پیوند اسماء الهی در فواصل آیات، با مضامین و غرض سورۀ احزاب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

تحلیل اسماء به‌کار رفته در فواصل آیات از جمله مباحث مهم تفسیری است. قرآن پژوهان، با اعتقاد به توقیفی بودن چینش کلمات وآیات، اسماء مذکور در پایان آیات را بررسی نموده، تا ضمن فهم دقیق آنها؛ به ارتباطشان با محتوای آیات و غرض سوره دست یابند. این پژوهش، با رویکردی تحلیلی، با تکیه برمتون تفسیری و کتب لغت، به‌دنبال تبیین نحوۀ ارتباط اسماء الحسنای پایان آیات با مضامین و غرض سورۀ احزاب می­باشد. یافته­ها نشان می‌دهد که این ارتباطِ نظام­مند، علاوه بر خود آیه، با آیات قبل و بعد مرتبط بوده، به‌گونه­ای که با حذف آنها، یا جانشین کردن اسامی دیگر، در معنا و غرض آیه اضطراب ایجاد شده و از رونق بلاغت آیات کاسته می‌شود. پربسامدترین دلایل آن نیز تعلیل، تکمیل، تهدید، تأکید و تمهید برای احکام جدید بوده است. همچنین بررسی این اسماء، قرینۀ قابل اطمینانی برای کشف و تثبیت غرض سوره خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Associating Divine Names in the Intervals of the Verses with the Contents and Intentions of Sūrat al-Aḥzāb

نویسندگان [English]

  • Hujjat’ullah Hokmababdi 1
  • Gholamreza Ra’isian 2
  • Abbas Isma’ilizadeh 2
1 Ph.D. Student, Ferdowsi University of Mashhad
2 Associate Professor, Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

Analysis of the Divine Names employed in the intervals of the verses is among the significant interpretational discourses. Maintaining that the juxtaposition of the words and verses are scriptural (tawqīfī), the Qur’an researchers have examined the Names mentioned in the end of the verses so that while getting an accurate understanding of them, they would find out their relation with the content of the verses and the intention of the Sūra. This research, with an analytical approach and with reliance on exegetical texts and lexicons, is intended to explain how the Most Beautiful Names of God at the end of the verses are related to the contents and intention of Sūrat al-Aḥzāb. The findings indicate that this systematic relation concerns both the very verse itself and the verses before and after it so that by eliminating them or substituting them with other Names, the meaning and intention of the verse would be distressed and the splendor of the verses’ eloquence would be diminished. Its most frequent reasons are casual inference (ta‘līl); completion; threat; emphasis; and preparations for new rulings. Similarly, examining these Names would be a reliable conjecture for discovering and establishing the intention of the Sūra.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Divine Names
  • intervals of the verses
  • contents of the verses
  • intention of the Sūra
  • proportion
  • Sūrat al-Aḥzāb

