ارزیابی نظریه انقطاع عذاب جهنم در اندیشه دکتر صادقی تهرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار پردیس فارابی دانشگاه تهران

2 طلبه سطح چهار جامعة المصطفی العالمیه

3 استادیار دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

چکیده

مشهور اندیشه­‌وران مسلمان، جاودانگی عذاب جهنم را پذیرفته و برخی آن­ را اجماعی دانسته‌­اند. اما در این میان، برخی اندیشه‌­وران نظیر ابن­‌عربی، ابن‌­تیمیه، ابن‌­قیم جوزیه، رشیدرضا و دکتر صادقی تهرانی، نظریه انقطاع عذاب جهنم را برگزیده­‌اند که در این میان، دکتر صادقی تهرانی، اهتمام ویژه‌ای به بررسی این نظریه داشته، ضمن نقد نظریه جاودانگی عذاب جهنم، زوایای مختلف نظریه انقطاع عذاب را به‌­طور گسترده در مباحث تفسیر و کلامی خویش بررسی کرده که نوشتار حاضر، به تنظیم و ارزیابی دیدگاه وی پرداخته است. از رهگذر این جستار، مشخص می‌شود که به باور دکتر صادقی تهرانی، واژه «خلود» نه­‌تنها در فرهنگ لغوی، بلکه در آیات قرآنی نیز بیانگر «بقای طولانی» است، نه «جاودانگی» و آنچه از آیات قرآنی در مورد جاودانگی استفاده می‌شود، «جاودانه ­بودن در آتش» است، نه «جاودانه­ بودن آتش». اما به­‌نظر می‌رسد این نظریه که وام‌­گرفته از پیشینیانی نظیر ابن‌­تیمیه، ابن­‌قیم جوزیه، رشیدرضا و دیگران است، پذیرفتنی نیست و نه­‌تنها فاقد دلیل عقلی معتبر، بلکه با فرهنگ قرآنی نیز ناسازگار است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Assessment of the “Punishment Cessation” Theory in Dr. Sadeqi Tehrani’s View

نویسندگان [English]

  • Hasan Rezaee Haftador 1
  • Mohammad Ali Esma’ili 2
  • Saifali Zahedifar 3
1 Associate Professor, Farabi Pardis, Tehran University
2 Seventh Level Student of Jami’at al-Musta al-‘Alamiyya
3 Assistant Professor, Shahid Madani University of Azerbaijan
چکیده [English]

The renowned thinkers among the Muslims have accepted the idea of the Hell-fire punishment and some have viewed it as subject to consensus. Among them, however, some thinkers like Ibn Arabi, Ibn Taymiya, Ibn Qayyim Jawziya, Rashid Reza, and Dr. Sadeqi Tehrani have opted for the theory of the cessation of Hell-fire punishment. Yet from among them, Dr. Sadeqi Tehrani has made a special attempt in examining this theory; while criticizing the theory of the eternality of Hell-fire punishment, he has widely studied various aspects of the theory of punishment cessation in his interpretation and theological discourses. The present writing has undertaken to organize and evaluate his viewpoint. Through this research, it is clarified that in Dr. Sadeqi Tehrani’s belief the word khulūd, not only in its lexicological meaning but also in the Qur’anic verses is interpreted as “lengthy duration” rather than “eternity” and what is implied from the Qur’anic verses by eternity is “eternity in the fire” rather than “eternity of fire”. However, this theory, having been borrowed from earlier scholars such as Ibn Taymiya, Ibn Qayyim Jawziya, Rashid Reza, et all, sounds to be unacceptable and is not only lacking in valid rational reasons, but also incompatible with the Qur’anic culture.

کلیدواژه‌ها [English]

  • khulūd
  • punishment
  • punishment cessation
  • punishment eternity/ Sadeqi Tehrani

مراجع

1. قرآن کریم.
2. آملى، سید حیدر (1422ق)، تفسیر المحیط الأعظم، تهران: سازمان چاپ وانتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
3. ابن­ابى­العز حنفى (2005)، شرح العقیدة الطحاویة، بغداد: دارالکتاب العربی.
4. ابن­درید، محمدبن حسن (بی­تا)، جمهرة اللغة، بیروت: دارالعلم للملایین‏.
5. ابن­عربى، محى­الدین (1994)، الفتوحات المکیة، تحقیق: عثمان یحیى، بیروت: داراحیاء التراث العربى.
6. ابن­قیم جوزیه، محمدبن ابی­بکر (بی­تا)، حادی الارواح الی بلاد الافراح، جده: دارعالم الفوائد.
7. ابن­منظور، محمدبن­مکرم (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دارالصادر.
8. ازهرى، محمدبن­احمد (بی­تا)، تهذیب اللغة، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
9. اسماعیلی، مسعود (1390)، «خلود عذاب در مکتب ابن عربی»، فصلنامه معارف عقلی، شماره 20، ص7-46.
10. تفتازانی، سعدالدین (1409ق)؛ شرح المقاصد، تحقیق: عبدالرحمن عمیره‏، قم: نشرالشریف الرضی.
11. جرجانی، میرسید شریف (1419ق)، شرح المواقف، بیروت: دارالکتب العلمیة.
12. جوادی آملی، عبدالله (1387)، تفسیر موضوعی قرآن کریم، قم: اسراء.
13. جوهرى، اسماعیل­بن حماد (بی­تا)، الصحاح، بیروت: دارالعلم للملایین‏.
14. حرعاملى، محمد‌بن حسن (1418ق)، الفصول المهمة فی أصول الأئمة، قم: مؤسسه معارف اسلامى امام رضا7.
15. راغب اصفهانى، حسین­بن محمد (1412ق)، مفردات الفاظ القرآن، دمشق: دارالقلم.
16. رشیدرضا، محمد (1338)، تفسیر المنار، مصر: مطبعة­المنار.
17. زبیدى، محمدبن محمد (بی­تا)، تاج العروس، بیروت: دارالفکر.
18. زمخشرى، محمود (1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتاب العربی.
19. شریف مرتضى، علی‌بن حسین (1998)، أمالی، قاهره: دار الفکر العربی.
20. شهید ثانى، زین­الدین (1409ق)، حقائق الإیمان، قم: کتابخانه آیت الله مرعشى نجفی.
21. صادقی تهرانی، محمد (1392)، التفسیر الموضوعی للقرآن الکریم‏، قم: شکرانه.
22. صادقی تهرانی، محمد (1395)، عقائدنا، قم: شکرانه.
23. صادقی تهرانی، محمد (1977)، الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن و السنة، بیروت: مؤسسة الاعلمی.
24. صدرالمتألهین، محمد (1360)، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، تصحیح و تعلیق: سید جلال الدین آشتیانى‏، مشهد: مرکز نشر دانشگاهى.
25. صدرالمتألهین، محمد (1361)، العرشیة، تهران: انتشارات مولى.
26. صدرالمتألهین، محمد (1981)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
27. صدوق، محمد‌بن على (1398ق)، التوحید، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
28. طباطبایی، سید محمدحسین (1411ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الاعلمی.
29. طبرسى، فضل­بن حسن (1372)، مجمع البیان، تهران: ناصر خسرو.
30. طوسى، محمدبن حسن (بی­تا)، التبیان فى تفسیر القرآن، تحقیق: احمد قصیر عاملى، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
31. طوسى، نصیرالدین (1416ق)، قواعد العقائد، تحقیق: علی ربانی گلپایگانی، قم: موسسة الامام الصادق7.
32. عبدالخالق کاظم، محمد (1383)، الخلود فی جهنم، قم: المرکز­ العالمی للدراسات الاسلامیة.
33. عروسى حویزى، عبد على­بن جمعه (1415ق)، تفسیر نور الثقلین‏، تحقیق: سید هاشم رسولى محلاتى،‏ قم‏: اسماعیلیان.
34. فخر رازی، محمدبن عمر (1405ق)، تلخیص المحصل، بیروت: دارالاضواء.
35. فراهیدى، خلیل­بن احمد (1410ق)، کتاب العین، قم: نشر هجرت.
36. قمی مشهدى، محمدبن محمدرضا (1368)، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب‏، تحقیق: حسین درگاهى، ‏تهران‏: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
37. قمى، على‌بن ابراهیم (1404ق)، تفسیر القمی، قم: دار الکتاب.
38. مجلسی، محمدباقر (1362)، بحارالانوار، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
39. محمدی، ناصر؛ جوادی، حسن (1392)، «مطالعه تطبیقی نظرات علامه طباطبایی و آیت الله صادقی پیرامون جایگاه خلود در معاد جسمانی»، مجموعه مقالات دومین همایش بیداری قرآنی، قم: شکرانه.
40. یزدی، عبدالله‌بن شهاب‌الدین (1412ق)، الحاشیة على تهذیب المنطق، قم: مؤسسة النشر الاسلامى.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار