«دابّةالارض» یا پدیده‌ای از رخداد انرژی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی کازرون

2 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی کازرون

3 دانشیار دانشگاه شیراز

4 استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، شیراز

چکیده

همواره چیستی و ماهیت «اشراط الساعه» مورد بحث بوده و مفسران عمدتاً از طریق روایت به آن پرداخته‌اند. یکی از این موارد، خروج دابةالارض است که در آیه 82 سوره نمل، به‌طور مجمل و مبهم از آن یاد شده است. در چیستی، چگونگی، موجودیت، فعل و قول دابةالارض، سخنان متفاوت و گاهی متناقض در تفاسیر دیده شده است. با بررسی تطبیقی تفاسیر می‌توان آنها را به دو دسته اصلی تقسیم نمود که هفت دیدگاه از آنها متفرع می‌شود. دسته اول به ماهیت دابةالارض پرداخته و برای آن مصداق‌یابی نموده‌اند که عمدتاً برخاسته از روایات است و دسته دیگر اصلاً به ماهیت آن ن‍پرداخته‌اند. ازاین‌رو در این نوشتار با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی، با واژه‌پژوهی در واژه‌های آیه مذکور و با کمک گرفتن از سیاق سوره نمل، سعی شده است چیستی و ماهیت دابةالارض توصیف گردد. برای این منظور، به بیان مختصری از دیدگاه‌های تفسیری پرداخته، سپس واژه‌پژوهی آیه مورد نظر ارائه شده و سرانجام، دیدگاه منتخب که یک تحلیل علمی است، بیان شده است.
یافته‌ها حاکی از آن است با توجه به گستردگی روایات درباره اشراط الساعه که گاهی نیز متناقض هستند، ضرورت دارد با به‌کارگیری واژه‌پژوهی و یافتن حوزه معنایی واژه‌های آیه، به تفسیر پرداخت تا فهم دقیق‌تری از کلام الهی به‌دست آورد. دستاورد این روش، تقریب آرای تفسیری و وحدت نظر در بیان چیستی و چگونگی اشراط الساعه است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Beast of the Earth or a Phenomenon of Energy Occurrence

نویسندگان [English]

  • Ahmad Jafari 1
  • alireza ghasemizad 2
  • mohammad javad salmanpur 3
  • seyyed rouhollah dehqan baghi 4
چکیده [English]

The quiddity and nature of the portents of the Last Day (ashrāṭ al-sā‘a) has always been a topic of discussion and the interpreters have dealt with it mainly through traditions. One of the instances is the bringing out a Beast from the earth (dābbat al-‘arḍ), which is mentioned briefly and ambiguously in verse 82 of Sūrat al-Naml. There are different and sometimes contradicting views in interpretations concerning the quiddity, quality, existence, action, and words of the Beast of the earth. With a comparative study of the interpretations, they can be divided into two main groups, from which seven subgroups are derived. The first group, which are mainly originated from traditions, have found referents for the Beast of the earth and the other group have not dealt with its nature. Thus, with the use of the descriptive-analytical method, delving into the words of the above verse, and with a brief explanation of the context of Sūrat al-Nam, it is tried in this paper to describe the quiddity and nature of the Beast of the earth. To this end, first, the exegetical viewpoints are briefly explained, then the word study of the verse in question is presented, and finally the selected viewpoint is stated, which is a scholarly analysis.
The findings suggest that, given the extensiveness of traditions about portents of the Last Day, some of which are also contradictory, it is necessary that by employing word study and finding the semantic field of the verse’s word, to undertake interpretation so as to get a more accurate understanding of Divine words. The achievement of this method is the approximation of exegetical opinions, unity of opinion, and the quiddity and quality of the portents of the Last Day.

مراجع

1. قرآن کریم.
2. نهج البلاغه.
3. آل سعدی، عبدالرحمن‌بن ناصر؛ تیسیر الکریم الرحمن‏، بیروت‏، مکتبة النهضة العربیه‏، 1408ق.
4. آل غازی، سید عبدالقادر ملاحویش؛ بیان المعانی‏، دمشق‏، مطبعة الترقی‏، 1382ق.
5. آلوسی، محمود؛ روح المعانی، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415ق.
6. ابن ابی‌حاتم، عبدالرحمن‌بن محمد؛ تفسیر القرآن العظیم، ریاض، مکتبة نزار مصطفی الباز، 1419.
7. ابن جزی، محمد‌بن احمد؛ التسهیل لعلوم التنزیل‏، بیروت‏، دار الارقم، 1416ق.
8. ابن جوزی، عبدالرحمن‌بن علی‏؛ زاد المسیر فی علم التفسیر، بیروت، دار الکتاب العربی‏، 1422ق.
9. ابن عاشور، محمد‌بن طاهر؛ التحریر و التنویر، بیروت، مؤسسة التاریخ‏، بی‌تا.
10. ابن کثیر، اسماعیل‌بن عمر؛ تفسیر القرآن العظیم‏، بیروت‏، دار الکتب العلمیة، 1419 ق‏.
11. اندلسی، عبدالحق‌بن غالب‏؛ المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1422.
12. اندلسی، ابوحیان محمد‌بن یوسف‏؛ البحر المحیط فی التفسیر، بیروت‏، دار الفکر، 1420ق.
13. ایازی، محمدعلی؛ المفسرون حیاتهم و منهجهم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1373ش.
14. بحرانی، هاشم‌بن سلیمان؛ ‏البرهان فی تفسیر القرآن، ‏تهران، ‏بنیاد بعثت‏، 1416ق.
15. ــــــــــــــــــــ ؛ المحجه فی ما نزل فی القائم الحجه، ترجمه سید مهدی حائری قزوینی، تهران، آفاق، 1374ش.
16. بغدادی، علاءالدین علی‌بن محمد؛ لباب التأویل فی معانی التنزیل‏ (تفسیر خازن)، بیروت‏، دار الکتب العلمیة، 1415ق.
17. بغوی، حسین‌بن مسعود؛ معالم التنزیل فی تفسیر القرآن‏، بیروت، دار احیاء التراث العربی‏، 1420ق.
18. بلاغی، سید عبدالحجة؛ حجة التفاسیر و بلاغ الإکسیر، قم‏، انتشارات حکمت‏، 1386ش.
19. بیضاوی، عبدالله‌بن عمر؛ أنوار التنزیل و أسرار التأویل، ‏بیروت‏، دار احیاء التراث العربی‏، 1418ق.
20. جزایری، ابوبکر جابر؛ ایسر التفاسیر لکلام العلی الکبیر، مدینه‏، مکتبة العلوم و الحکم‏، 1416ق.
21. جوادی آملی، عبدالله؛ تفسیر تسنیم، سایت اسراء.
22. حائری تهرانی، میر سید علی؛ مقتنیات الدرر و ملتقطات الثمر، تهران‏، دار الکتب الاسلامیه‏، 1377ش.
23. حجازی، محمد محمود؛ التفسیر الواضح‏، بیروت‏، دار الجیل الجدید، 1413ق.
24. حسینی دشتی، سید مصطفی؛ معارف و معاریف، تهران، آرایه، 1385ش.
25. حسینی شاه‌عبدالعظیمی، حسین‌بن احمد؛ تفسیر اثنا عشری‏، تهران‏، انتشارات میقات، 1363ش.
26. حسینی شیرازی، سید محمد؛ تقریب القرآن إلی الأذهان‏، بیروت، دارالفکر، 1424ق.
27. حسینی همدانی، سید محمد؛ انوار درخشان‏، تهران، ‏لطفی‏، 1404ق.
28. حقی بروسوی، اسماعیل‏؛ تفسیر روح البیان‏، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
29. دخیل، علی‌بن محمد علی؛ الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، بیروت‏، دار التعارف للمطبوعات‏، 1422ق.
30. رازی، ابوالفتوح حسین‌بن علی‏؛ روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی‏، 1403ق.
31. راغب، حسین؛ مفردات الفاظ القرآن، بیروت، دارالقلم، 1412ق.
32. رضایی اصفهانی، محمدعلی؛ منطق تفسیر قرآن (روش‌ها و گرایش‌ها)، قم، مرکز بین المللی نشر مصطفی، 1392ش.
33. زحیلی، وهبة‌بن مصطفی‏؛ التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج‏، بیروت، دار الفکر المعاصر، 1418ق.
34. زمخشری، محمود؛ الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل‏، بیروت‏، دار الکتاب العربی‏، 1407ق.
35. سبزواری نجفی، محمد‌بن حبیب‌الله‏؛ الجدید فی تفسیر القرآن المجید، بیروت‏، دار التعارف للمطبوعات‏، 1406ق.
36. سمرقندی، نصر‌بن محمد‌بن احمد؛ بحرالعلوم، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
37. سیوطی، عبدالرحمن‌بن ابی‏بکر؛ الدر المنثور فی تفسیر المأثور، قم‏، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی‏، 1404ق.
