بررسی باور به نیکویی خواندن قرآن، بدون فهم معنای ظاهری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه بین‌المللی امام خمینی، قزوین، ایران

چکیده

بر اساس آموزه‌های قرآن و روایات و قواعد زبانی، خواندن الفاظ قرآن، حداقل باید همراه با فهم معنای ظاهری باشد، اما باور به جواز یا ثواب‌داشتن خواندن الفاظ قرآن، بدون فهم معنای ظاهری، یکی از باورهای عمومی مسلمانانِ غیرعرب‌زبان است. دشواری فراگیری زبان عربی برای عموم مردم، در کنار علاقه به خواندن مستمر قرآن در راستای عمل به تأکید قرآن و روایات، مسیر شکل‌گیری این باور را هموار ساخته است. البته تشویق غیرعرب‌زبانان به خواندنِ صِرف الفاظ، با هدف ایجاد ارتباط مستقیم با قرآن در ابتدای یادگیریِ خواندن آن، معقول به‌نظر می‌رسد، اما به‌معنای جواز تداومِ آن در طول زندگی فرد نیست. این مقاله برای نخستین‌بار با روش توصیفی- تحلیلی، به دنبال بررسی و نقد زمینه‌های شکل‌گیری و مؤیدات باور به جواز یا ثواب‌داشتن خواندن الفاظ قرآن، بدون فهم معنای ظاهری آن، در لایه‌های زیرین فرهنگ اسلامی است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که این زمینه‌ها معمولاً حاصل رسوب ناقص و مبهم مباحثی چون برداشت از روایات، اعجاز قرآن، ترجمه‌ناپذیری قرآن، بایسته‌های ارتباط با قرآن، مباحث لغوی و مباحثی از این دست در میان عامه مردم است که به‌عنوان توجیهی برای نفهمیدن معنای ظاهری آیات، به آنها استناد شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Examining the Belief in the Merits of Reciting the Qur’an, Without Understanding the Surface Meaning

نویسنده [English]

  • Muhammad Jamal al-Din Khoshkhaze’
Assistant Professor, Imam Khomeini International University
چکیده [English]

According to the doctrines of the Qur’an, hadiths, and linguistic rules, reading the words of the Qur’an should be at least accompanied by understanding the surface meaning; however, belief in the permissibility or reward of reading the words of the Qur’an without understanding the surface meaning is one of the common beliefs of non-Arab Muslims. The difficulty of learning the Arabic language for the general public, together with the interest in continuous reading of the Qur’an in accordance with the emphasis on the Qur’an and hadiths, has prepared the ground for the formation of this belief. Of course, encouraging non-Arabic speakers to read only the words with the aim of creating a direct relationship with the Qur’an at the beginning of learning to read it, seems reasonable; however, it does not mean that it is permissible to continue it throughout one’s life. Using a descriptive-analytical method, this article for the first time seeks to examine and criticize the formation backgrounds and evidences of believing in the permissibility or reward of reading the words of the Qur’an without understanding its surface meaning in the lower layers of Islamic culture. The results of this research show that these backgrounds are usually rooted in residues of the incomplete and vague debates such as impressions of hadiths, inimitability of the Qur’an, untranslatability of the Qur’an, requirements of connection to the Qur’an, lexical debates and similar debates among the general public, which has been cited as a justification for not comprehending the surface meaning of the verses.

کلیدواژه‌ها [English]

  • recitation
  • reading
  • understanding the meaning
  • teaching the Qur’an
  • translation
  • written text of the Qur’an (muṣḥaf)
  1. قرآن کریم.
  2. ابن بابویه، محمدبن على (1362)، الخصال، تحقیق علی‎اکبر غفاری، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  3. ابن بابویه، محمدبن على (1406ق)، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، قم: دار الشریف الرضی للنشر.
  4. ابن بابویه، محمدبن على (1413ق)، من لایحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  5. ابن منظور، محمد‌بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دار صادر.
  6. ابن هشام‏، عبدالملک (بی‎تا)، السیرة النبویة، تحقبیروت: دارالمعرفة.
  7. ابوزهره، محمد (1418ق)، المعجزة الکبری القرآن، قاهره: دار الفکر العربی.
  8. ابیاری، ابراهیم (1405ق)، الموسوعة القرآنیة، قاهره: مؤسسة سجل العرب.
  9. ازهری، محمّدبن أحمد (بی‎تا)، تهذیب اللغة، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  10. ایازی، سید محمدعلی (1381)، قرآن اثری جاویدان، رشت: کتاب مبین.
  11. ایزدی مبارکه، کامران (1376)، شروط و آداب تفسیر و مفسر، تهران: امیر کبیر.
  12. باقلانی، محمدبن طیب (1421ق)، إعجاز القرآن، تحقیق صلاح محمد عویضه، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  13. بحرانى، سید هاشم (1374)، البرهان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسة البعثة.
  14. جواهری، سید محمدحسن (1393)، «بررسی نظریه خطابی درباره اعجاز تأثیری قرآن کریم»، قبسات، سال نوزدهم، شماره 73، ص135-165.
  15. جهانبخش، جویا (5/11/1400)، قرائت، «ترجمه قرآن» و فضیلت آن، مزدک‎نامه، https: //www.mazdaknameh.ir/Publish/PublishID/ArticleId/2/-%C2%AB-%C2%BB
  16. حرعاملى، محمدبن حسن (1409ق)، وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، قم: مؤسسة آل البیت:.
  17. حمیرى، عبدالله‌بن جعفر (1413ق)، قرب الإسناد، قم: مؤسسة آل البیت:.
  18. خمینى، سید روح‏الله (1380)، شرح چهل حدیث (اربعین حدیث)، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
  19. خمینى، سید روح‌الله (1389)، صحیفه امام‏، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
  20. خوش‌منش، ابوالفضل (1388)، حمل قرآن، پژوهشی در روش‌شناسی تعلیم و تحفیظ قرآن کریم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  21. راغب اصفهانى، حسین‎بن محمد (1412ق)، مفردات ألفاظ القرآن‏، تحقیق صفوان عدنان داوودى‏، بیروت: دارالقلم.
  22. رضایی اصفهانی، محمدعلی (1386)، منطق ترجمه قرآن، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی.
  23. زرقانی، محمدعبدالعظیم (بی‎تا)، مناهل العرفان فی علوم القرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  24. زنجانی، ابوعبدالله (1404ق)، تاریخ القرآن، تهران: منظمة الإعلام الإسلامی.
  25. سکاکى، یوسف‎بن ابى‌بکر (بی‎تا)، مفتاح العلوم، تحقیق عبدالحمید هنداوی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  26. سیوطی، جلال‎الدین‎ (1421ق)، الإتقان فی علوم القرآن، بیروت: دار الکتاب العربی.
  27. سیوطی، جلال‎الدین (بی‎تا)، معترک الأقران فی إعجاز القرآن، تحقیق علی‎محمد بجاوی، قاهره: دار الفکر العربی.
  28. شاذلی، سیدبن قطب (1415ق)، التصویر الفنی فی القرآن، بیروت: دار الشروق.
  29. شعرانی، ابوالحسن (بی‎تا)، تجوید قرآن مجید، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
  30. شعیری، محمدبن محمد (بی‎تا)، جامع الاخبار، نجف: مطبعة حیدریة.
  31. شکوری، مجتبی؛ فریدونی، محمدحسین (1396)، «طبقه‌بندی شاخص‌های دانشی و مهارتی پیامد انس با قرآن کریم از منظر کارشناسان حوزه آموزش و مدیریت امور قرآنی»، تحقیقات علوم قرآن و حدیث، سال چهاردهم، پیاپی33، ص81-110.
  32. طباطبایی، سید محمدحسین (1388)، قرآن در اسلام، قم: بوستان کتاب.
  33. طوسى، محمدبن حسن (1407ق)، تهذیب الاحکام، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  34. عاملی، جعفر مرتضی (1413ق)، حقائق هامة حول القرآن الکریم، بیروت: دار الصفوة.
  35. عریضى، على‎بن جعفر (1409ق)، مسائل علی‌بن جعفر و مستدرکاتها، قم: مؤسسة آل‎البیت: لإحیاء التراث.
  36. عسکرى، حسن‎بن عبدالله‌ (1400ق)، الفروق فی اللغة، بیروت: دار الآفاق الجدیدة.
  37. فراهیدی، خلیل‎بن أحمد (بی‎تا)، العین، بیروت: دار ومکتبة الهلال.
  38. قطان، مناع (1421ق)، مباحث فی علوم القرآن، بیروت: مؤسسة الرسالة.
  39. کریمی‌نیا، مرتضی (1392)، «ریشه‌های تکوین نظریه اعجاز قرآن و تبیین وجوه آن در قرون نخست»، پژوهش‌های قرآن و حدیث، سال چهل و ششم، شماره 1، ص113-144.
  40. کلینى، محمدبن یعقوب (1407ق)، الکافی، تحقیق علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
  41. مارتین، ریچارد (1387)، «سیر تاریخی اندیشه اعجاز قرآن»، ترجمه سید علی آقایی، پژوهشهای قرآنی، دوره 14، شماره 54-55، ص262-289.
  42. مجلسى، محمدباقر (1403ق)، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمه الاطهار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
  43. محقق مطلق، سید محمود و همکاران (1398)، «اعجاز تأثیری جلوه‌ای از قدرت نرم قرآن»، پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن، شماره چهاردهم، ص31-44.
  44. مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی (1394)، «اعجاز تأثیری قرآن»، قم: فرهنگ نامه علوم قرآن.
  45. مرکز الثقافة و المعارف القرآنیة (1374)، علوم القرآن عند المفسرین، قم: مکتب الإعلام الإسلامی.
  46. مسعودی، عبدالهادی (1396)، روش فهم حدیث، تهران: سمت.
  47. مصطفوى، حسن‏ (1430ق)، التحقیق فى کلمات القرآن الکریم‏، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  48. معرفت، محمدهادی (1379)، «اعجاز القرآن»، دانشنامه بزرگ اسلامی، ج9، تهران: مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
  49. معرفت، محمدهادی (1386)، التمهید فی علوم القرآن، قم: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید.
  50. معرفت، محمدباقر (1393)، آداب و احکام تلاوت قرآن، قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی.
  51. المهدى، صلاح‎بن على‏ (بی‎تا)، النجم الثاقب، شرح کافیة ابن الحاجب‏، تحقیق حسن نبغه و محمد جمعه‏، صنعا: مؤسسة الإمام زید‌بن علی الثقافیة.
  52. نبهان، محمد فاروق (1426ق)، المدخل إلی علوم القرآن الکریم، حلب: دار عالم القرآن الکریم.
  53. نقی‌پورفر، ولی‌الله (1381)، پژوهشی پیرامون تدبر در قرآن، تهران: اسوه.
  54. وکیل، مسعود (1377)، «ضرورت آموزش درک و فهم معنای آیات قرآن کریم»، کتاب ماه دین، شماره 6 و 7، ص20-21.
  55. هیتو، محمدحسن (1421ق)، المعجزة القرآنیة، بیروت: مؤسسة الرسالة.