جستاری در ذومراتب بودن حقیقت ‌قرآن و پیامدهای آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه آموزشی علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانش‌آموخته دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد

10.22081/jqr.2025.69768.4075

چکیده

چیستی وحی قرآنی و ماهیت آن از جمله مسائل مهمی است که دیدگاه‌های مختلفی دربارۀ آن مطرح شده است. این درحالی است که با استفسار از این کتاب الهی و تأمل و تدبر در آن، به روشنی می‌توان ذومراتب بودن حقیقت قرآن و حضور آن را در عالم ماورای ماده برداشت نمود. در پژوهش پیش‌رو که به روش توصیفی-تحلیلی و با بهره‌گیری از این کتاب الهی سامان یافته است، ضمن تبیین بیشتر ذومراتب بودن وحی قرآنی، به بیان ثمرات و نتایج مترتب بر این مسئله که از دید پژوهشگران پنهان مانده است، پرداخته‌ایم. بر اساس نتایج، با تکیه بر این ذومراتبیت، افزون بر تبیین صریح و روشن چگونگی فراتاریخیت و «ازلیت» و «ابدیت» قرآن می‌توان به بسیاری از مناقشات دربارۀ این کتاب الهی همچون چگونگی «نزول دفعی»، « تحریف‌ناپذیری قرآن» پایان داد و برای برخی شبهات مانند «محصول وحی بودن قرآن»، «امکان تطویل» و «انساء و نسخ آیات» پاسخی اساسی ارائه نمود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Research on the Multi-level Reality of the Qur'an and its Consequences

نویسندگان [English]

  • Abbas Esmailizadeh 1
  • Marjaneh Fathi Torqabeh 2
1 Associate Professor, Education Department of Qur'an and Hadith Sciences, Faculty of Theology and Islamic Studies, Ferdowsi University of Mashhad
2 Ph.D. in Qur'an and Hadith Sciences, Faculty of Theology and Islamic Studies, Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

The quiddity of the Qur'anic revelation and its nature are among the important issues that have been raised from different perspectives. This is while by inquiring about this Divine Book and reflecting and contemplating on it, one can clearly understand the multi-level reality of the Qur'an and its presence in the world beyond matter. In the present research, which is organized using the descriptive-analytical method and using this Divine Book, while further explaining the multi-level reality of the Qur'anic revelation, we have discussed the fruits and results of this issue that have remained hidden from the sight of researchers. Based on the results, relying on this multiple-level feature, in addition to clearly explaining the transhistoricity and "eternity" and "eternality" of the Qur'an, it is possible to put an end to many controversies about this Divine Book, such as the "instantaneous revelation" and "undistortability of the Qur'an", and to provide a fundamental answer to some doubts such as "being a product of revelation", "possibility of prolongation" and "causing to forget and abrogation of the verses".

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qur'anic revelation
  • the reality of the Qur'an
  • the manifest book
  • the instantaneous revelation
  • the undistortability of the Qur'an
  1. قرآن کریم
  2. ابن‏عاشور، محمدطاهر (1420ق). تفسیر التحریر و التنویر المعروف بتفسیر ابن عاشور. چاپ اول. بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
  3. ابوالفتوح رازى، حسین بن على (1408ق). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن. چاپ اول. مشهد: آستان قدس رضوى. بنیاد پژوهشهاى اسلامى.
  4. آلوسی، محمود بن عبد­الله (1415ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی. چاپ اول. لبنان: دار الکتب العلمیة.
  5. بغوى، حسین بن مسعود (1420ق). تفسیر البغوى المسمى معالم التنزیل. چاپ اول. لبنان: دار إحیاء التراث العربی.
  6. ثعلبى، احمد بن محمد (1422ق). الکشف و البیان المعروف تفسیر الثعلبی. چاپ اول. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  7. جوادی آملی، عبدالله (1389ش). تفسیر تسنیم. چاپ دوم. قم: اسراء.
  8. الحداد، طاهر(2011م). امراتنا فی الشریعه و المجتمع. قاهره: دارالکتاب المصری.
  9. خویی، سید ابو القاسم (بی‌تا). البیان فی تفسیر القرآن.بی چا. قم: موسسة احیاء آثار الامام الخوئى.
  10. زرقانی، محمد عبدالعظیم (بی‌تا). مناهل العرفان فی علوم القرآن.بی چا. بی جا: دار احیاء التراث العربى.
  11. زرکشى. محمد بن عبدالله (1410ق). البرهان فی علوم القرآن. چاپ اول.بیروت: دار المعرفة.
  12. زمخشرى. محمود بن عمر (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل. چاپ سوم. لبنان: دارالکتاب العربی.
  13. سروش، عبدالکریم (1382ش). بسط تجربه نبوی. چاپ چهارم. تهران. موسسه فرهنگی صراط.
  14. سروش، عبدالکریم (1397ش). کلام محمد رویای محمد. چاپ اول. بی جا: انتشارات صقراط.
  15. سروش، عبدالکریم و«دیگران» (1381ش). سنت و سکولاریسم. چاپ ششم. تهران:صراط.
  16. سیوطى، جلال الدین (1421ق). الإتقان فی علوم القرآن. چاپ دوم. بیروت: دار الکتاب العربى.
  17. سیوطی، عبدالرحمن­­ بن ابی­بکر (1404ق). الدر المنثور فی التفسیر بالماثور. چاپ اول. قم: بی‌جا.
  18. صادقی تهرانی، محمد (1406ق). الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن و السنه. چاپ دوم. قم: فرهنگ اسلامی‏.
  19. طباطبایى، محمدحسین (1390ق).المیزان فی تفسیر القرآن. چاپ دوم. لبنان: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
  20. طبرانى، سلیمان بن احمد (2008م). التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم (الطبرانى). چاپ اول. اردن: دار الکتاب الثقافی.
  21. طبرسى، فضل بن حسن (1372ش). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. چاپ سوم. تهران: ناصر خسرو.
  22. طبرى، محمد بن جریر (1412ق). جامع البیان فى تفسیر القرآن (تفسیر الطبرى). چاپ اول.لبنان: دار المعرفه.
  23. طیب، عبدالحسین (1369ش). اطیب البیان فی تفسیر القرآن. چاپ دوم. تهران: اسلام.
  24. مجتهد شبستری، محمد (تاریخ مراجعه: 3/9/1401). «قرائت نبوی از جهان 10».https://B2n.ir/y15575 .
  25. مجتهد شبستری. محمد (تاریخ مراجعه: 8/8/1401). «قرائت نبوی از جهان1». https://neeloofar.org/1-4/.
  26. مجتهد شبستری. محمد (تاریخ مراجعه: 1/9/1401). «قرائت نبوی از جهان2». https://neeloofar.org/2-4/ .
  27. مصطفوى، حسن(1368ش). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  28. معرفت، محمد هادی(1391ش). تفسیر و مفسران. چاپ هفتم. قم: انتشارات تمهید.
  29. معرفت، محمد هادى(1415ق). التمهید فی علوم القرآن. چاپ دوم. قم: مؤسسة النشر الاسلامى.
  30. معرفت، محمدهادی(1391ش). علوم قرآنی. چاپ چهاردهم.قم: موسسه فرهنگی تمهید.
  31. مکارم شیرازى، ناصر(1371ش). تفسیر نمونه. چاپ دهم. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
  32. Rahman, Fazlur(1982). Islam & Modernity: Transformation of an intellectual tradition, Chicago. The University of Chicago Press.

 

  • تاریخ دریافت: 05 شهریور 1403
  • تاریخ بازنگری: 17 بهمن 1403
  • تاریخ پذیرش: 19 اسفند 1403
  • تاریخ انتشار: 01 مهر 1404