تأثیرپذیری ترجمه‌های تحت‌اللفظی و جمله‌به‌جملۀ قرآن کریم از حرف باء سببیت (مطالعۀ موردی سورۀ بقره و آل‌عمران در ترجمۀ مُعزّی و آیتی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد دانشگاه خلیج فارس

2 استادیار دانشگاه خلیج فارس

چکیده

بهترین شکل آن را معادل‌سازی کند. یکی از این اصول توجه به معانی حرف جرّ «باء» است. هدف از این پژوهش، آشنایی با عملکرد مترجمان قرآن، آیتی1 (جمله‌به‌جمله) و معزّی2 (تحت‌اللفظی) در معادل‌یابی حرف «باء» سببیّت است. بنا‌براین با بهره‌گیری از تفاسیر و منابع دستوری زبان مبدأ و مقصد و روشی استقرایی و توصیفی تحلیلی، به ‌بررسی و نقد دو ترجمۀ آیتی و معزّی از معنای سببیت حرف جرّ «باء» پرداخته شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد به‌دلیل پایبندی به قواعد دستوری زبان مبدأ و رعایت اصل امانت‌داری، بهترین معادل‌سازی در ترجمۀ معزی نمود دارد، ولی چون در ترجمه‌های کنونی، زبان معیار روز ملاک هست، بنابراین ترجمۀ آیتی علاوه بر رعایت قواعد دستوری زبان مبدأ، بیشتر به زبان مقصد نزدیک بوده و به قواعد دستوری روز نیز بیشتر پایبند است، بنابراین ترجمه‌ای مأنوس‌تر است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Impressionability of Literal and Sentence-by-sentence Translations of the Holy Qur’an from the Preposition bā’ Denoting Causation

نویسندگان [English]

  • Abdulreza Zare’ 1
  • Hossain Mohtadi 2
1 M.A., Persian Golf University
2 Assistant Professor, Persian Golf University
چکیده [English]

In order to present a good translation, the translator should abide by the grammatical rules of the source language and create the best equivalents for them in the target language. One of these rules is paying attention to the meaning of the preposition bā’ (= with). This research is intended to familiarize with the function of the translators of the Qur’an, Āyatī (sentence-by-sentence), Mu’izzī (literal) in building equivalent for the preposition bā’ denoting causation. Therefore, using the interpretations and grammatical sources of the source and target language and a deductive descriptive-analytical method, this research has critically reviewed two translations of Āyatī and Mu’izzī of the preposition bā’. The research findings show that Mu’izzī’s translation is eminent due to its abiding by the grammatical rules of the source language and the principle of faithfulness in the best equivalent-building; but since in the present translations, the criteria is the modern standard language, Āyatī’s translation is more intimate because in addition to observing the grammatical rules of the source language, it has been more abiding by the modern grammatical rules, as well.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Qur’an
  • Interpretation
  • preposition
  • bā’ denoting causation
1. قرآن کریم.
2. آلوسی، محمود‌بن عبدالله؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم والسبع المثانی، بیروت، دار‌الکتب العلمیة، 1415ق.
3. آیتی، عبدالمحمد؛ ترجمه قرآن (ترجمه آیتی)، تهران، انتشارات سروش، 1374ش.
4. ابن الرسول، سید محمدرضا؛ کاظمی نجف‌آبادی، سمیه؛ «تعلیل در معانی حروف عربی و حروف فارسی»، فنون ادبی (دانشگاه اصفهان)، شماره 6، 1391ش، 46-27.
5. ابن مالک، محمد‌بن عبدالله؛ شرح التسهیل (تسهیل الفوائد وتکمیل المقاصد)، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1422ق.
6. ابن‌عاشور، محمد‌بن طاهر؛ التحریر والتنویر، بیروت،مؤسسة التاریخ العربی، 1420ق.
7. ابن‌هشام، عبدالله‌بن یوسف؛ مغنی اللبیب، قم، کتابخانه حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی، بی‌تا.
8. ابوالسعود، محمدبن محمد؛ تفسیر أبی السعود، بیروت، دار إحیاء ‌التراث العربی، 1983م.
9. استر‌آبادی، رضی‌الدین محمد‌بن حسن؛ شرح الرضی علی الکافیة، تهران، مؤسسه چاپ و نشر صادق، 1384ش.
10. اندلسی، ابوحیان محمد‌بن یوسف؛ البحر المحیط فی التفسیر، بیروت، دار‌الفکر، 1420ق.
11. انصاریان، حسین؛ تفسیر حکیم، قم، دار‌العرفان، بی‌تا.
12. بقاعی، ابراهیم‌بن عمر؛ نظم الدرر فی تناسب الآیات والسور، بیروت، دار‌الکتب العلمیة، 1427ق.
13. بیضاوی، عبدالله‌بن عمر؛ أنوار التنزیل وأسرار التأویل، بیروت، دار‌ إحیاء التراث العربی، 1418ق.
14. ثعلبی، احمد‌بن محمد؛ الکشف والبیان، بیروت، دار ‌إحیاء التراث العربی، 1422ق.
15. جرجانی، عبدالقاهر‌بن عبدالرحمن؛ درج الدرر فی تفسیر القرآن العظیم، عمان، دار‌الفکر، 1430ق.
16. حسن، عباس؛ النحو الوافی مع ربطه بالأسالیب الرفیعة والحیاة اللغویة المتجددة، تهران، انتشارات ناصر خسرو، 1367ش.
17. خازن، علی‌بن محمد؛ تفسیر الخازن، بیروت، دار‌الکتب العلمیة، 1415ق.
18. رازی، فخرالدین محمد‌بن عمر؛ التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1420ق.
19. رضایی اصفهانی، محمدعلی؛ منطق ترجمه قرآن، قم، مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی، 1391ش.
20. زمخشری، محمود‌بن عمر؛ الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل وعیون الأقاویل فی وجوه التأویل، بیروت، دار‌الکتاب العربی، 1407ق.
21. سامرائی، فاضل صالح؛ «المعانی المشترکة بین حروف الجرّ»، المجمع العلمی العراقی، العدد 66، 1409ق، 261-244.
22. سکاکی، یوسف‌بن ابی‌بکر؛ مفتاح العلوم، بیروت، دار الکتب العلمیة، بی‌تا.
23. سیبویه، عمرو‌بن عثمان؛ الکتاب، قاهرة، مکتبة الخانجی، 1402ق.
24. سیوطی، جلال‌الدین؛ همع الهوامع شرح جمع الجوامع فی النحو، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
25. صابونی، محمدعلی؛ صفوة التفاسیر، بیروت، دار الفکر، 1421ق.
26. صبان، محمد‌بن علی؛ حاشیة الصبان على الشرح الأشمونی على ألفیة ابن‌ مالک و معه شرح الشواهد للعینی، بیروت، المکتبة العصریة، بی‌تا.
27. طباطبایی، سید محمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1390ش.
28. طبرسی، فضل‌بن حسن؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو، 1372ش.
29. طنطاوی، سید محمد؛ التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، قاهرة، نهضة مصر، 1997م.
30. علوان، نعمة‌الله‌بن محمود؛ الفواتح الإلهیة والمفاتح الغیبیة، قاهرة، دار رکابی للنشر، 1999م.
31. قریب، عبدالعظیم؛ دستور زبان فارسی، تهران، انتشارات کتابفروشی مرکزی، 1362ش.
32. کاشانی، محمد‌بن مرتضی؛ تفسیر المعین، قم، کتابخانه آیت الله العظمی مرعشی نجفی، 1410ق.
33. محبی، غلامحسین؛ علوی، بتول؛ «بررسی و نقد معانی حرف جر «باء» از دیدگاه ابن‌هشام انصاری»، پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، شماره 7، 1392، 104-79.
34. محلی، محمد‌بن احمد؛ تفسیر الجلالین، بیروت، مؤسسة النور للمطبوعات، 1416ق.
35. مرادی، حسن‌بن قاسم؛ الجنى الدانی فی حروف المعانی، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1413ق.
36. معرفت، محمدهادی؛ تاریخ قرآن، تهران، انتشارات سمت، 1393ش.
37. معروف، یحیی؛ فن ترجمه، تهران، انتشارات سمت، 1389ش.
38. معزی، محمدکاظم؛ ترجمه قرآن (ترجمه معزی)، قم، نشر اسوه، 1372ش.
39. مغنیة، محمدجواد؛ التفسیر الکاشف، قم، دار الکتاب الاسلامی، 1424ق.
40. ناتل خانلری، پرویز؛ تاریخ زبان فارسی، تهران، نشر نو، 1365ش.
41. ناظر الجیش، محمد‌بن یوسف؛ شرح التسهیل، قاهره، دار السلام، بی‌تا.
42. واحدی، علی‌بن احمد؛ الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، بیروت، دار القلم، 1415ق.
43. همایون‌فرخ، عبدالرحیم؛ دستور جامع زبان فارسی، تهران، انتشارات علمی، 1364ش.