تحلیل نقدهای علامه جوادی آملی در تفسیر تسنیم بر آرای تفسیری رشید رضا در المنار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه علامه طباطبایی

2 دانشجوی دکتری دانشگاه علامه طباطبایی

10.22081/jqr.2018.52207.2206

چکیده

یکی از برجسته‌ترین تفاسیر شیعه، تفسیر «تسنیم»، و از تفاسیر طراز اوّل قرآن کریم در میان تفاسیر اهل سنت، «تفسیر القرآن‌ الحکیم» مشهور به «المنار» می‌باشد. این دو تفسیر از دو خاستگاه فکری و اعتقادی متفاوت برآمده‌اند، اما از شیوه‌ها و اسلوب‌های مشترکی برخوردارند. به همین دلیل تفسیر المنار حضور قابل توجهی در تفسیر تسنیم دارد و شاهد مواجهه‌های مختلف آیت‌الله جوادی آملی با آراء المنار هستیم. این مواجهه‌ها در چهار محور تبیین، نقل، نقد یا تأیید صورت گرفته و این پژوهش، با روش تحلیلی، متکفّل تحلیل نقدهای جزئی و کلی تفسیر تسنیم بر صاحب المنار می‌باشد. به این ترتیب که پس از نقل آرای تفسیری المنار، نقد یا نقدهای آیت‌الله جوادی آملی مطرح و سپس این نقدها، تحلیل و ارزیابی خواهند شد؛ اگر این نقدها وارد بود، دلیل آن ذکر و اگر وارد نبود نیز دلیل وارد نبودن آن مورد تحلیل قرار گیرد. در پایان اگر آیت‌الله جوادی در نقد خود نکته‌ای را متذکر نشده است، آن نکته ذکر و نقد ایشان تکمیل گردد. یافته‌های پژوهش حکایت از آن دارند که المنار در تفسیر آیات جانب‌دارانه و با پیش‌فرض عمل کرده و در برخی موارد، به تهمت‌های بی‌اساس و ناصواب مبادرت کرده است. در مقابل آیت‌الله جوادی علاوه بر ابطال اندیشه و روش رشید رضا، گرایش‌ها و تعصّبات ناصوابش را یادآور شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of Ayatollah Javadi Amoli’s Critiques in Tafsīr-i Tasnīm of Rashid Reza’s Exegetical Opinions in Al-Manār

نویسندگان [English]

  • Muhammad Husayn Bayat 1
  • Husayn Muhaqqeqi 2
1 Professor, Allama Tabataba’i University
2 Ph.D. Student, Allama Tabatabai University
چکیده [English]

Tafsīr-i Tasnīm, is one of the most eminent Shi’a interpretations and Tafsīr al-Qur'ān al-akīm, known as Al-Manār, is one of the high ranking interpretations among the Sunni tafsīrs. These two interpretations have originated from two different intellectual and ideological sources, but they enjoy common procedures and styles. That is why Al-Manār has a noticeable presence in Tafsīr-i Tasnīm, where we see various instances of Ayatollah Javadi Amoli's confrontations with Al-Manār's opinion. These confrontations have taken place on four bases of elucidation, narration, critique, or confirmation and the present research is undertaking, with an analytical method, to analyze the partial and general critiques of Tafsīr-i Tasnīm on Al-Manār's author. That is to say, after quoting Al-Manār's exegetical viewpoints, Ayatollah Javadi Amoli's critiques are brought up and then analyzed and evaluated; if these critiques are valid, their reasons are mentioned and if not, the reason for their invalidity are analyzed. In the end, if Ayatollah Javadi had missed a point in his critique, the point will be touched upon and the critique completed. The findings of the research denote that Al-Manār has acted withprejudice and presupposition in interpretation of the verses and in some cases has perpetrated baseless and incorrect accusations. In contrast, Ayatollah Javadi Amoli has refuted Rashid Reza's thought and method while mentioning his incorrect tendencies and prejudices.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tasnīm
  • Al-Manār
  • critique
  • methodical analysis
  • content analysis
1. قرآن کریم.
2. آلوسى، سید محمود (1415ق)، روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم، تحقیق على عبدالبارى عطیة، بیروت: دارالکتب العلمیة.
3. ابن حنبل، احمد (بی‌تا)، المسند، بیروت: دارصادر.
4. ابن‏عاشور، محمدطاهر (1420ق)، التحریر و التنویر معروف بتفسیر ابن عاشور، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
5. ابن ماجة، محمد (بی‌تا)، السنن، تحقیق: محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت: دارالفکر.
6. بخاری، محمد (1401ق)، صحیح البخاری، بیروت: دارالفکر.
7. تاج‌آبادی، مسعود (1392)، المنار در آینه المیزان (تحلیل و بررسی نقدهای علامه طباطبایی بر تفسیر المنار)، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
8. جوادی آملی، عبدالله (1388)، تسنیم، چاپ سوم، قم: انتشارات إسراء.
9. ــــــــــــــــــــــ (1383)، توحید در قرآن، قم: انتشارات إسراء.
10. خوانساری، محمد (1390)، منطق صوری، چاپ چهل‌وچهارم، تهران: دیدار.
11. رشید رضا، محمد (1414ق)، تفسیر القرآن الحکیم (مشهور به المنار)، بیروت: دارالمعرفة.
12. طباطبایى، سید محمدحسین (بی‌تا)، نهایة الحکمة، چاپ دوازدهم، قم: موسسة النشر الاسلامی.
13. طبرانی، سلیمان (1405ق)، المعجم الکبیر، تحقیق حمدی عبدالمجید، چاپ دوم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
14. طبرسى، فضل‌بن حسن (1377)، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تحقیق محمدجواد بلاغى، چاپ سوم، تهران: انتشارات ناصرخسرو.
15. طبری، ابن جریر (1412)، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفة.
16. طوسى، محمدبن حسن (1409ق)، الخلاف، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
17. عسقلانی، ابن حجر (بی‌تا)، فتح الباری، بیروت: دار المعرفة.
18. فخر رازى، محمد (1420ق)، التفسیر الکبیر، چاپ سوم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
19. قرطبى، محمد (1346)، الجامع لأحکام القرآن، تهران: انتشارات ناصرخسرو.
20. متقی هندی، حسام الدین (1409ق)، کنز العمال فی السنن و الاقوال، بیروت: مؤسسة الرسالة.
21. مجلسی، محمد باقر (1403ق)، بحارالأنوار، بیروت: دار احیاء ‎التراث العربی.
22. مراغى، احمد (بی‌تا)، تفسیرمراغى، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
23. مصباح یزدی، محمدتقی (1368)، آموزش فلسفه (جلد دوم)، چاپ سوم، قم: مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
24. مظفر، محمدرضا (1427ق)، المنطق، چاپ پانزدهم، قم: انتشارات اسماعیلیان.
25. معرفت، محمدهادی (1376)، «گفت و گو با استاد آیت الله معرفت»، فصلنامه پژوهش‌های قرآنی، سال سوم، شماره 11-12، ص266-283.
26. نجفی، محمدحسن (1368)، جواهر الکلام، تحقیق شیخ علی آخوندی، چاپ نهم، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
27. نسفى، عبدالله (1416ق)، تفسیر نسفى، بیروت: دارالنفائس.
28. نیشابوری، مسلم‌بن حجاج (بی‌تا)، صحیح مسلم، بیروت: دارالفکر.
29. یزدی، ملاعبدالله (1427ق)، حاشیة علی التهذیب، چاپ دوم، قم: انتشارات دارالتفسیر.