پاکی سرشت اولیۀ انسان از منظر آیات قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مؤسسه امام خمینی

2 دانشیار مؤسسه امام خمینی

چکیده

سرشت اولیۀ انسان به‌معنای سرشتی است که خدا انسان را با آن خلق کرده است. یکی از مباحث مهم در این باره آن است که آیا سرشت انسان در ابتدای خلقت، آلوده به بدی بوده یا پاک و بدون نقص بوده است؟ آیات قرآن کریم که یکی از بهترین منابع در این بحث هستند، هرچند تصریح به پاکی سرشت اولیۀ انسان نکرده‌اند، اما به‌صورت ضمنی نشان می‌دهند سرشت اولیۀ انسان نه‌تنها پاک و بدون آلودگی است، بلکه خیر و هدایت‌شده است. مطالب قرآنی که پاکی سرشت اولیۀ انسان را نتیجه می‌دهند، عبارت‌اند از: خلیفه و جانشینی انسان از خدا، خلقت انسان به کامل‌ترین شکل ممکن، هدایت ابتدایی انسان توسط خدا، موهبت و عنایت فطرت به انسان، «قالوا بلی» گفتنِ انسان پیش از ورود به این دنیا، انتساب فاعلیتِ خوبی‌های انسان به خدا، و مسلط شدن شیطان به انسان تنها در صورت تغییر سرشت اولیۀ او.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Purity of Primitive Human Inner Nature from the Perspective of the Verses of the Qur’an

نویسندگان [English]

  • Sayyid Mostafa Husayni 1
  • Hasan Yusufiyan 2
1 Ph.D. Student, Imam Khomeini Institute
2 Associate Professor, Imam Khomeini Institute
چکیده [English]

The primordial inner nature (fiṭra) of man means the nature with which God created man. One of the important issues in this regard is whether human nature at the beginning of creation was contaminated with evil or pure and flawless. The verses of the Holy Qur’an, which are one of the best sources in this discussion, although not specifying the purity of the original human fiṭra, they implicitly show that the primary human fiṭra is not only pure and free from corruption, but also good and well-guided. The Qur’anic contents that ‘testify the purity of the original human fiṭra are: Man’s vicegerency and succession from God, man’s creation in the most perfect form possible, man’s initial guidance by God, the gift and blessing of fiṭra to man, man’s “saying yes” before entering this world, attributing man’s good deeds to God, and domination of Satan over man only if he changes his original nature.

کلیدواژه‌ها [English]

  • primitive inner nature
  • man
  • purity and pollution
  • essence
  • verses of the Qur’an
  1. قرآن کریم.
  2. ابن بابویه (شیخ صدوق)، محمد‌بن علی (1384)، علل الشرایع، قم: کتاب­فروشی داوری.
  3. ابن بابویه (شیخ صدوق)، محمد‌بن علی (1413ق)، من لا یحضره الفقیه، چاپ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  4. ابن منظور، محمد‌بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، چاپ سوم، بیروت: دار صادر.
  5. افضلی، علی (1388)، «پاسخ به اشکالات کلامی درباره عالم ذر»، فلسفه دین، دوره 6، شماره 4، ص 75-112.
  6. بحرانی، سید هاشم (1374)، البرهان فی تفسیر القرآن، قم: موسسه بعثت.
  7. برقی، احمد (1371)، المحاسن، قم: دارالکتب الاسلامیة.
  8. ثعلبی نیشابوری، ابواسحاق احمد (1422ق)، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
  9. جوادی آملی، عبدالله (1379)، صورت و سیرت انسان در قرآن، قم: اسراء.
  10. جوادی آملی، عبدالله (1380)، تسنیم، قم: اسراء.
  11. حسینی، سید مصطفی (1397)، آلودگی و گنهکاری ذاتی انسان، قم: پژوهشگاه باقرالعلوم (ع).
  12. خمینی، سید روح الله (1371)، شرح چهل حدیث، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
  13. دیملی، حسن (1408ق)، اعلام الدین فی صفات المؤمنین، قم: موسسه آل البیت (ع).
  14. راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد (1412ق)، مفردات الفاظ القرآن، بیروت: دارالقلم.
  15. زبیدی، محمد مرتضی (1414ق)، تاج العروس، بیروت: دارالفکر.
  16. شجاعی، احمد (1393)، «انسان و خلافت الهی»، کلام اسلامی، دوره 23، شماره 90، ص27-50.
  17. صادق پور، طیبه (1386)، «کرامت انسان در قرآن»، بینات، شماره 53، ص 51-67.
  18. صدرالدین شیرازی، محمد‌بن ابراهیم (1366)، تفسیر القرآن الکریم، قم: نشر بیدار.
  19. طباطبایی، سید محمد حسین (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن الکریم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  20. طباطبایی، سید محمد حسین (بی‌تا)، رسائل توحیدی، قم: موسسة النشر الاسلامیة.
  21. طبرسی، فضل‌بن حسن (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
  22. طبرسی، فضل‌بن حسن (1377)، تفسیر جوامع الجامع، ترجمه گروه مترجمان، چاپ دوم، مشهد: بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى.
  23. طنطاوی، سید محمد (بی‌تا)، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، بی‌جا: بی‌نا.
  24. طوسی، محمدبن حسن (بی‌تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  25. عاملی، سید مرتضی (1998)، امالی المرتضی، قاهره: دار الفکر العربی.
  26. علیدوست، ابوالقاسم (1394)، «گستره حرمت تغییر خلق الله از منظر قرآن کریم»، مجله قرآن، فقه و حقوق اسلامی، شماره 3، ص 7-30.
  27. عیاشی، محمد‌بن مسعود (1380)، تفسیر عیاشی، تهران: المطبعة العلمیة.
  28. فارایاب، محمد حسین (1391)، «درنگى بر یک نقد تحلیل و نقد مقاله بازنگرشى بر خلافت انسان در قرآن»، معرفت، شماره 180، ص 143-156.
  29. قمی، علی‌بن ابراهیم (1367)، تفسیر قمی، چاپ چهارم، قم: دار الکتاب.
  30. کاردان، علی محمد و دیگران (1380)، فلسفه تعلیم و تربیت، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  31. کلینی، محمد‌بن یعقوب (1407ق)، الکافی، چاپ چهارم، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
  32. مجلسی، محمدباقر (1403ق)، بحار الانوار، چاپ دوم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  33. مراغی، احمد‌بن مصطفی (بی‌تا)، تفسیر المراغی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  34. مصطفوی، حسن (1430ق)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بیروت: دارالکتب العلمیة.
  35. مفید، محمدبن نعمان (1413ق)، المسائل السرویه، قم: المؤتمر العالمی.
  36. موسی، حسین‌یوسف (1410ق)، الافصاح فی فقه اللغة، چاپ چهارم، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
  37. میرزایی، مصطفی (1395)، «انسان و عمومیت خلافت الهی»، آموزه‌های ‌فلسفه اسلامی، دوره 11، شماره 19، ص 131-152.