ارزیابی الگوی سوره‌محور در زمینۀ تدبّر قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی مقطع دکتری رشته تفسیر تطبیقی دانشگاه علوم ومعارف قران کریم

2 عضو هیات علمی مدعو دانشگاه علوم ومعارف قران کریم

3 عضو هیات علمی دانشگاه علوم ومعارف قران کریم

چکیده

حدود یک دهه است که «تدبر در قرآن»، به­‌عنوان رویکردی آموزشی‏ و سازوکاری برای بهره‌مندی مستقیم و بی‌­واسطۀ هر فرد از قرآن، موردتوجه اندیشمندان و صاحب‌­نظران قرار گرفته و الگوهای مختلفی برای آن مطرح شده است. این مقاله، با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی و بسنده نکردن به مبانی نظری، با مراجعۀ میدانی به رویدادهای جریان­‌های تدبری، «الگوی سوره‌محور» را به­‌عنوان یکی از الگوهای مطرح در زمینۀ آموزش تدبر قرآن در ایران معرفی می‌کند. این الگو با بهره‌گیری از مبانی نظری خاص و نگرشی انتقادی نسبت به الگوهای آیه‌­محور، به‌­دنبال دریافت رهیافت‌­های آیات در توالی نظم خاص هر سوره و دستیابی به فهمی منسجم از آن سوره است که در نهایت به کشف جهت هدایتی سوره، منتهی می‌شود. «بهره‌گیری از قواعد زبان عربی برای کشف غرض واحد هر سوره» و «ارائۀ راهکارهای عملی جهت تشخیص غرض اصلی سوره‌ها» از جمله نقاط قوت این الگو است. از سوی دیگر، «خلط میان تدبر و تفسیر»، «خلط تدبر با تفسیر موضوعی»، «منحصر نمودن تدبر در قرآن به کشف جهت هدایتی سوره‌ها»، «تغییر خاستگاه تدبر از قلب به ذهن» و «عدم استفاده از روایات معتبر تفسیری جهت فهم معنای مفردات، آیات و سوره‌ها» از مهمترین موارد کاستی و نقاط ضعف این الگوست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation of the Surah-Oriented Model in the Field of Contemplation on the Qur'an

نویسندگان [English]

  • Husayn Faraji 1
  • Abolfazl Khoshmanesh 2
  • Sayyid Abdolrasoul Husaynizadeh 3
1 Ph.D. Student in Comparative Interpretation, University of Sciences and Knowledge of the Holy Qur’an
2 Visiting Faculty Member, University of Sciences and Knowledge of the Holy Qur’an
3 Faculty Member, University of Sciences and Knowledge of the Holy Qur’an
چکیده [English]

For about a decade, “Contemplation on the Qur'an” has been of interest to the scholars and experts as an educational approach and mechanism for each individual to directly and immediately benefit from the Qur'an, and various models have been proposed for it. This article, using a descriptive and analytical method and not being limited to theoretical foundations, introduces the “Surah-Oriented Model” as one of the models proposed in the field of teaching Qur'anic contemplation in Iran by referring to the contemplation course of events in the field. This model, by utilizing specific theoretical foundations and a critical attitude towards verse-oriented patterns, seeks to perceive the approaches of the verses in the specific order of each surah and to achieve a coherent understanding of that surah, which ultimately leads to uncovering the guiding direction of the surah. “Using the rules of the Arabic language to discover the single purpose of each surah” and “providing practical solutions to identify the main purpose of the surahs” are among the strengths of this model. On the other hand, “confusing contemplation and interpretation”, “confusing contemplation with thematic interpretation”, “limiting contemplation in the Qur'an to uncovering the guiding direction of the surahs”, “changing the origin of contemplation from the heart to the mind” and “not using authentic interpretive narrations to understand the meaning of the terms, verses and surahs” are among the most important shortcomings and weaknesses of this model.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qur'anic contemplation
  • surah-oriented pattern
  • verse-oriented pattern
  • coherent understanding
  • surah's purpose
  1. الهی‌زاده، محمدحسین (1384)، طرح پژوهشی روش تدبر در سوره‌های قرآن کریم، تهران: دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی.
  2. پاکتچی، احمد (1387)، تاریخ تفسیر قرآن کریم، ویرایش محمد جـانی پـور، چاپ اول، تهران: انجمـن علمـی الهیـات دانشگاه امام صادق7.
  3. جوادی آملى، عبدالله (1381)، تفسیر تسنیم، قم: اسراء، 1381
  4. خامه‌گر، محمد (1381)، ساختار هندسی سوره‌های قرآن، گلستان قرآن، مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران.
  5. خامه‌گر، محمد (1386)، ساختار هندسی سوره‌های قرآن: پیش‌درآمدی بر روش‌های نوین ترجمه و تفسیر قرآن کریم، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
  6. ‌‌خمینى، روح الله (1394)، آداب الصلاه، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س).
  7. خوش‌منش، ابوالفضل (1381)، «تدبر در قرآن، اصلی بنیادین در تعامل با کلام‌الله مجید»، پژوهشنامۀ علوم و معارف قرآن کریم، ش1.
  8. رشیدرضا، محمد (1990م)، تفسیر القرآن العظیم الشهیر بتفسیر المنار، قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
  9. سید قطب (1386)، آفرینش هنری در قرآن، ترجمۀ محمدمهدی فولادوند، تهران: بنیاد قرآن.
  10. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر (1421)، الاتقان فی علوم القرآن، بیروت: دار الکتاب العربی.
  11. شحاته، عبدالله محمد (1369)، درآمدی بر تحقیق در اهداف و مقاصد سوره‌ها، تهران: نشر فرهنگ اسلامی.
  12. ‌ شریعتی، مینا (1393)، «ساختار، کیفیت نزول و چینش آیات سوره‎های قرآن و تطبیق آن در سورۀ محمد(ص)»، پایان­نامۀ کارشناسی ارشد، استاد راهنما: محمد شعبان­پور، استاد مشاور: حمیدرضا بصیری، دانشگاه علامه طباطبایی.
  13. صبوحی طسوجی، علی (1390)، طرح پژوهشی روش تدبر در سوره های قرآن کریم، کارفرما: دبیرخانۀ شوراى عالى انقلاب فرهنگى.
  14. صبوحی طسوجی، علی (1389)، تدبر در قرآن کریم (24ج)، چاپ اول، قم: بلاغت..
  15. صبوحی طسوجی، علی (1393)، تدبر در قرآن کریم، چاپ دوم، قم: انتشارات دارالعلم.
  16. .صبوحی طسوجی، علی (1391)، راهنمای آموزش عمومی تدبر، چاپ اول، قم: دار‌العلم.
  17. طالقانی، محمود،پرتوی از قرآن، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1362
  18. قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، چ11، 1383
  19. عمیدزنجانی، عباسعلی، مبانی و روشهای تفسیر قرآن، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چ سوم، 1373
  20. فریدونی، محمدحسین، مهارتهای آموزش و ترویج قرآن کریم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1398
  21. مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت: مؤسسة الوفاء، 1403ق کلینى، محمد بن یعقوب‏، الکافی، قم: دارالحدیث، 1429ق
  22. محمدی ری شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، قم: دارالحدیث، 1390 ‏
  23. مدنی، محمدمحمد، المجتمع الاسلامی کما تنظمه سوره النساء، قاهره: وزارة‌ الاوقا‌ف‌، المجلس‌ الاعلی‌ للشوون‌ الاسلامیه‌، 1412ق
  24. مرادی زنجانی، حسین و لسانی فشارکی، محمدعلی، روش تحقیق موضوعی در قرآن کریم، زنجان: قلم مهر، 1393
  25. مصطفوى، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1360
  26. معارف، مجید، حدیث، جایگاه و کارکرد آن در تفسیر المیزان، نشریه پژوهش دینی، شماره 11، پاییز 1384
  27. نایدا، یوجین، فراگیری زبان از طریق گوش، مجله رشد آموزش زبان، سال چهارم، شماره 16-15، بهار و تابستان 1367
  28. نقی پورفر، ولی الله، پژوهشی پیرامون تدبر در قرآن، قم: انتشارات اسوه، چ اول، 1371