مراجع

1. قرآن کریم.
2. آلوسى، سید محمود (1415ق)‏، روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم‏، بیروت: دارالکتب العلمیه.
3. ابن اثیر، مبارک‌بن محمد (1367)، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
4. ابن جزرى‏، محمد‌بن محمد (بی‌تا)، النشر فی القراءات العشر، بیروت: دار الکتب العلمیة.
5. ابن عاشور، محمد‌بن طاهر، التحریر و التنویر، بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.
6. ابن فارس، احمد (1404ق)‏، معجم مقاییس اللغه‏، قم: مکتب الاعلام الاسلامی‏.‏
7. ابن منظور، محمد‌بن مکرم‏ (1414ق)، لسان العرب‏، بیروت: دار صادر. ‏
8. احمدزاده، سید مصطفی (1388)، «وحدت غرض سوره‌ها در تفسیر تسنیم»، پژوهشهای قرآنی، سال پانزدهم، شماره 57، ص 82-109.
9. ازهرى، محمد‌بن احمد (1421ق)، تهذیب اللغة، بیروت: دارإحیاءالتراث العربی.
10. اندلسى، ابوحیان محمد‌بن یوسف (1420ق)‏، البحر المحیط فى التفسیر، بیروت: دارالفکر.
11. بقاعی، برهان الدین (1369ق)، نظم الدرر فی تناسب الآیات والسور، حیدر آباد هند: دائرةالمعارف العثمانیة.
12. بلخى، مقاتل‌بن سلیمان (1423ق)‏، تفسیر مقاتل‌بن سلیمان‏، بیروت: دارإحیاء التراث‏‏.
13. بهجت‌پور، عبدالکریم (1393)، مهارتهای بیان تفسیر سوره های قرآن کریم، قم: مؤسسه تمهید.
14. بیضاوى، عبدالله‌بن عمر (1418ق)، أنوار التنزیل و أسرار التأویل‏، بیروت: داراحیاء التراث العربى‏.
15. بیهقى، ابوبکر‌بن الحسین (۱۴۱۷ق)، الاسماء والصّفات، بیروت: عبدالرحمان عمیره.
16. جوهرى، اسماعیل‌بن حماد (1376ق)، الصحاح‏، بیروت: دار العلم للملایین‏.
17. حائرى تهرانى، میر سید على (1377)، مقتنیات الدرر و ملتقطات الثمر، تهران: دار الکتب الاسلامیه‏.
18. حسینى شیرازى، سید محمد (1424ق)، تقریب القرآن إلى الأذهان‏، بیروت: دار العلوم‏.
19. حسینى همدانى، سید محمدحسین‏ (1404ق)‏، انوار درخشان، تهران: کتابفروشى لطفى.
20. خطیب، عبدالکریم (بی‌تا)، التفسیر القرآنى للقرآن‏، بی‌جا: بی‌نا.
21. راغب اصفهانى، حسین‌بن محمد‏ (1412ق)‏، مفردات ألفاظ القرآن‏، بیروت: دار القلم.
22. زحیلى، وهبة‌بن مصطفى (1418ق)‏‏، التفسیر المنیر‏، بیروت دمشق: دارالفکر المعاصر.
23. زرکشی، محمد‌بن عبدلله (1410ق)، البرهان فی علوم القرآن، بیروت: دار المعرفه.
24. زمخشرى، محمود (1407ق‏)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل‏، بیروت: دار الکتاب العربی‏.
25. سمرقندى، نصربن محمد (بی‌تا)، بحرالعلوم‏، بی‌جا: بی‌نا.
26. سمعانی، احمد (1391)، روح الارواح فى شرح اسماء الملک الفتّاح، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
27. سیوطی، جلال الدین (1421ق)،الاتقان فی علوم القرآن، بیروت: دار الکتاب العربی.
28. شاذلی، سیدبن قطب (1412ق)، فى ظلال القرآن‏، بیروت، قاهره: دارالشروق.
29. شرف الدین، جعفر (1420ق)، ‏الموسوعة القرآنیة، بیروت: دار التقریب بین المذاهب الاسلامیة.
30. شوکانى، محمد‌بن على (1414ق)، فتح القدیر، بیروت: دار ابن کثیر.
31. صابونی، محمد علی (1309ق)، قبس من نور القرآن الکریم، دمشق: دارالقلم.
32. طباطبایى، سیدمحمد حسین (1417ق)‏، المیزان فى تفسیر القرآن‏، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
33. طبرسى، فضل‌بن حسن (1372)‏، مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
34. طریحی، فخرالدین‌بن محمد (1375)، مجمع البحرین، تهران: مرتضوی.
35. طنطاوى، سید محمد (بی‌تا)، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم‏، بی‌جا: بی‌نا.
36. طوسى، محمدبن حسن (بی‌تا)، التبیان فى تفسیر القرآن‏، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
37. عبدالباقی، محمدفؤاد (1364ق)، المعجم المفهرس لالفاظ القرآن‌الکریم، قاهره: دار الکتب المصریه.
38. غزالى، محمدبن محمد (1971)،المقصد الاسنى فى شرح معانى اسماءاللّه الحسنى، بیروت: فضله شحاده.
39. فخر رازی، محمد‌بن عمر (1420ق)، مفاتیح الغیب، بیروت: داراحیاء التراث العربى.
40. فراهیدى، خلیل‌بن احمد‏ (1409ق)، کتاب العین‏، قم: نشر هجرت.
41. فضل الله، سید محمدحسین (1419ق‏)‏، تفسیر من وحى القرآن، بیروت: دار الملاک للطباعة والنشر.
42. فیومى، احمد‌بن محمد (1414ق)، المصباح المنیر‏، قم: مؤسسه دار الهجرة.
43. قاسمى، محمد جمال‌الدین (1418ق‏)‏، محاسن التأویل‏، بیروت: دار الکتب العلمیه‏.
44. قرشى، على‌اکبر (1371)، قاموس قرآن‏، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
45. کاشانى، ملا فتح الله (1336)‏، تفسیر منهج الصادقین‏، تهران: کتابفروشى محمد حسن علمى.
46. مدرسى، سید محمدتقى ‏ (1419ق)‏، من هدى القرآن‏، تهران: دار محبى الحسین.
47. مصطفوى، حسن (1430ق)‏، التحقیق فى کلمات القرآن الکریم‏، بیروت: دار الکتب العلمیة.
48. معرفت، محمدهادى (1415ق)، التمهید فی علوم القرآن، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
49. مکارم شیرازى، ناصر (1374)، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیة
50. نجفى خمینى، محمدجواد (1398ق)، تفسیر آسان، تهران: انتشارات اسلامیه.
51. نیشابورى، حسن‌بن محمد (1416ق‏)، تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان‏، بیروت: دار الکتب العلمیه‏.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار