موانع پایبندی به هنجارها از نگاه قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

فرهنگ دینی اسلام که در کتاب آسمانی قرآن کریم تجلی یافته و مدعی معرفی آرمان‌ها و اهداف متعالی برای سعادت در حیات فردی و اجتماعی انسان است، توجه ویژه‌ای به بیان هنجارها و ارزش‌های متعالی داشته است. از این منظر، جامعه آرمانی اسلام آن اجتماعی است که بتواند زمینه تحقق هر چه بیشتر این ارزش‌ها و هنجارها را در میان مسلمانان فراهم آورده و از این طریق، سعادت زندگی دنیوی و اخروی آنها را تضمین نماید. واضح است که استقرار ارزش‌ها و هنجارهای مطلوب دینی در جامعه مسلمانان منوط به مجموعه‌ای از شرایط و عوامل سلبی و ایجابی است که عدم توجه مناسب به آنها نه تنها در تحقق فرهنگ دینی اخلال ایجاد می‌کند، بلکه موجب تسهیل در ورود و پذیرش الگوهایی می‌شود که بسا تعارض جدی با ارزش‌ها و هنجارهای مورد نظر اسلام داشته باشد. این نوشتار تلاش دارد به بررسی زمینه‌ها و عواملی که از دیدگاه قرآن مانع تحقق و اشاعه هنجارهای مطلوب و مورد نظر شریعت اسلام و در نتیجه هنجارمند شدن جامعه مسلمانان می‌شود، بپردازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Barriers of Conforming to the Norms in the Qur’ān

نویسنده [English]

  • Seyed Mohsen Mirsondosi
Faculty Member of Islamic Science and Culture Research Center
چکیده [English]

The religious culture of Islam is reflected in the divine book of the Qur’ān, a book that claims it presents transcendent aims and ideals to bring felicity in human's individual and social life. This book has paid special attention to stating transcendent norms and values. From this perspective, a utopian Islamic society is the one which can pave the grounds for meeting such transcendent norms and values for Muslims and thereby it can guarantee their worldly life and afterlife felicity. Clearly, establishment of desirable religious norms and values in Muslim society depends on some negative and affirmative conditions and factors that any indifference to these factors and conditions would not only end in making trouble in fulfillment of religious culture, but also would facilitate the entrance and admission of the patterns which are in obvious contradiction with the Islamic intended values and norms. This paper attempts to study the grounds and factors which impede the fulfillment and spread of desirable norms as approved by Islamic sharia and to investigate the factors which result in conforming to Muslim society norms.

کلیدواژه‌ها [English]

  • religious values
  • religious norms
  • social values
  • social norms
  • conforming and establishing social norms
  • conforming to norm
1. آخوندی، محمدباقر؛ ایازی، سید علی‌نقی (1394)، اندیشه‌های اجتماعی در قرآن، چاپ اول، مشهد: مؤسسه انتشاراتی خاتم.
2. ارونسون، الیور (1366)، روانشناسی اجتماعی، ترجمه حسین شکرکن، چاپ سوم، بی‌جا: انتشارات رشد.
3. توسلی، غلامعباس (1369)، نظریه جامعه شناسی، چاپ اول، تهران: سمت.
4. چلبی، مسعود (1375)، جامعه­شناسی نظم: تشریح و تحلیل نظری نظم اجتماعی، چاپ اول، تهران: نشرنی.
5. ـــــــــــ (1385)، تحلیل اجتماعی در فضای کنش، چاپ اول، تهران: نشر نی.
6. دورکیم، امیل (1373)، قواعد روش جامعه شناسی، ترجمه علیمحمد کاردان، چاپ پنجم، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
7. رفیع‌پور، فرامرز (1377)، توسعه و تضاد کوششی در جهت تحلیل انقلاب اسلامی و مسائل اجتماعی آن، چاپ اول، تهران: شرکت سهامی انتشار.
8. ـــــــــــــــ (1378)، آنومی یا آشفتگی اجتماعی، چاپ اول، تهران: سروش.
9. ـــــــــــــــ (1387)، آناتومی جامعه: مقدمه‌ای بر جامعه شناسی کاربردی، چاپ اول، تهران: شرکت سهامی انتشار.
10. روشه، گی (1370)، کنش اجتماعی، ترجمه هما زنجانی‌زاده، چاپ اول، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
11. صدیق اورعی، غلامرضا (1382)، بررسی ساختار نظام اجتماعی در اسلام، تهران: اداره کل پژوهش‌های سیما.
12. صمدانیان، محسن؛ میریان، فردوس (1390)، «علل ناهنجاری و روش کنترل آن از دیدگاه نهج البلاغه»، حدیث پژوهی، سال سوم، شماره پنجم، ص120-152.
13. طباطبایی، سید محمدحسین (1374)، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه محمدباقر موسوى، چاپ پنجم، قم: دفتر انتشارات اسلامى‏.
14. علی‌احمدی، امید (1385)، «فراتحلیل و گونه شناسی ناهنجاری‌های اخلاقی - اجتماعی دانش آموزان در آموزش و پرورش ایران»، جامعه شناسی، سال دوم، شماره 6، ص97-138.
15. کلاین‌برگ، اتو (1369)، ‌روانشناسی اجتماعی، ترجمه علیمحمد کاردان، تهران: نشر اندیشه.
16. کلمن، جیمز (1377)، بنیادهای نظریه جامعه­شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.
17. میرسندسی، سید محسن؛ احمدزاده، سید مصطفی (1393)، «درآمدی بر مصادیق و شاخص‌های گروه‌های مرجع در قرآن کریم»، مطالعات اسلامی علوم قرآن و حدیث، سال چهل‌وششم، شماره 92، ص101-129.
18. نیک‌گهر، عبدالحسین (1371)، مبانی جامعه­شناسی، تهران: نشر توتیا.
19. هاشمی رفسنجانی، اکبر (1378)، تفسیر راهنما، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.