سیر تطوّر مقیاس‌های قرائی در تاریخ قرائات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه ایلام

2 استاد دانشگاه تهران

10.22081/jqr.2021.57283.2854

چکیده

مقیاس‌های قرائی همواره در راستای انتخاب قرائت یا قرائات صحیح، مورد توجه دانشمندان اسلامی قرار گرفته است. این مقیاس‌ها در طول تاریخ به دو گونۀ کلی قاری‌محور و قرائت‌محور وجود داشته است. مقیاس قاری‌محور در درجۀ اول، به گزینش قاریان ـ و نه قرائات ـ می‌پردازد، اما مقیاس قرائت‌محور به بررسی تک‌تک کلمات اختلافی در قرائت قرآن بدون در نظر گرفتن قاریان آنها توجه دارد. به‌طور کلی، مقیاس‌های قرائی اعم از قاری‌محور و قرائت‌محور، سه دورۀ مهم را در تاریخ قرائات سپری کرده‌اند: الف- دورۀ انتخاب قرائت با مقیاس قرائت‌محور؛ ب- دورۀ انتخاب قاری با مقیاس قاری‌محور؛ ج- دورۀ انتخاب قاری با مقیاس قرائت‌محور. پژوهش حاضر پس از دسته‌بندی دوره‌های مختلف تاریخی در این باره، به بررسی این دوره‌ها با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی پرداخته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evolutionary Development of the Qur'anic Measurements in the History of Readings (Qarā’āt)

نویسندگان [English]

  • Mojtaba Muhammadi Anwiq 1
  • Abd al-Hadi Feqhizadeh 2
1 Assistant Professor, Ilam University
2 Professor, Tehran University
چکیده [English]

The Qur'anic Measurements have always been of interest to the Muslim scholars in line with choosing the sound reading (qarā’at) or readings (qarā’āt). This measurement have thorough history existed in two overall types of qārī-oriented and qarā’at-oriented. The qārī-oriented measurement deals in the first place with the selection of the qārīs and not the qarā’at; but the qarā’at-oriented measurement is concerned with every single controversial word in the qarā’at of the Qur'an regardless of their qārīs. Generally speaking, the reading (qarā’ī) measurements, either qārī-oriented or qarā’at-oriented, have spent three important periods in the history of qarā’at: a. the period of selecting qarā’at with the qarā’at-oriented measurement; b. the period of selecting qārī with the qārī-oriented measurement; c. the period of selecting qārī with the qarā’at-oriented measurement. Upon categorizing different historical periods in this respect, the present research has dealt with studying these periods with a descriptive-analytical approach.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Qur'anic Measurements
  • qarā’at-oriented measurement
  • qārī-oriented measurement
  • renowned qarā’āt
  • uncommon qarā’āt

مراجع

1. قرآن کریم.
2. ابن‌جزری، ابوالخیر محمد (1420ق)، منجد المقرئین ومرشد الطالبین،بیروت: دار الکتب العلمیة.
3. ابن‌جزری، ابوالخیر محمد (1429ق)، غایة النهایة فی طبقات القراء، طنطا: دارالصحابة للتراث.
4. ابن‌جزری، ابوالخیر محمد (بی‌تا)، النشر فی القراءات العشر، بی‌جا: دارالفکر.
5. ابن‌حنبل، احمد (بی‌تا)، مسند أحمد، بیروت: دارصادر.
6. ابن‌مجاهد، ابوبکر احمد‌بن موسی (بی‌تا)، السبعة فی القراءات، تحقیق: شوقی ضیف، قاهره: دارالمعارف.
7. ابن‌هشام، عبدالملک (بی‌تا)، السیرة النبویة، بیروت: دارالمعرفة.
8. ابوشامه، شهاب‌الدین عبدالرحمن‌بن اسمعیل (1395ق)، المرشد الوجیز إلى علوم تتعلق بالکتاب العزیز، بیروت: دارصادر.
9. ابوعبید، قاسم‌بن سلام (1384ق)، غریب الحدیث، حیدرآباد دکن: مطبعة مجلس دائرة المعارف العثمانیة.
10. اندلسی، ابن‌عطیه (1413ق)، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، بیروت: دارالکتب العلمیة.
11. اندلسی، ابوحیان محمد‌بن یوسف (1420ق)، البحر المحیط فى التفسیر، بیروت: دارالفکر.
12. بخاری، محمد‌بن اسماعیل (1401ق)، صحیح البخاری، بیروت: دارالفکر.
13. پارچه‌باف دولتی، کریم (1395)، «ارزیابی قرائات سبع نزد ابن‌مجاهد»، مطالعات قرائت قرآن، شماره 7، 9-28.
14. پارسا، فروغ (1386)، «مؤلفه‌های مؤثر بر رسمیت یافتن قرائات»، بینات، شماره 55، 75-93.
15. ترمذی، ابوعیسی محمد (1403ق)، سنن الترمذی، تحقیق: عبدالرحمن محمد عثمان، بیروت: دارالفکر.
16. حکیم، محمدباقر (1415ق)، علوم القرآن، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
17. الحمد، غانم قدوری (1425ق)، رسم المصحف دراسة لغویة تاریخیة، عمان: دار عمار.
18. خطیب بغدادی، ابوبکر (1417ق)، تاریخ بغداد، بیروت: دارالکتب العلمیة.
19. خویی، ابوالقاسم (1413ق)، البیان فی تفسیر القرآن‏، قم: موسسة احیاء آثار الامام الخوئى‏.
20. دانی، ابوعمرو عثمان‌بن سعید (1416ق)، التیسیر فی القراءات السبع، بیروت: دار الکتب العلمیة.
21. دانی، ابوعمرو عثمان‌بن سعید (1428ق)، جامع البیان فی القراءات السبع، امارات: جامعة الشارقة.
22. دمیاطی، شهاب الدین احمد‌بن محمد (1419ق)، اتحاف فضلاء البشر، بیروت: دار الکتب العلمیة.
23. ذهبی، شمس‌الدین (1417ق)، معرفة القراء الکبار، بیروت: دارالکتب العلمیة.
24. رامیار، محمود (1369)، تاریخ قرآن، تهران: امیرکبیر.
25. زجاج، ابواسحاق ابراهیم‌بن السری (1408ق)، معانی القرآن وإعرابه، بیروت: عالم الکتب.
26. زرقانی، محمد عبدالعظیم (بی‌تا)، مناهل العرفان، بیروت: دار احیاء التراث العربى‏.
27. زرکشی، بدرالدین محمد (1410ق)، البحر المحیط فی أصول الفقه، بیروت: دارالکتب العلمیة.
28. زمخشری، محمود‌بن عمر (1979)، أساس البلاغة، بیروت: دارصادر.
29. سیوطی، جلال الدین (1421ق)، الإتقان فی علوم القرآن، بیروت: دارالکتاب العربی.
30. سیوطی، جلال الدین (بی‌تا)، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، بیروت: دارالمعرفة.
31. شاهین، عبدالصبور (1408ق)، اثر القراءات فی الاصوات والنحو العربی، قاهره: مکتبة الخانجی.
32. شلبی، عبدالفتاح (1419ق)، المدخل والتمهید فی علم القراءات والتجوید، قاهره: مکتبة وهبة.
33. الصغیر، محمود احمد (1999)، القراءات الشاذة وتوجیه‌ها النحوی، دمشق)، دارالفکر.
34. طباطبایی، سید محمدحسین (1353)، قرآن در اسلام، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
35. طبرسی، فضل‌بن حسن (1372)، مجمع البیان لعلوم القرآن، تهران: ناصرخسرو.
36. طبری، محمد‌بن جریر (1420ق)، جامع البیان فی تأویل القرآن، بیروت: مؤسسة الرسالة.
37. عکبری، ابوالبقاء عبداللّه‌بن حسین (1419ق)، التبیان فی اعراب القرآن، بیروت: دارالکتب العلمیة.
38. فخررازی، ابوعبدالله محمد‌بن عمر (1420ق)، مفاتیح الغیب (التفسیر الکبیر)، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
39. فراء، یحیی‌بن زیاد (1403ق)، معانی القرآن، بیروت: عالم الکتب.
40. فضلی، عبدالهادی (1430)، القراءات القرآنیة تاریخ وتعریف، بیروت: مرکز الغدیر.
41. قاسم‌نژاد، زهرا؛ شاملی، نصرالله؛ ستوده‌نیا، محمدرضا (1393)، اثر سیاق در اختیار قرائات، قم: مجمع ذخائر اسلامی.
42. قباقبی، شمس‌الدین محمد‌بن خلیل (1424ق)، ایضاح الرموز ومفتاح الکنوز، تحقیق: احمد خالد شکری، عمان: دار عمار للنشر والتوزیع.
43. کلینی، محمد‌بن یعقوب (1407ق)، الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
44. مالک‌بن انس (1406ق)، موطأ الإمام مالک، تحقیق: محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
45. معرفت، محمدهادی (1410ق)، التمهید فی علوم القرآن، قم: مرکز مدیریت حوزۀ علمیۀ قم.
46. مفلح القضاة، محمد احمد؛ شکری، احمد خالد؛ منصور، محمد خالد (1422ق)، مقدمات فی علم القراءات‏، عمان: دارعمار.
47. مکی‌بن ابی طالب، ابومحمد (1975)، الابانة عن معانی القراءات، قاهره: دارنهضة‌ بمصر.
48. نحاس، ابوجعفر احمد‌بن محمد (1421ق)، إعراب القرآن، بیروت: دارالکتب العلمیة.
49. نسائی، احمدبن شعیب (1348ق)، سنن النسائی، بیروت: دارالفکر.
50. نیشابوری، مسلم‌بن حجاج (بی‌تا)، صحیح مسلم، بیروت: دارالفکر.
51. Nasser, Shady Hekmat. 2013. The Transmission of the Variant Readings of the Quran. Leiden: Brill.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار