واژگان و گونه‌های معرف طنز و طعن در گفتمان قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات انگلیسی دانشگاه اراک

چکیده

این مقاله، واژگان و گونه‌های معرف طنز و طعن در قرآن را تحلیل می‌کند. طنز در قرآن موقعیت‌های کمیک مشابه زندگی دنیوی بشر نیست، بلکه سخنان نغز و هشدارها یا نوش و نیش‌ها، از جلوه‌های بیانی عمدتاً غیرمستقیم قرآنی است که گونه‌های استعاری، تشبیهی و تمثیلی بسیاری را شامل می‌شوند. این گونه‌ها حاوی نکته‌ای نغز هستند که گاه باعث انبساط خاطر، و گاه مایة شگفتی ذهن شنونده می‌شوند. پرسش‌های اصلی عبارت‌اند از: این گونه‌ها چه نوع سنخ‌شناسی دارند؟ طرز عمل آنها به چه ترتیب است؟ و کارکردهای دین‌شناختی و زیبایی‌شناسانة آنها کدام است؟ این مقاله ابتدا به پیشینة بحث و سپس، به واژگان معرف طنز و گونه‌ها و الگوهای طنزپردازی اشاره، و آنها را سنخ‌شناسی، و طرز عمل هر ژانر را با ذکر نمونه آیات قرآنی تحلیل می‌کند. این گونه‌ها، از نغزگویی تا حکایات کوتاه تمثیلی، و طنز پرخاشگر مانند طعنه، کنایة طنزآمیز، هجو و ریشخند و کاریکاتورسازی، طیف‌بندی می‌شوند. قرآن به کمک این ژانرها، نوعی موقعیت ایجاد می‌کند که گاه، لطیف و طنزآمیز، گاه، هجو کج‌اندیشان و کاریکاتورسازی چهرة منافقان، و گاه، تمثیلی و به‌ویژه‌ طعنه و کنایه طنزآمیز است. البته این گونه‌ها به‌طرزی کارآمد بر هم نقش شده‌اند که تمییز آنها گاه، سخت ممکن است. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Words and Types of Humor and Sarcasm Represented in the Discourse of the Qur’an

نویسنده [English]

  • Abulfazl Hurri
Assistant Professor, English Language and Literature Department, Arak University
چکیده [English]

This article analyzes the words and types of humor and sarcasm represented in the Qur’an. Humor in the Qur’an is not similar to the comic situations in human worldly life, rather the subtle (naghz) words and warnings or the pleasant and painful remarks are among the mostly indirect Qur’anic expressions, which include many metaphorical, analogical, and allegorical types. These types contain subtle points that sometimes cause exhilaration and sometimes bewilderment of the listener. The main questions are: What kind of typology do these species have? “What procedure do they enjoy? And what are their theological and aesthetic functions?” This article first refers to the background of the discussion and then to the words representing humor and the types and patterns of satire, and analyzes them in terms of typology and the way each genre functions by giving examples of Qur’anic verses. These types range from subtle statements to allegorical short stories, and aggressive humor such as sarcasm, snide remarks, vituperation, satire, and parody. With the help of these genres, the Qur’an creates a kind of situation that is sometimes pleasant and humorous, sometimes satirizing the evil-minded and caricaturing the face of hypocrites, and sometimes it is allegorical and especially ironic. Of course, these species have been intermingled in such an efficient way that it is sometimes difficult to distinguish among them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Qur’an
  • satire
  • genre
  • eloquent speaking
  • joke
  1. آذرتاش، آذرنوش (1381)، فرهنگ معاصر عربی-فارسی، تهران: نشر نی.
  2. ابرامز، می‌یر هوارد (1384)، فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی، ترجمه سعید سبزیان، تهران: رهنما.
  3. ابراهیمی، منصور (1384)،«تاریخچه و انواع کنایه: بخش دوم»، فصلنامه تئاتر، شماره 39، صص 176-189.
  4. ایزتسو، توشیهیکو (1378)، مفاهیم اخلاقی-دینی در قرآن مجید، ترجمه فریدون بدره‌ای، تهران: فرزان.
  5. پناهی، میهن (1386)، «نمونه‌هایی از لطیفه‌های نبوی در متون ادبی»، پژوهش زبان و ادب فارسی، شماره 9، صص 1-19.
  6. ثواقب، جهانبخش (1376)، تشبیهات و تمثیلات قرآن، تهران: نشر قو.
  7. حلبی، علی‌اصغر (1364)، مقدمه‌ای بر طنز و شوخ‌طبعی در ایران، تهران: انتشارات پیک.
  8. حیدری، محمدجواد (1379)، «طنز در قرآن کریم»، صحیفه مبین، سال دوم، دوره ششم، شماره 23، صص 87-97.
  9. دهخدا، علی‌اکبر (1373)، فرهنگ فارسی دهخدا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  10. شاذلی، سیدبن قطب (1367)، آفرینش هنری در قرآن، ترجمه محمدمهدی فولادوند، تهران: بنیاد قرآن.
  11. طباطبایی، سید محمدحسین (1374)، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه سید محمدباقر موسوى همدانى، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  12. عمید، حسن (1362)، فرهنگ فارسی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
  13. قرشى، سید على‌اکبر (1371)، قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
  14. کمیجانی، داوود (1388)، طنز نیکو، تهران: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
  15. معین، محمد (1371)، فرهنگ معین، تهران: امیرکبیر.
  16. نجفی صحنه‌ای، علی (1387)، «طنز مقدس»، بینات، سال 15، شماره 1، صص 174-214.
  17. Ammann, Ludwig (2001), Laughter, In Encyclopedia of the Quran by By Jane Dammen McAuliffe, Brill, Le idcn -Boston-Kiiln, Vol 3, pp 146-149
  18. Attardo, Salvatore (1998), The Analysis of Humorous Narratives, Humor 11 (3), 231 260.
  19. Marzolph, Ulrich (2000), The Quran and the Jocular Literature, Arabica, Vol 47, No 3,
  20. Marzolph, Ulrich (2001), Humor, In Encyclopaedia of the Quran, By Jane Dammen McAuliffe, Brill, Le idcn -Boston-Kiiln, pp 464-465.
  21. Mir, Mustansir (1988), The Quran as Literature, Religion and Literature 20, no 1 pp 49-64.
  22. Mir, Mustansir (1991), Humor in the Quran, The Muslim World, 81, No 3-4 (July-October): pp 179-193
  23. Mir, Mustansir (2000), Irony in the Quran: A study of the story of Joseph, In Literary Structure of Religious Meaning in the Quran, ed by Issa J. Boullata, 173-187. Richmond, Surrey, England: Curzon.
  24. Mir, Mustansir (2006), «Language" in The Blackwell Companion to the Quran, Ed. By Andrew Rippin. Blackwell.
  25. Rosenthal, Franz (1956), Humor in Early Islam, Philadelphia: Univ of Pennsylvania Press.
  26. Tamer, Georges (2009), The Qurān and humor, In Humor in Arabic Culture ed by Georges Tamer. pp 3-29.