بررسی و تحلیل انتقادی آموزه قرآنی مرگ در دایرة‌المعارف قرآن لیدن و دانشنامه قرآن الیور لیمن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

خاورشناسان در دهه‌های اخیر در حوزه مطالعات قرآنی به تدوین دایرة‌المعارف‌هایی دست زده‌اند که از مهم‌ترین آنها دایرة‌المعارف قرآن لیدن و نیز دانشنامه قرآن الیور لیمن است. نویسندگان مقالات این دو گرچه مدعی دقت و انصاف در تبیین و تقریر دیدگاه قرآن‌اند، اما بررسی مقالات نشان می‌دهد که خطاهای روشی و محتوایی متعددی در آنها وجود دارد. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و با هدف روشن ساختن فضای فکری خاورشناسان و تبیین برداشت‌های ناصواب ایشان از قرآن کریم، به بررسی و نقد مدخل «مرگ و مرده» از دایرة‌المعارف قرآن لیدن و نیز مدخل «مرگ» از دانشنامه الیور لیمن می­پردازد. دقیق نبودن ارجاعات و استناد به پژوهش‌ها و منابع غیراصیل، رویکردهای جانبدارانه و جامع نبودن محتوای مقاله نسبت به آموزه‌های قرآنی، از مهم‌ترین یافته‌های این پژوهش در حوزه خطاهای ناظر به روش و رعایت اصول دایرة‌المعارف نویسی آنهاست. در حوزه خطاهای محتوایی نیز برداشت‌های نویسندگان در مورد مسائلی همچون مرگ اول و دوم، کاربردهای نفس و روح در قرآن، چگونگی اسناد مرگ به خداوند و ارتباط زندگان با مردگان، سطحی بوده و بر اساس منابع اهل سنت و مخالف دلالت‌های قرآنی است و ازاین‌رو، مطالعات ایشان قابل اعتماد به‌نظر نمی‌رسد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Critical Review and Analysis of the Qur’anic Doctrine of Death in the Leiden Encyclopedia of the Qur’an and Oliver Leaman’s Encyclopaedia of the Qur’an

نویسنده [English]

  • Alireza As’adi,
Assistant Professor, Islamic Sciences and Culture Research Institute
چکیده [English]

In the recent decades, Orientalists have compiled encyclopedias in the field of Qur’anic studies, the most important of which are Leiden Encyclopedia of the Qur’an and Oliver Leaman’s Encyclopedia of the Qur’an. Although the authors of these two articles claim to be accurate and fair in explaining and presenting the viewpoints of the Qur’an, the analysis of the articles shows that there are many methodological and content errors in them. This article, with the descriptive-analytical method and with the aim of clarifying the intellectual atmosphere of Orientalists and explaining their incorrect understandings of the Holy Qur’an, examines and criticizes the entry “Death and the Dead” from the Leiden Encyclopedia of the Qur’an, as well as the entry “Death” from the Oliver Leaman’s encyclopedia. The inaccuracy of references and reference to non-original researches and sources, biased approaches, and lack of comprehensiveness of the content of the article in relation to Qur’anic teachings are among the most important findings of this research in the field of errors related to the method and compliance with the principles of encyclopedia writing. In the field of content errors, the authors’ views on issues such as the first and second death, the uses of the soul (nafs) and the spirit (rūḥ) in the Qur’an, how death is attributed to God and the relationship between the living and the dead are superficial and are based on Sunni sources and are against the Qur’anic indications. Thus, his studies do not seem reliable.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Orientalists
  • Qur’an encyclopedia
  • Encyclopedia of the Holy Qur’an
  • death
  • the Holy Qur’an
  • Jane Dammen McAuliffe
  • Oliver Leaman
  1. قرآن کریم.
  2. نهج البلاغه.
  3. ابن بابویه (صدوق)، محمد‌بن علی (بی‌تا)، من لایحضره الفقیه، قم: منشورات جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیه.
  4. ابن قیم جوزی، محمدبن أبی‌بکر (بی‌تا)، الروح فی الکلام علی أرواح الأموات و الأحیاء بالدلائل من الکتاب و السنة، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  5. جزیری، عبدالرحمن (1424ق)، الفقه مع المذاهب الاربعة، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  6. جوهری، اسماعیل‌بن حماد (1376ق)، صحاح اللغة، بیروت: دار العلم للملایین.
  7. راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد (1412ق)، مفردات الفاط القرآن، بیروت: دار الشاملة.
  8. رضایی اصفهانی، محمدعلی (1385)، «بررسی دائرةالمعارف قرآن لایدن»، قرآن‌پژوهی خاورشناسان، شماره 1، ص 43-70.
  9. رضایی اصفهانی، محمدعلی؛ اعتصامی، سیدمهدی (1388)، «بررسی دائرةالمعارف قرآن اولیور لیمن»، قرآن‌پژوهی خاورشناسان، شماره 7، ص 29-70.
  10. شنقیطی، محمدالامین (1427ق)، اضواء البیان فی ایضاح القرآن بالقرآن، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  11. طباطبایی، سید محمدحسین (1390ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
  12. طبرانی، سلیمان‌بن احمد (بی‌تا)، المعجم الأوسط، قاهره: دار الحرمین.
  13. طبرسی، احمدبن علی (1403ق)، الاحتجاج علی اهل اللجاج، مشهد: نشر مرتضی.
  14. طبرسی، فضل‌بن حسن (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو.
  15. طبری، محمد­بن جریر (1412ق)، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفة.
  16. طریحی، فخرالدین محمد (1375)، مجمع البحرین، تهران: مرتضوی.
  17. فخر رازی، محمد‌بن عمر (1420ق)، مفاتیح الغیب، بیروت: داراحیاء التراث العربى.
  18. فیاض، محمدسعید (1393)، فرضیه اقتباس قرآن کریم از مصادر غیر الهی: بررسی و نقد شبهات خاورشناسان، تهران: نشر فلاح.
  19. فیروزآبادی، محمدبن یعقوب (1415ق)، قاموس المحیط، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  20. قرطبی، محمد­بن احمد (1364)، الجامع لأحکام القرآن، تهران: ناصر خسرو.
  21. لیمن، اولیور (1391)، دانشنامه قرآن، ترجمه محمدحسین وقار، تهران: انتشارات اطلاعات.
  22. متقی هندی، علی‌بن حسام (1409ق)، کنز العمال، بیروت: مؤسسة الرسالة.
  23. مجلسی، محمد باقر‌ ‏ (1403ق)، بحار الأنوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
  24. مصباح یزدی، محمدتقی (1383)، معارف قرآن، قم: مرکز انتشارات مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی.
  25. مصطفوی، حسن (1368)، التحقیق فی کلمات القرآن، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  26. مفید، محمدبن نعمان (بی‌تا)، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ترجمه سیدهاشم رسولی محلاتی، تهران: انتشارات علمیه اسلامیه، بی‌تا.
  27. مک­اولیف، جین (1390)، دایرة‌المعارف قرآن، سرویراستار ترجمه فارسی: حسین خندق­آبادی و دیگران، تهران: انتشارات حکمت.
  28. مناوی، عبدالرؤوف (1356ق)، فیض القدیر شرح الجامع الصغیر، قاهره: مکتبة التجاریة الکبری.
  29. مؤمنی، علی‌اکبر (1387)، «اصول و ضوابط دایرةالمعارف­نویسی (گفتگو با استاد سید محمدکاظم بجنوردی)، آئینه پژوهش، ص162-170.
  30. میرعرب، فرج­الله (1399)، بررسی ادعای اقتباس قرآن از عهدین، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  31. نیشابوری، مسلم‌بن حجاج (بی‌تا)، الصحیح، تحقیق: محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  32. Leaman, Oliver (2007), The Qur’an: an Encyclopedia, London and Newyork: Routledge.
  33. Mc Auliffe, Jane Demmen (2001), Encyclopdedia of the Quran, Leiden: Brill.