مقایسه ارزش تفسیری «اخبار صحابه و تابعان» و «روایات اهل بیت (ع)» در «التفسیر الاثری الجامع»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه؛ عضو شورای پژوهش مؤسسه قرآنی تمهید؛ عضو کارگروه ترجمه و مفاهیم معاونت قرآن و عترت حوزه علمیه قم؛

چکیده

یکی از ویژگی‌های کتاب «التفسیر الاثری الجامع» آیت الله معرفت، گردآوری اخبار تفسیری صحابه و تابعان در کنار روایات معصومان (ع) است. جایگاه علمی مؤلف و تفسیر وی و حساسیت موضوع حجیت اخبار صحابه و تابعان، اهمیت و ضرورت شناخت و معرفی دیدگاه او در این عرصه را نمایان میسازد. تحقیق حاضر با عطف توجه به سه مسأله اساسی در آرای استاد معرفت (یعنی مبانی خاص حدیث‌شناسی وی، چگونگی و کمیت بهرهگیری از اخبار صحابه و تابعان در «التفسیر الاثری الجامع»، و مقایسه کیفیت بهکارگیری اخبار تفسیری صحابه و تابعان و روایات تفسیری اهل بیت (ع) در عملیات تفسیری)، مدعی است که ارائه معنایی خاص از معنای حجیت در اخبار تفسیری، و اصل دانستن نقد محتوایی حدیث نسبت به نقد سندی، تأثیر زیادی در حجت دانستن اخبار صحابه توسط استاد معرفت داشته است. از سویی در نگاه ایشان، اعتبار و ارزشمندی اخبار صحابه و تابعان به‌معنای همطرازی آنها با روایات اهل بیت (ع) نیست، بلکه وی با این کار دو هدف علمی و ترویجی را در تفسیر اثری پی می‌گیرد: 1ـ پر کردن رخنههای ناشی از نبود روایات صحیح از اهل بیت (ع) در تفسیر برخی آیات، 2ـ نشر دیدگاه اهل بیت (ع) در میان دانشمندان اهل سنت و دفاع از دیدگاه‌های خاص شیعه.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparison of the Exegetical Value of “Traditions of Ṣaḥāba and Tābi’īn” and the “Ahl al-Bayt’s Traditions” in Al-Tafsīr al-Atharī al-Jāmi‘

نویسنده [English]

  • alireza mohammadifard
aa
چکیده [English]

 
One of the features of Ayatollah Ma‘rifat’s Al-Tafsīr al-Atharī al-Jāmi‘‘ is the compilation of the exegetical traditions of ṣaḥāba (companions of the Prophet) and tābi’īn (successors to the companions) along with the traditions of the Infallibles. The scholarly status of the author and his tafsīr and the sensitivity of the validity of ṣaḥāba and tābi’īn’s traditions show the importance and necessity of recognizing and introducing his viewpoint in this field. The present research, with regard to Ustad Ma‘rifat’s three basic opinions (i.e., his special principles of hadith studies, the quiddity and quality of his employment of exegetical traditions of ṣaḥāba and tābi’īn in Al-Tafsīr al-Atharī al-Jāmi‘, and comparative study of the quality of employing the exegetical ṣaḥāba and tābi’īn’s traditions, and the Ahl al-Bayt’s exegetical traditions in exegetical operations), claims that providing a specific meaning of ḥujjīyyat (validity) in exegetical traditions and considering the content critique of hadith compared to critique of sanad, has had a significant impact on Ustad Ma‘rifat’s considering the exegetical traditions as valid. On the other hand, the validity and value of ṣaḥāba and tābi’īn’s traditions does not mean their equality with Ahl al-Bayt’s traditions in rank; rather, he pursues two scholarly and promotional objectives in narrational interpretation: 1. Filling the gaps resulted from lack of sound traditions of Ahl al-Bayt in the interpretation of some verses, 2. Promulgation of the Ahl al-Bayt’s viewpoints among the Sunnī scholars and defending Shī‘a’s specific viewpoints.

1. قرآن کریم.
2. ابوریه، محمود؛ اضواء علی السنة المحمدیة او دفاع عن الحدیث، بی‌جا، دار الکتب الاسلامیة، بی‌تا.
3. خویی، سید ابوالقاسم؛ البیان فی تفسیر القرآن، قم، موسسة احیاء آثار الامام الخوئى، بى‌تا.
4. رازى، ابوالفتوح؛ روض الجنان و روح الجنان فى تفسیر القرآن، مشهد، بنیاد پژوهش‌هاى اسلامى آستان قدس رضوى، 1408ق.
5. سبحانى، محمدتقی؛ بحوث فی الملل و النحل، قم، مؤسسة النشر الاسلامی- مؤسسة الامام الصادق7، بی‌تا.
6. طباطبایى، سید محمدحسین؛ المیزان فى تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1417ق.
7. طبرسى، فضل بن حسن؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو، 1372ش.
8. طوسى، محمد بن حسن؛ الأمالی، قم، دار الثقافة، 1414ق.
9. ـــــــــــــــــــــ؛ التبیان فى تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربى، بی‌تا.
10. فیض کاشانى، ملا محسن؛ تفسیر الصافى، تهران، انتشارات الصدر، 1415ق.
11. معرفت، محمدهادی؛ التفسیر الاثری الجامع، قم، مؤسسة التمهید، 1387ش.
12. ـــــــــــــــــ؛ التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب، مشهد، الجامعة الرضویه للعلوم الاسلامیه، 1418ق.
13. ـــــــــــــــــ؛ پرتو ولایت، گردآوری: مجتبی خطاط، قم، مؤسسه التمهید، بی‌تا.
14. ـــــــــــــــــ؛ صحابه از منظر اهل بیت7، قم، مؤسسه تمهید، 1387ش.
15. ـــــــــــــــــ؛ «کاربرد حدیث در تفسیر»، مجله الهیات و حقوق، شماره 1، پاییز 1380، ص141ـ146.
16. نائینى، محمدحسین؛ أجود التقریرات، تقریر: سید ابوالقاسم خویی، قم، مطبعة العرفان، 1352ش.
17. نصیری، علی؛ معرفت قرآنی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1387ش.