38. شاذلی‏، سید‌بن قطب؛ فی ظلال القرآن‏، قاهره‏، دارالشروق‏، 1412ق.
39. صابونی، محمدعلی‏؛ صفوة التفاسیر للقرآن الکریم‏، بیروت‏، دار الفکر، 1421ق.
40. صادقی تهرانی، محمد؛ الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن‏ و السنة، قم، انتشارات فرهنگ اسلامی، 1365ش.
41. طباطبایی، سید محمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن‏، قم‏، دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.
42. طبرسی، فضل‌بن حسن؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو، 1372ش.
43. طبری، محمد‌بن جریر؛ جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالمعرفه، 1412ق.
44. طوسی، محمد‌بن حسن‏؛ التبیان فی تفسیر القرآن‏، بیروت‏، دار احیاء التراث العربی‏، 1422ق.
45. طیب، سید عبدالحسین‏؛ اطیب البیان فی تفسیر القرآن‏، تهران‏، انتشارات اسلام‏، 1378ش.
46. عجیلی، سلیمان‌بن عمر؛ الفتوحات الإلهیة بتوضیح تفسیر الجلالین، بیروت‏، دار الکتب العلمیة، 1427ق.
47. عروسی حویزی، عبد علی‌بن جمعه‏؛ تفسیر نور الثقلین‏، قم‏، اسماعیلیان‏، 1415ق.
48. فخر رازی، محمد‌بن عمر؛ مفاتیح الغیب، بیروت، دار احیاء التراث العربی‏، 1420ق.
49. فضل‌الله، سید محمدحسین‏؛ تفسیر من وحی القرآن‏، بیروت‏، دار الملاک للطباعة و النشر، 1419ق.
50. فیض کاشانی، ملا محسن‏؛ تفسیر الصافی، تهران‏، انتشارات الصدر، 1415ق.
51. قاسمی، محمد جمال‌الدین‏؛ محاسن التأویل، بیروت، دار الکتب العلمیه‏، 1418ق.
52. قرشی، سید علی‌اکبر؛ تفسیر احسن الحدیث‏، تهران‏، بنیاد بعثت‏، 1377ش.
53. قرطبی، محمد‌بن احمد؛ الجامع لأحکام القرآن‏، تهران‏، ناصر خسرو، 1364ش.
54. قمی، علی‌بن ابراهیم؛ تفسیر القمی، قم، دارالکتب، 1363ش.
55. کلینی، محمدبن یعقوب؛ الکافی، قم، انتشارات علمیه اسلامیه، بی‌تا.
56. کاشانی، ملا فتح‌الله‏؛ تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین‏، تهران‏، کتابفروشی محمد حسن علمی، 1336ش.
57. کرمی حویزی، محمد؛ التفسیر لکتاب الله المنیر، قم‏، چاپخانه علمیه‏، 1402ق.
58. گنابادی، سلطان محمد؛ تفسیر بیان السعادة فی مقامات العبادة، بیروت‏، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏، 1408ق.
59. مجلسی، محمد باقر‌؛ بحار الأنوار، بیروت، بی‌نا، 1403ق.
60. مدرسی، سید محمدتقی‏؛ من هدی القرآن‏، تهران‏، دار محبی الحسین‏، 1419ق.
61. مراغی، احمد‌بن مصطفی‏؛ تفسیر المراغی‏، بیروت‏، دار احیاء التراث العربی‏، بی‌تا.
62. مشهدی، محمد‌بن محمدرضا؛ تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب‏، تهران‏، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی‌، 1368ش.
63. مصطفوی، حسن؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بیروت، دار الکتب الاسلامیة، 1430ق.
64. مظهری، محمد ثناءالله‏؛ التفسیر المظهری‏، پاکستان‏، مکتبة رشدیه‏، 1412ق.
65. مغنیه، محمدجواد؛ تفسیر الکاشف‏، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1424ق.
66. مکارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه‏، تهران‏، دار الکتب الإسلامیة، 1374ش.
67. میبدی، احمد‌بن محمد؛ کشف الأسرار و عدة الأبرار، تهران، امیرکبیر، 1371ش.
68. نخجوانی، نعمت‌الله‌بن محمود؛ الفواتح الالهیة و المفاتح الغیبیة، مصر، دار رکابی للنشر، 1999م.
69. نسفی، عبدالله‌بن احمد؛ مدارک التنزیل و حقایق التأویل، ‏بیروت، ‏دار النفائس‏، 1416ق.
70. نیشابوری، حسن‌بن محمد؛ تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان‏، بیروت‏، دار الکتب العلمیه، ‏1416ق.
71. هواری، هود‌بن محکّم؛ تفسیر کتاب الله العزیز، الجزایر، دار البصائر، 1426ق.
72. J, advanced Quantum Mechanics, Addison Wesley, 1967، Sakurai, J.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار