تأثیر باورهای کلامی بر افزوده‌های توضیحی مترجمان معاصر قرآن (فیض‌الاسلام و خرم‌دل)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی تهران، ایران

2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی تهران، ایران

3 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی تهران، ایران

چکیده

یکی از مباحث هرمنوتیک به‌معنای عامّ، کاوش در مسائل روان‌شناختی و تأثیر مفسّر در فهم متون است. گذشته از اختلافاتی که هرمنوتیسین‌های سنّتی و مدرن و همچنین هرمنوتیسین‌های فلسفی ـ به‌عنوان شاخه‌ای از هرمنوتیک مدرن ـ در بایستگی یا ناشایستگی تأثیر باورهای مفسّر در فهم متن دارند، حال چه این اختلاف حقیقی یا صوری باشد، به‌اجمال فهمیده می‌شود که باورهای کلامی مفسّر در فهم متن دخالت دارند. در ترجمه‌هایی که مترجمان مورد نظر در این نوشتار ارائه داده‌اند، تفاوت دیدگاه‌های کلامی و در برابر، تفاوت افزوده‌های توضیحی منطبق با باورهای کلامی ایشان متبلور است. در هرمنوتیک فلسفی است که ذهنیت و داوری مفسّر، شرط حصول فهم است و در هر دریافتی، ناگزیر پیش‌دانسته‌های مفسّر دخالت دارد، ازاین‌رو امکان برداشت‌های مختلف از متن به‌وجود می‌آید. ترجمه نیز تفسیری موجز است که باید تا حدّ امکان با متن اصلی انطباق داشته باشد. مسأله قابل تأمّل در اینجا این نکته است که قرآن «نذیراً للبشر» و «ذکری للعالمین» است، نه شیعی و نه سنّی و نه وهّابی. در صورتی که همه مذاهب و فِرَق اعتقادی اسلام بخواهند قرآن را بر پایه پیش‌فرض‌ها و باورهای کلامی خود ترجمه نمایند، اختلاف جدّی در ترجمه‌ها پدید آمده، نقض غرض شده و اهداف ترجمه در آنها تحقّق نخواهد یافت؛ زیرا توضیح و تفصیل متن، شأن تفسیر است، نه ترجمه که در آن، بازتولید نزدیک‌ترین معنا در عین حفظ سبک منظور نظر است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Impact of Theological Presuppositions on Explanatory Addenda of the Contemporary Translators of the Qur’an (Fayḍ al-Islām and Khurramdel)

نویسندگان [English]

  • Mahdi Mokhtarzadeh Nikje 1
  • Sayyid Muhammad Ali Ayazi 2
  • Mehrdad Abbasi 2
  • Mahdi Mehrizi Toroqi 3
1 Ph.D. Student, Science and Research Branch of Islamic Azad University of Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Science and Research Branch of Islamic Azad University of Tehran, Iran
3 Associate Professor, Science and Research Branch of Islamic Azad University of Tehran, Iran
چکیده [English]

One of the hermeneutic discourses in its general sense is exploration into psychological issues and the impact of the interpreter on understanding the texts. Apart from the differences that the traditional and modern hermeneutists as well as the philosophical hermeneutists—as experts of a branch of modern hermeneutics—have in the properness or improperness of the impact of the interpreter’s presuppositions on understanding the text, whether this difference is real or formal, it is understood in general that the interpreter’s presuppositions do interfere in understanding the text. In the translations that the translators mentioned in this writing have presented, the difference of theological viewpoints and, in contrast, the difference of the explanatory addenda conforming to their theological presuppositions is clearly evident. It is in the philosophical hermeneutics that the interpreter’s mentality and judgment is the precondition for understanding; and in any perception, the interpreter’s presuppositions may inevitably interfere, hence, the possibility of different impressions from the text. Similarly, translation is a succinct interpretation that should be conforming to the source text as far as possible. The point worth deliberation here is that the Qur’an is “a warner to all humans” and “an admonition for all the nations”, neither Shī‘ī, nor Sunnī, nor Wahhabī. In case all the Islamic ideological schools and sects wish to translate the Qur’an on the basis of their own theological presuppositions, serious differences would arise in translations, the intention for translation would be violated, and the goals of translation would not be achieved. It is because explanation and elaboration of the text is upon interpretation rather than on translation, in which the reproduction of the closest meaning and at the same time retaining the source style is what matters.

مراجع

1. ابن ابی حاتم، عبدالرّحمن‌بن محمّد؛ تفسیر القرآن العظیم، تحقیق اسعد محمّد طیّب، ریاض، مکتبة نزار مصطفی الباز، 1419ق.
2. ابن جوزی، عبدالرحمن‌بن علی؛ زادالمسیر فی علم التّفسیر، بیروت، دارالکتب العربی، 1422ق.
3. ابوحیّان، محمّد‌بن یوسف؛ البحر المحیط فی التّفسیر، تحقیق محمّد جمیل صدقی، بیروت، دارالفکر، 1420ق.
4. اجاق فقیهی، محمّد تقی؛ «تاریخ ترجمه­های فارسی قرآن کریم(1)»، صحیفه مبین، شماره 6 و 7، تابستان و پاییز 1375، 25-36.
5. ایازی، سیّد محمّد علی؛ «تأثیر شخصیّت مفسّر در تفسیر قرآن»، صحیفه مبین، شماره 19، تابستان 1378، 9-43.
6. ــــــــــــــــــ ؛ «تفسیر و هرمنوتیک (پژوهش مقایسه­ای میان تفسیر قرآن و دانش تفسیر کتاب مقدس)»، صحیفه مبین، شماره 9 و 10، بهار و تابستان 1376، 28-39.
7. ایازی، سیّد یاسر؛ اهتمام ایرانیان به قرآن کریم، بی­جا، بی­نا، 1380ش.
8. آلوسی، سیّدمحمود؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دارالکتب العلمیّه، 1415ق.
9. بهرامی، محمّد؛ «روش شناسی ترجمه قرآن»، پژوهش­های قرآنی، شماره 44، زمستان 1384، 58-69.
10. ثروت، منصور؛ «سخنی در علم تفسیر»، پژوهش­های فلسفی، شماره 131، بهار 1363، 47-70.
11. ثعلبی نیشابوری، احمد‌بن ابراهیم؛ الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التّراث العربی، 1422ق.
12. جصاص، احمد‌بن علی؛ احکام القرآن، تحقیق محمّدصادق قمحاوی، بیروت، دار احیاء التّراث العربی، 1405ق.
13. جلالی، جلال الدّین؛ «بازتاب پیش‌انگاره‌های اعتقادی در ترجمه قرآن کریم»، ترجمان وحی، شماره 21، بهار و تابستان 1386، 13-21.
14. حوی، سعید؛ الاساس فی التّفسیر، قاهره، دار الاسلام، 1424ق.
15. خسروپناه، عبدالحسین؛ «پیشینه، جایگاه و گستره امامت در علم کلام»، مشرق موعود، شماره 14، تابستان 1389، 5-28.
16. ربّانی، هادی؛ «دغد­غه­های ترجمه متون دینی»، علوم حدیث، شماره 45 و 46، پاییز و زمستان 1386، 299-304.
17. رضایی مهر، حسن؛ «هرمنوتیک فلسفی و قرائت­های مختلف از دین»، رواق اندیشه، شماره 44، مرداد 1384، 114-123.
18. سیوطی، جلال الدین عبدالرّحمن؛ الدرّ المنثور فی تفسیر المأثور، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، 1404ق.
19. شرتونی، رشید؛ مبادئ العربیه، قم، مؤسسه فرهنگی-تحقیقاتی دارالذّکر، 1426ق.
20. طباطبایی، سید محمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی، قم، انتشارات جامعه مدرّسین حوزه علمیّه قم، 1385ش.
21. طبرسی، فضل‌بن حسن؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو، 1372ش.
22. طوسی، محمّد‌بن حسن؛ التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التّراث العربی، بی­تا.
23. عابدی سرآسیا، علی‌رضا؛ «بررسی تأثیر پیش­فرض­ها در فهم و راه­های کنترل آنها از منظر هرمنوتیک فلسفی و علوم اسلامی»، مطالعات اسلامی فقه و اصول، سال چهل‌وهشتم، شماره 104، بهار 1395، 65-90.
24. عروسی حویزی، عبدعلی‌بن جمعه؛ تفسیر نور الثّقلین، قم، انتشارات اسماعیلیان، 1415ق.
25. قمّی، محمّد‌بن ابراهیم؛ تفسیر القمّی، قم، دارالکتاب، 1363ش.
26. کریمی، مصطفی؛ «ضرورت به کارگیری باورهای صحیح در ترجمه قرآن»، معرفت، شماره 83، آبان 1383، 24-34.
27. کوشا، محمّدعلی؛ «معرفی و نقد ترجمه تفسیری قرآن از دکتر مصطفی خرّم­دل»، ترجمان وحی، شماره 10، پاییز و زمستان 1380، 37-63.
28. مروّتی، یعقوب؛ «بررسی تأثیر پیش­فرض­های مذهبی بر ترجمه قرآن کریم»، پژوهش‌نامه تفسیر و زبان قرآن، شماره 2، بهار و تابستان 1392، 68-75.
29. مصباح یزدی، محمّدتقی؛ آموزش عقاید، قم، چاپ و نشر بین الملل، 1383ش.
30. مودّب، سیّد رضا؛ مبانی تفسیر قرآن، قم، انتشارات دانشگاه قم، 1393ش.
31. نیشابوری، نظام­الدّین حسن‌بن محمّد؛ تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان، بیروت، دارالکتب العلمیّه، 1416ق.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار