نقد معادل‌انگاری «کمال» با «اقتدار دولتی دین» درآیۀ اکمال

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه قم

10.22081/jqr.2020.55135.2606

چکیده

در تبیین معنای کمال دین در آیه سوم سورۀ مائده، سه دیدگاه متفاوت در میان مفسران قابل مشاهده است. عده‌ای آن را محصول «جامعیت دین» بعد از اتمام نزول فرامین وحیانی تلقی نموده و عده‌ای دیگر، «حاکمیت دین» با گسترش دامنه شیوع و نفوذ اسلام را معادل با کمال انگاشته‌اند، و گروه سوم که بیشتر مفسران شیعی هستند، «جاودانگی دین» با امر ولایت را مترادف با کمال قلمداد نموده‌اند. با توجه به اینکه آیۀ اکمال دین ازجمله آیات دارای شأن نزول خاص می‌باشد و از طرف دیگر، متعلق کمال محذوف و ظاهر آیه حداقل در نگاه اول دلالت آشکاری بر آنچه کمال بدان مبتنی است ندارد، بیشتر مفسران در تبیین معنای کمال به ذکر روایات تفسیری ناظر به شأن نزول بسنده نموده و در راستای روشن نمودن متعلق کمال، کمتر به جست‌وجویی عمیق‌تر از قراین درون‌متنی روی آورده‌اند. ازاین‌رو نوشتار پیش رو، دیدگاه مفسران گروه دوم را بر اساس ارائه برخی قراین درون‌متنی، تحلیل و بررسی نموده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Critique of Assuming Kamāl as Equivalent to “State Authority of Religion in the Verse Ikmāl

نویسنده [English]

  • Sayyideh Fatemeh Kiyayi
M.A. Graduate of Qum University
چکیده [English]

Three different viewpoints can be observed among interpreters in elucidation of the meaning of perfection of religion in verse three of Sūrat al-Mā’ida. Some have implied it as the outcome of the “universality of religion” after completion of the revealed commands and others have assumed “sovereignty of religion” upon the expansion and influence of Islam as equivalent to perfection, while the third group, who mostly include the Shi’ite interpreters, have considered “eternity of religion” along with devotion to Imams (wilāya) as equivalent to perfection. Given the fact that the verse “perfection of religion” is among the verses of special revelation occasion and, on the other hand, the object of perfection is omitted and the outer aspect of the verse, at least in the first glance, does not obviously denote what perfection is dependent upon, most interpreters have sufficed with mentioning the interpretational traditions concerning the revelation occasion in explaining the meaning of perfection and have scarcely engaged in an inquiry deeper than the intra-textual evidences in order to elucidate the object of perfection. Thus, the present paper has undertaken to analyze and examine the exegetical viewpoint of the second group in accordance with some intra-textual evidences.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • sovereignty perfection
  • division of verbs
  • instantaneous occurrence
1. آرام، محمدرضا؛ لایقی، فاطمه (1395)، «بررسی ساختار سوره مائده با رویکرد ساختار درختی»، پژوهش­نامه قرآن و حدیث، سال دهم، شماره 19، ص55-77.
2. ابن‏جوزى، عبدالرحمن‌بن على (1422ق)، زاد المسیر فى علم التفسیر، بیروت: دار الکتاب العربی.
3. ابوحیان، محمد‌بن یوسف (1420ق)، البحر المحیط فى التفسیر، بیروت: دار الفکر.
4. اسماعیل‌زاده، عباس (1391)، «واکای معنای دین در کاربردهای قرآنی آن»، آموزه‌های قرآنی، سال دهم، شماره 15، ص27-46.
5. چراغی، زهرا؛ کریمی دوستان، غلامحسین (1392)، «طبقه‌بندی افعال فارسی براساس ساخت رویدادی و نمودی»، پژوهشهای زبانی، سال چهارم، شماره دوم، ص 41-60.
6. حائرى طهرانى، على (1338)، مقتنیات الدرر و ملتقطات الثمر، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
7. حسن، عباس (1380)، النحو الوافی مع ربطه بالاسالیب الرفیعه و الحیاة الغویة المتجددة، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
8. حسینی، بی‌بی زینب؛ برومند، محسن (1397)، «اثبات ولایت امیرالمؤمنین7 در سوره مائده با استفاده از روش تفسیر ساختاری»، امامت پژوهی، سال هشتم، شماره 23، ص 83-115.
9. خازن، على‌بن محمد (1415ق)، تفسیر الخازن المسمى لباب التأویل فی معانی التنزیل، بیروت: دار الکتب العلمیة.
10. دینورى، عبدالله‌بن محمد (1424ق)، تفسیر ابن وهب المسمى الواضح فى تفسیر القرآن الکریم، بیروت: دار الکتب العلمیة.
11. رازى، ابوالفتوح حسین‌بن على (1408ق)، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد: بنیاد پژوهشهاى اسلامى.
12. زحیلى، وهبه (1411ق)، التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج، دمشق: دار الفکر.
13. زمخشرى، محمود‌بن عمر (1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل، بیروت: دار الکتاب العربی.
14. صنعانى، عبدالرزاق‌بن همام (1411ق)، تفسیر القرآن العزیز المسمّى تفسیر عبدالرزاق، بیروت: دار المعرفة.
15. ضحاک (1419ق)، تفسیر ضحاک، تحقیق: محمد شکری، احمد الزاویتی، قاهره: دارالسلام.
16. طباطبایى، سید محمدحسین (1345)، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، قم: دارالعلم.
17. طباطبایى، سید محمدحسین (1374)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
18. طبرانى، سلیمان‌بن احمد (2008)، التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم (الطبرانى)، اردن: دار الکتاب الثقافی.
19. طبرسى، فضل‌بن حسن (بی‌تا)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: فراهانى.
20. طبرى، محمد‌بن جریر (1412ق)، جامع البیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفة.
21. فخر رازى، محمد‌بن عمر (1420ق)، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
22. قرائی سلطان‌آبادی، احمد (1396)، «تبیین فهم آیه اکمال دین بر اساس نظم فرا خطی قرآن»، پژوهشهای زبان شناختی قرآن، سال ششم، شماره 11، ص155-157.
23. ماتریدى، محمد‌بن محمد (1426ق)، تأویلات أهل السنة (تفسیر الماتریدى)، بیروت: دار الکتب العلمیة.
24. نسفى، عبدالله‌بن احمد (1416ق)، مدارک التنزیل و حقایق التأویل، بیروت: دار النفائس.
25. الوهبی الاباضی، محمدبن یوسف (1406ق)، هیمان الزاد الی دار المعاد، عمان: وزارة التراث القوی و الثقافة.
26. هادوی تهرانی، مهدی (1377)، مبانی کلامی اجتهاد، قم: مؤسسۀ فرهنگی خانه فرد.