مبانی اخلاق جنسی در قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه اخلاق پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

در صورتی که کنشگر اخلاقی با مبانی اخلاق در هر یک از حوزه‌های زندگی ارتباط مناسب داشته باشد، التزام به اصول اخلاقی و احترام به هنجارهای ارزشی برای او سهل می‌شود. حوزه رفتارهای جنسی از مهم‌ترین و مسأله‌خیزترین حوزه‌های زندگی انسان است. حضور نیروی جنسی در وجود آدمی به‌گونه‌ای است که بدون ارتباط وثیق با زیرساخت‌های اعتقادی، التزام به هنجارهای اخلاقی در این حوزه بسیار مشکل و بسا که غیرممکن است. به همین‌ دلیل قرآن کریم اصول زیرساختی فعالیت جنسی را برای مخاطبان خود تبیین کرده است. بر این اساس، کشف و تبیین مبانی اخلاق جنسی از منظر قرآن کریم، کنشگران مسلمان را در التزام به اخلاق در این حوزه مهم کمک می‌کند. این مقاله برای پاسخ به چیستی، چونی و چندی مبانی اخلاق جنسی در قرآن کریم فراهم آمده و با روش توصیفی- تحلیلی، به تبیین اصول زیرساختی اخلاق جنسی در قرآن کریم پرداخته است. حاصل این تحقیق، کشف دو دسته اصل مبنایی شامل شش اصل در حوزه اخلاق جنسی از آیات مربوط به فعالیت جنسی در قرآن کریم است؛ اصولی که پیش از این با این سِمَت و نسبت مورد توجه قرار نگرفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Principles of Sexual Ethics in the Holy Qur’an

نویسنده [English]

  • Muhammad Reza Jabbaran
Assistant Professor, Department of Ethics, Research Institute for Islamic Culture and Thought
چکیده [English]

If the ethical practitioner has a proper relationship with the principles of ethics in every areas of life, it becomes easier for him to adhere to the ethical principles and respect the value norms. The field of sexual behavior is one of the most important and problematic areas of human life. The existence of sexual power within a person is such that without a solid connection with the ideological infrastructure, adherence to ethical norms in this area is very difficult and almost impossible. For this reason, the Holy Qur’an has explained the fundamental principles of sexual activity to its addresses. Accordingly, discovering and explaining the basics of sexual ethics from the perspective of the Holy Qur’an helps Muslim practitioners to adhere to ethics in this important area. This article has been prepared to answer the question of what, how, and how many basics of sexual ethics in the Holy Qur’an, and with a descriptive-analytical method, it has expounded the basic principles of sexual ethics in the Holy Qur’an. The outcome of this research is the unveiling of two basic principles including six principles in the field of sexual ethics from the verses related to sexual activity in the Holy Qur’an; Principles that have not been considered before with this status and ratio.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sexual ethics
  • fundamentals
  • instrumentalism
  • hadath-ingārī (presuming as requiring ghusl)
  • essentialism
  1. آلوسی، محمود‌بن عبدالله‏ (1415ق)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  2. ابن عربی، محمد‌بن عبدالله (1408ق)، احکام القرآن، بیروت: دار الجیل.
  3. ابن ابی‏حاتم، عبدالرحمن‌بن محمد (1419ق)، تفسیر القرآن العظیم، ریاض: مکتبة نزار مصطفی الباز.
  4. ابن جوزی، عبدالرحمن‌بن علی (1422ق)‏، زاد المسیر فی علم التفسیر، بیروت: دار الکتاب العربی.
  5. ابن عاشور، محمدبن طاهر (1420ق)، التحریر و التنویر، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
  6. ابن عطیه، عبدالحق‌بن غالب (1422ق)‏‏، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  7. ابن قتیبه، عبدالله‌بن مسلم (1411ق)، غریب القرآن، بیروت: دار و مکتبة الهلال.
  8. اردبیلی، احمد‌بن محمد (بی‌تا)، زبدة البیان فی أحکام القرآن‏، تهران: مکتبة المرتضویة.
  9. اشکوری، محمد‌بن علی (1373)، تفسیر شریف لاهیجی، تهران: دفتر نشر داد.
  10. اندلسی، ابوحیان محمد‌بن یوسف (1420ق)‏، البحر المحیط فی التفسیر، بیروت: دار الفکر.
  11. اندلسی، ابوحیان محمد‌بن یوسف (1407ق)‏، النهر الماد من البحر المحیط، بیروت: دار الجنان.
  12. بغوی، حسین‌بن مسعود (1420ق)، معالم التنزیل‏، ‏ بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  13. بن حموش‏، مکی (1429ق)، الهدایة إلی بلوغ النهایة، شارجه: جامعة الشارقه، کلیة الدراسات العلیا و البحث العلمی.
  14. بهجت‌پور، عبدالکریم (1392)، تفسیر تنزیلی (به ترتیب نزول) مبانی، اصول، قواعد و فواید، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  15. بیضاوی، عبدالله‌بن عمر (1418ق)، أنوار التنزیل و أسرار التأویل، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  16. پانی‏پتی‏، ثناءالله‏ (1412ق)، التفسیر المظهری، کویته: مکتبة رشدیه.
  17. ثعالبی، عبدالرحمن‌بن محمد (1418ق)، الجواهر الحسان فی تفسیر القرآن‏، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
  18. ثعلبی، احمد‌بن محمد (1422ق)، الکشف و البیان، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  19. جرجانی، حسین‌بن حسن (1378)، جلاء الأذهان و جلاء الأحزان (تفسیر گازر)، تهران: دانشگاه تهران.
  20. جزایری، ابوبکر جابر (1416ق)، ایسر التفاسیر لکلام العلی الکبیر، مدینة منوره: مکتبة العلوم و الحکم.
  21. جواد علی (1380)، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بی‌جا: منشورات الشریف الرضی.
  22. جوهری، اسماعیل‌بن حماد (1407ق)، الصحاح، بیروت: دار العلم للملایین.
  23. حجازی، محمد محمود (1413ق)، التفسیر الواضح، بیروت: دار الجیل.
  24. حسین، قُصیّ (2004)، موسوعة الحضارة العربیة العصر الجاهلی، بیروت: دار و مکتبة الهلال و دار البحار.
  25. حلبی، علی‌بن ابراهیم (1400ق)، السیرة الحلبیة، بیروت: دار المعرفة.
  26. حلی، حسن‌بن یوسف (1414ق)، تذکرة الفقهاء، قم: تحقیق و نشر مؤسسة آل البیت: لإحیاء التراث.
  27. خازن، علی‌بن محمد (1415ق)، تفسیر الخازن المسمی لباب التأویل فی معانی التنزیل‏، بیروت: دارالکتب العلمیة.
  28. دامغانی، حسین‌بن محمد (1416ق)، الوجوه و النظائر لالفاظ کتاب الله العزیز، قاهره: نشر جمهوریة مصر العربیة، وزارة الاوقاف.
  29. دورانت، ویلیام جیمز (1381)، تاریخ تمدن، ترجمه گروهی، تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگی.
  30. رشید رضا، سیدمحمد (1414ق)، تفسیر القرآن الحکیم الشهیر بتفسیر المنار، بیروت: دار المعرفة.
  31. زحیلی، وهبه (1411ق)‏، التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج، دمشق: دارالفکر.
  32. زمخشری، محمود‌بن عمر (1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل، ‏بیروت: دار الکتاب العربی.
  33. سبزواری، محمدباقر (بی‌تا)، ذخیرة المعاد، قم: مؤسسة آل البیت: لإحیاء التراث.
  34. سبزواری، محمد (1419ق)، ارشاد الاذهان الی تفسیر القرآن‏، بیروت: دار التعارف للمطبوعات‏.
  35. سبزواری، محمد (1406ق)، الجدید فی تفسیر القرآن المجید، بیروت: دار التعارف للمطبوعات‏.
  36. سلطان علی‏شاه، سلطان محمد‌بن حیدر (1408ق)، بیان السعادة فی مقامات العبادة، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
  37. سمرقندی، نصر‌بن محمد (1416ق)، بحر العلوم، بیروت: دار الفکر.
  38. شاذلی، سیدبن قطب (1425ق)، فی ظلال القرآن، بیروت: دار الشروق.
  39. شربینی، محمد‌بن احمد (1425ق)، السراج المنیر، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  40. طباطبایی، سید محمدحسین (1390ق)‏، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
  41. طبرسی، فضل‌بن حسن (1412ق)، تفسیر جوامع الجامع، قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه قم.
  42. طبرسی، فضل‌بن حسن (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو.
  43. طبری، محمد‌بن جریر (1412ق)، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفة.
  44. طوسی، محمد‌بن حسن (بی‌تا)‏، التبیان فی تفسیر القرآن‏، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
  45. عدلی، محمدرضا (1390)، «قوانین و آئین پاتیمکهه (پراتی موکشه) در رهبانیت بودایی»، پژوهشنامه ادیان، شماره ۹، ص 69-86.
  46. عیاشی، محمد‌بن مسعود (1380ق)، تفسیر العیاشی، تهران: مکتبة العلمیة الاسلامیة.
  47. فاضل جواد، جواد‌بن سعید (1365)، مسالک الأفهام‏ إلی آیات الأحکام، تهران: نشر مرتضوی‏.
  48. فخر رازی، محمد‌بن عمر (1420ق)، مفاتیح الغیب (تفسیر الکبیر)، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  49. فراهیدی، خلیل‌بن احمد (1409ق)، العین، قم: مؤسسة دار الهجرة.
  50. فضل‌الله، سید محمدحسین (1419ق)، من وحی القرآن، بیروت: دار الملاک.
  51. فیض کاشانی، محمد‌بن شاه مرتضی (1418ق)، الأصفی فی تفسیر القرآن‏، قم: مرکز النشر التابع لمکتب الإعلام الإسلامی.
  52. فیض کاشانی، محمد‌بن شاه مرتضی (1415ق)‏، تفسیر الصافی، تهران: مکتبة الصدر.
  53. قمی مشهدی، محمد (1368)، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  54. قونوی، اسماعیل‌بن محمد (1422ق)، حاشیة القونوی علی تفسیر الإمام البیضاوی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  55. کهن، آبراهام (1382)، گنجینه‌ای از تلمود، ترجمه امیر فریدون گرگانی، ترجمه و تطبیق با متون عبری یهوشوع نتن الی، زیر نظر یهودا حی، تهران: نشر اساطیر.
  56. کاشانی، فتح‏الله‌بن شکرالله (1423ق)‏، زبدة التفاسیر، ‏قم: تحقیق و نشر بنیاد معارف اسلامی‏.
  57. ماتریدی، محمد‌بن محمد (1426ق)، تأویلات أهل السنة، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  58. ماوردی، علی‌بن محمد (بی‌تا)، النکت و العیون، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  59. مجلسی، محمدباقر (1403ق)، بحار الأنوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  60. مدرسی، محمدتقی (1419ق)، من هدی القرآن، تهران: دار محبی الحسین.
  61. مراغی، احمد مصطفی (بی‌تا)، تفسیر المراغی‏، بیروت: دار الفکر.
  62. مطهری، مرتضی (1377)، مجموعه آثار، قم: صدرا.
  63. معلوف، لوئیس (2000)، المنجد فی اللغة، بیروت: دار المشرق.
  64. مغنیة، محمدجواد (1424ق)، التفسیر الکاشف، قم: دار الکتاب الإسلامی.
  65. مکارم شیرازی، ناصر (1374)، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
  66. مهدی‌زاده، علی (1370-1371)، «سیر زهد و عرفان در در دین یهود»، مقالات و بررسی‌ها، شماره 51 و 52، ص 161-186.
  67. میبدی، احمد‌بن محمد (1371)، کشف الاسرار و عدة الابرار، تهران: امیرکبیر.
  68. میرانی، ارسطو (1390)، «جان میلتون و اخلاق زناشویی مسیحی»، پژوهشنامه ادیان، شماره دهم، ص ۱۵۱- ۱۷۴.
  69. نجفی، محمدحسن (1365)، جواهر الکلام، طهران: دار الکتب الإسلامیة.
  70. نهاوندی، محمد (1386)، نفحات الرحمن فی تفسیر القرآن، قم: موسسة البعثة.
  71. واحدی، علی‌بن احمد (1415ق)، الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، بیروت: دارالقلم.
  72. وجدی، محمدفرید (بی‌تا)، دائرةالمعارف القرن العشرین، بیروت: دارالفکر.