واکاوی دگرسانیِ نگرشیِ مفسران شیعه درباره مفهوم «زینت» در آیۀ 31 سورۀ نور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشکده حقوق،الهیات و علوم سیاسی،واحد علوم و تحقیقات،دانشگاه آزاد اسلامی، تهران،ایران.

2 دانشیار دانشکده حقوق،الهیات و علوم سیاسی،واحد علوم و تحقیقات،دانشگاه آزاد اسلامی، تهران،ایران.

3 استادیار دانشکده حقوق،الهیات و علوم سیاسی،واحد علوم و تحقیقات،دانشگاه آزاد اسلامی، تهران،ایران.

چکیده

نظرداشت سیر تاریخیِ اندیشه‌­ها در بررسی معنای واژگان و دقت در دگرسانی­‌ها و یا نگرش­‌هایِ رخ­داده، کلیدی است که خاستگاه نگره و عوامل تحول‌­آفرین آن را بازتاب می‌دهد و زمینه‌­های دگرسانی و دگرگونی معنای واژگان و یا ثبات معنایی آن را در سیر تاریخی نمایان می­سازد. این مسئله، زمانی اهمیت­ بیشتری می‌یابد که واژه، دارای بار معناییِ اجتماع­محور باشد و دگرسانی­‌ها یا تغییرات معناییِ آن، بر احکام اجتماعی تاثیراتی عینی بگذارد. از جمله این واژگان، واژۀ «زینت» است که در برخی از آیات قرآن، از جمله در آیۀ 31 سوره نور آمده است و بار اجتماعی دارد. بر پایۀ ضرورتی که گفته شد، نگاشتۀ پیش‌رو با بهره­‌گیری از روش توصیفی- تاریخی واژۀ زینت را در نگره­‌های مفسران شیعی بررسی می‌کند. نتیجۀ بررسی نشان می‌دهد این نگره‌­ها در دوران متقدم تا قرن هشتم، بر تفسیر معنای زینت به زینت‌­های عارضی و زیورآلات تأکید دارد، اما از سدۀ نهم، نگره عورت‌­انگاری جزئی یا کلی بدن زن- در نظریه­‌های مفسران سنت­‌مدار- رخ بر می‌­آورد و با نزدیک شدن به عصر معاصر، نُمود بیشتری به خود می­‌گیرد. دقت نظر در نگره­‌های یادشده نشان می‌دهد زمینه‌­های این تغییر نگرش را می‌­توان در موارد ذیل جستجو نمود: «تقابل خوانش سنت‌­محور با خوانش نواندیشانه از مسئلۀ حقوق زنان»، «خوانش مردسالارانه از احکام»، «ارائۀ راهکار برای کنترل حریم جنسی» و «ارتقای جایگاه اجتماعیِ فعالانۀ زن در عصر امروز».

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the Attitudinal Transformation of Shi'ite Commentators concerning the Concept of “Zīnat” in Verse 31 of Sūrat Al-Nūr

نویسندگان [English]

  • Farzaneh Nazari Sharabyani 1
  • Mahdi Mehrizi Toroqi, 2
  • Mozhgan Sarshar 3
1 Ph.D. Student, Faculty of Law, Theology and Political Science, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
2 Associate Professor, Faculty of Law, Theology and Political Science, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
3 associate professor, of the Science and Research Branch, Islamic Azad University
چکیده [English]

Considering the historical course of thoughts in examining the meaning of words and paying close attention to the transformations or attitudes that have occurred is the key that reflects the origin of the view and the factors that create its transformation and reveals the grounds for the change and transformation of the meaning of words or its semantic stability in the historical course. This issue becomes more important when the word has a socially oriented semantic implication and its semantic transformations or changes have objective effects on social rulings. Among these words is the word “zīnat” (charms) which is mentioned in some verses of the Qur'an, including in verse 31 of Surat al-Nūr and has a social implication. Based on the necessity mentioned above, the present article examines the word "zīnat" in the views of Shi'ite commentators using a descriptive-historical method. The results of the study show that in the early period until the eighth century, these views emphasized the interpretation of the meaning of "zīnat" as temporary charms and jewelry, but since the ninth century, the outlook of partial or total assumption of the female body as pudenda mulieris (woman's private parts) appeared in the views of traditional commentators and became more prominent as the contemporary era drew near. A careful look at the mentioned views shows that the grounds for this change in attitude can be sought in the following areas: "the contrast between the tradition-oriented version and the innovative version of women's rights", "the patriarchal version of the rulings", "providing a solution for controlling gender-specific privacy" and "the promotion of the active social status of women in today's era".

کلیدواژه‌ها [English]

  • zīnat (charms)
  • verse 31 of Surat al-Nūr
  • awrat ingārī (assumption of the female body as pudenda mulieris)
  • Shi'ite interpretations
  • transformation in attitude
  1. ابن شهر آشوب مازندرانی، محمد بن علی(بی‌تا)، متشابه القرآن و مختلفه، قم: بیدار.
  2. ابن عباس (1425)، تنویر المقباس، بیروت- لبنان: دار الکتب العلمیه.
  3. ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم (بی‌تا)، تفسیر غریب القرآن، بیروت: دار و مکتبۀ الهلال.
  4. ابوزید، نصر حامد (1397)، دایره های ترس؛ زنان در گفتمان دینی، مترجم: امینی، تهران: نگاه معاصر.
  5. ابوالفتوح رازی، حسین بن علی (1408)، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد: بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی.
  6. اشکوری، محمد بن علی (1373ش)، تفسیر شریف لاهیجی، تهران: داد.
  7. امین، نصرت بیگم (1361ش)، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، تهران: نهضت زنان مسلمان.
  8. بحرانی (1416)، البرهان، تهران: بعثت.
  9. بلخی، مقاتل بن سلیمان (1423)، تفسیر مقاتل بن سلیمان، بیروت: دار احیاء التراث.
  10. بهبودی، محمد باقر (بی‌تا)، «حجاب شرعی»، مجلۀ حوزه، شماره 42.
  11. ثقفی تهرانی، محمد (1398ق)، تفسیر روان جاوید، تهران: برهان.
  12. جرجانی، حسین بن حسین (بی‌تا)، تفسیر گازر، بی‌جا: بی‌نا.
  13. تستری، سهل بن عبدالله (1423)، تفسیر تستری، بیروت: منشورات محمد علی بیضون/ دار الکتب العلمیه
  14. شیبانی، محمد بن حسن (1413)، نهج البیان عن کشف معانی القرآن، تهران: بنیاد دائره المعارف اسلامی.
  15. جان‌احمدی، فاطمه و افشاری‌فر، راضیه و آقاجری، سید هاشم (1400)، «رهیافت جامعه‌شناختی نصر حامد ابوزید به مسئلۀ زن در جهان معاصر عرب»، فصلنامۀ جامعه‌شناسی تاریخی، دورۀ 13، شمارۀ 1.
  16. جرجانی، ابوالفتوح بن مخدوم (1362ش)، تفسیر شاهی یا آیات الاحکام، تهران: نوید.
  17. جوادی آملی، عبدالله (1388ش)، صهبای حج، قم: اسراء.
  18. جوادی آملی، عبدالله (1389ش)، تفسیر تسنیم، قم: اسراء.
  19. حائری تهرانی، میرسید علی (1377ش)، متقضیات الدرر و ملتقطات الثمر، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
  20. حسینی شیرازی، محمد (1424)، تقریب القرآن الی الاذهان، بیروت: دار العلوم.
  21. حسینی همدانی، سید محمد (1404)، انوار درخشان، تهران: کتابفروشی لطفی.
  22. حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین بن احمد (1363ش)، تفسیر اثنی عشری، تهران: میقات.
  23. دخیل، علی بن محمدعلی (1422)، الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
  24. راوندی، سعید بن هبه‌الله (1405)، فقه القرآن، قم: کتابخانه عمومی مرعشی نجفی.
  25. سبزواری نجفی، محمد بن حبیب‎الله (1406)، الجدید فی تفسیر القرآن المجید، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
  26. سبزواری نجفی، محمد بن حبیب‎الله (1419)، ارشاد الاذهان الی تفسیر القرآن، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
  27. سید کریمی حسینی، سید عباس (1382)، تفسیر علیین، قم: اسوه.
  28. شبر، سید عبدالله (1407)، الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین، کویت: مکتبه الالفین.
  29. شوکانی، محمد بن علی (1414)، فتح القدیر، دمشق- بیروت: دار ابن کثیر- دار الکلم الطیب.
  30. صادقی تهرانی، محمد (1365ش)، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن، قم: فرهنگ اسلامی.
  31. طباطبایی (1374ش)، ترجمۀ المیزان، مترجم: سید محمد باقر موسوی همدانی، قم: جامعه مدرسین.
  32. طبرسی، فضل بن حسن (1360ش)، ترجمۀ مجمع البیان، تهران: فراهانی.
  33. طبرسی، فضل بن حسن (1377ش)، جوامع الجامع، مترجمان: محمد واعظ زاده خراسانی، مشهد: آستان قدس رضوی.
  34. طوسی، محمد بن حسن (بی‌تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار الکتاب العلمیه.
  35. طیب، عبدالحسین (1378)، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران: اسلام.
  36. عاملی، علی بن حسین (1413)، الوجیز فی تفسیر القرآن العزیز، قم: دار القرآن الکریم.
  37. عاملی، ابراهیم (1360)، تفسیر عاملی، تهران: صدوق.
  38. عروسی حویزی، عبدعلی بن‌جمعه (1415)، نورالثقلین، قم: اسماعیلیان.
  39. علی شاه علیزاده (1392ش)، تفسیر ابی الجارود و مسنده، قم: موسسه علمی فرهنگی دار الحدیث.
  40. فاضل جواد، جواد بن سعید (1367ش)، مسالک الافهام الی آیات الاحکام، تهران: مرتضوی.
  41. فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله (1419)، کنز العرفان، تهران: مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی.
  42. فراء، یحیی بن زیاد (1980)، معانی القرآن، مصر: دار المصریه للتالیف و الترجمه.
  43. فضل الله، سید محمد حسین (1419)، من وحی القرآن، بیروت: دار الملاک للطباعه و النشر.
  44. فیضی دکنی، ابوالفضل (1417)، سواطع الالهام فی تفسیر القرآن، قم: دار المنار.
  45. فیض کاشانی، ملامحسن (1415)، الصافی، تهران: صدر.
  46. قرشی، سید علی اکبر (1377ش)، احسن الحدیث، تهران: بعثت.
  47. قمی، علی بن ابراهیم (1363ش)، تفسیر القمی، قم: دار الکتاب.
  48. کاشانی، ملافتح الله (1336)، منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران: کتابفروشی محمد حسن علمی.
  49. کاشفی سبزواری (1369ش)، حسین بن علی، مواهب علیه، تهران: سازمان چاپ و اننتشارات اقبال.
  50. کرمی حویزی، محمد (1402)، التفسیر لکتاب الله المنیر، قم: چاپخانه علمیه.
  51. گنابادی، سلطان محمد (1408)، بیان السعاده فی مقامات العباده، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
  52. مدرسی، سید محمد تقی (1419)، من هدی القرآن، تهران: دار محبی الحسین.
  53. مشهدی قمی، محمد بن محمدرضا (1368)، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.
  54. مغنیه، محمد جواد (1424)، الکاشف، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
  55. مغنیه، محمد جواد (بی‌تا)، المبین، قم: بنیاد بعثت.
  56. مقدس اردبیلی، احمد بن محمد (بی‌تا)، زبده البیان فی احکام القرآن، تهران: مکتبه المرتضویه.
  57. مکارم شیرازی (1374ش)، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
  58. مهریزی طرقی، مهدی (1387ش)، نواندیشی دینی و مسئلۀ زن، قم: صحیفه خرد.
  59. میرزا خسروانی، علیرضا (1390ق)، تفسیر خسروی، تهران: اسلامیه.
  60. نجفی، محمد حسن (1983)، جواهر الکلام، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  61. نهاوندی، محمد (1429)، نفحات الرحمن فی تفسیر القرآن، قم: بنیاد بعثت.
  62. هواری، هود بن محکم (1426)، تفسیر کتاب الله العزیز، الجزائر: دار البصائر.
  63. هاشمی رفسنجانی، اکبر (1386ش)، تفسیر راهنما، قم: بوستان کتاب.