اعلمی، 1404ق.
4. ــــــــــــــــــــــــ ؛ الامالی،پنجم، بیروت، مؤسسة اعلمی، 1400 ق.
5. ابن جوزی، عبدالرحمن‌بن على‏؛ زاد المسیر، بیروت، دار الفکر، 1407ق.
6. احمد خلف‌الله، محمد؛ الفن القصصی، بی‌جا، الانتشار العربی، 1999م.
7. اندلسی، عبدالحق‌بن غالب‌بن عطیه؛ المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، بی‌جا، المجلس العلمی بفاس، 1411ق.
8. اندلسی، ابوحیان محمدبن یوسف؛ البحر المحیط فی التفسیر، بیروت، دار الفکر، 1420ق.
9. بلاغی، محمد جواد؛ آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، قم، بعثت، 1420ق.
10. بیضاوی، عبدالله‌بن عمر؛ أنوار التنزیل و أسرار التأویل‏، بیروت، دار الفکر، 1416ق.
11. ثعلبی، احمدبن محمد؛ الکشف والبیان عن تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1422ق.
12. ثمالی، ابوحمزه؛ تفسیر ابی‌حمزة الثمالی، قم، الهادی، 1378ش.
13. جوادی آملی، عبدالله؛ تسنیم، قم، اسراء، 1378ش.
14. حسینی یزدی فیروزآبادی، مرتضی؛ عنایة الاصول فی شرح کفایة الاصول، قم، منشورات فیروزآبادی، 1385ش.
15. خمینی، سید مصطفی؛ تحریرات فی الاصول، بی‌جا، مؤسسة تنظیم و نشر آثار الامام الخمینی، 1418ق.
16. ـــــــــــــــــ ؛ تفسیر القرآن الکریم، بی‌جا، مؤسسة تنظیم و نشر آثار الامام الخمینی، 1376ش.
17. خویی، سید ابوالقاسم؛ البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار الزهراء للطباعة والنشر والتوزیع، 1395ق.
18. رشاد، علی‌اکبر؛ فلسفه دین، قم، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1388ش.
19. رشتی، حبیب‌الله؛ بدایع الافکار، قم، مؤسسه آل البیت:، بی‌تا.
20. رضا، رشید؛ المنار، قاهره، دار المنار، 1373ق.
21. زمخشری، جارالله؛ الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل‏، مصر، شرکة مصطفی البابی، 1385ق.
22. سعیدی روشن، محمدباقر؛ تحلیل زبان قرآن، قم، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1383ش.
23. سمرقندی، ابواللیث؛ تفسیر سمرقندی، بیروت، دار الفکر، بی‌تا.
24. سیوطی، جلال‌الدین؛ محلی، جلال الدین؛ تفسیر الجلالین، بیروت، دار المعرفه، بی‌تا.
25. شبر، عبدالله؛ الجوهر الثمین، کویت، مکتبة الالفین، 1407ق.
26. صادقی تهرانی، محمد؛ الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن‏، قم، فرهنگ اسلامی، 1365ش.
27. صدر، سید حسن؛ نهایة الدرایه، قم، المشعر، بی‌تا.
28. صدر، محمدباقر؛ بحوث فی علم الاصول، قم،  مؤسسة دائرة المعارف للفقه الاسلامی، 1426ق.
29. صنعانی، عبدالرزاق؛ تفسیر القرآن، ریاض، مکتبه الرشد، 1410ق.
30. طباطبایی، سید محمّدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن، قم، اسماعیلیان، 1371ش.
31. طبرسی، فضل‌بن حسن؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، موسسة اعلمی، 1415ق.
32. طبری، محمدبن جریر؛ جامع البیان عن تفسیر آی القرآن، بیروت، دار الفکر، 1415ق.
33. طریحی، فخرالدین؛ مجمع البحرین، تهران، فرهنگ اسلامی، 1408ق.
34. طوسی، محمدبن حسن؛ التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی‌تا.
35. عروسی حویزی، عبدعلی‌بن جمعه؛ تفسیر نور الثقلین، قم، اسماعیلیان، 1412ق.
36. عیاشی، محمدبن مسعود؛ تفسیر العیاشی، تهران، المکتبة العلمیة الاسلامیه، بی‌تا.
37. فخر رازی، محمدبن عمر؛ التفسیر الکبیر، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1420ق.
38. قرائتی، محسن؛ تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، 1388ش.
39. قرطبی، محمدبن احمد؛ الجامع لاحکام القرآن، تهران، دارالکتب السلامیة، 1373ش.
40. قمی، علی‌بن ابراهیم؛ تفسیر قمی، قم، دارالکتاب، 1404ق.
41. کاشانی، ملا فتح‌الله؛ زبدة التفاسیر، قم، المعارف الاسلامی،1423ق.
42. کتاب مقدس، ترجمه: فاضل خان همدانی، تهران، اساطیر، 1380ش.
43. لاهوری، اقبال؛ احیای فکر دینی در اسلام، ترجمه: احمد آرام، بی‌جا، رسالت قلم، بی‌تا.
44. مجلسی، محمدباقر؛ بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث، 1412ق.
45. مصباح، محمدتقی؛ راه و راهنماشناسی، قم، مؤسسه امام خمینی، 1376ش.
46. مطهری، مرتضی؛ سیری در سیره نبوی، قم، صدرا، بی‌تا.
47. مظفر، محمدرضا؛ اصول الفقه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1370ش.
48. معرفت، محمدهادی؛ التمهید فی علوم القرآن، قم، دفتر نشر اسلامی، 1411ق.
49. مغنیه، محمدجواد؛ التفسیر الکاشف، بیروت، دار العلم للملایین، 1981م.
50. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران؛ تفسیر نمونه، قم، دارالکتب السلامیة، 1367ش.
51. میبدی، ابوالفضل رشیدالدین؛ کشف الاسرار و عدة الابرار، تهران، امیرکبیر، 1361ش.
52. نسفی، عبدالله‌بن احمد؛ تفسیر نسفی، بیروت، دار القلم، 1408ق.
53. نقره، التهامی؛ سیکو لوجیة القصة فی القرآن، بی‌جا، الشرکة التونسیه، 1974م.