روش‌شناسی تفسیر آیت‌الله معرفت در مقایسه با هرمنوتیک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری تفسیر تطبیقی، دانشگاه قم

10.22081/jqr.2025.69820.4078

چکیده

این مقاله به دنبال کشف نقاط اشتراک، افتراق دو مقولۀ روش‌شناسانه و رسیدن به فهمی بین‌الأذهانی از آنهاست. منظور نویسنده از هرمنوتیک، هرمنوتیک عام و روشمند است. در این مقاله ابتدا نظرات هرش و بتی بررسی می‎شود و سپس معانی «تفسیر» و «تأویل» از دیدگاه آیت‌الله معرفت مورد بررسی قرار می‌گیرد. اهمیت ساخت زبانی قرآن در ایجاد فرهنگ جدید زبانی و تأثیر فضای ذهنی مخاطب در تفسیر نیز از دیگر موضوعاتی است که بررسی خواهد شد. در نهایت نویسنده پس از بررسی تطبیقی این مسائل به این نتایج دست یافته است: 1. وجود روش عام در هر دو مقوله‌ی مورد مطالعه وجود دارد؛ 2. هرمنوتیک هرش از این جهت که دربردارندۀ دو مرحلۀ عبور از معنای لفظی برای رسیدن به معناداری است، انطباقی قابل‎ملاحظه‌ با معنای «تأویل» از دیدگاه آیت‌الله معرفت دارد که به انتزاع مفاهیم عام از آیه قائل است، اما برای متن، معنای واحدی را درنظر می‌گیرد که روش دستیابی به آن را ارائه نمی‌کند؛ 3. هرمنوتیک نامتقارن با وجود قید ذهنیّت، به تفسیر و ترجمۀ آزاد قرآن برای فهم و استفاده همگان قائل است، بنابراین با وجود شباهتی که در نتیجۀ آن با روش آقای معرفت وجود دارد، در عمل به شیوه‌ای متفاوت عمل می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Methodology of Ayatollah Ma'refat’s Interpretation (Comparative Study with Hermeneutics)

نویسنده [English]

  • Sayyid Mohsen Khalilinejad
Ph.D. in Comparative Interpretation, Qum University
چکیده [English]

This article seeks to discover the commonalities and differences between two methodological categories and to reach an intersubjective understanding of them. By hermeneutics, the author means general and methodological hermeneutics. In this article, the views of Hirsch and Betty are first examined, and then the meanings of “interpretation” and “esoteric exegesis” (tawīl) from the perspective of Ayatollah Ma'refat are examined. The importance of the linguistic structure of the Qur'an in creating a new linguistic culture and the impact of the audience’s mental space on interpretation are also other topics that will be examined. Finally, after a comparative study of these issues, the author has reached the following conclusions: 1. The existence of a general method exists in both categories under study; 2. Since Hirsch's hermeneutics includes two stages of going beyond the literal meaning to reach meaningfulness, it has a remarkable correspondence with the meaning of tawīl from the perspective of Ayatollah Ma'refat, who believes in abstracting general concepts from the verse, but considers a single meaning for the text that does not provide a method for achieving it; 3. Despite the constraint of subjectivity, asymmetric hermeneutics believes in the free interpretation and translation of the Qur'an for the understanding and use of everyone, so despite the similarity that exists in its result with Ayatollah Ma'refat's method, it operates in a different way in practice.

کلیدواژه‌ها [English]

  • interpretation of the text
  • generality in interpretation
  • asymmetric hermeneutics
  • the addressee's mindset
  1. قرآن کریم
  2. آزاد، علیرضا (1388). «نگاهی به رویکرد هرمنوتیکی فضل الرحمن در تفسیر قرآن». پژوهش دینی. شمارۀ 19.
  3. ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق). لسان العرب. چاپ سوم. بیروت: دارصادر.
  4. ایزوتسو، توشیهیکو (1394). مفاهیم اخلاقی_ دینی در قرآن مجید. فریدون بدره‌ای. چاپ سوم. تهران: فرزان.
  5. بلاشر، ژوزف (1380). گزیدۀ هرمنوتیک معاصر. سعید جهانگیری. آبادان: نشر پرسش.
  6. پهلوان، مریم و سیدمرتضی حسینی شاهرودی. «تأملی در آرای هرمنوتیک هادیگر و گادامر». اندیشۀ دینی، شمارۀ 226.
  7. دهقان‌پور، جان‌محمد و همکاران (1401). «تفسیر و هرمنوتیک؛ مطالعه تطبیقی در مبانی آرای طباطبایی و هرش». علوم قرآن و حدیث. شماره 108.
  8. حسن‌زاده، صالح و عبداله جعفری (1393). «حقیقت تأویل در قرآن از منظر علّامه طباطبایی (ره)». اندیشۀ علامه طباطبایی، شمارۀ1.
  9. خندق‌آبادی، حسین (1394). «متن گرایی تاریخی». سراج منیر. سال ششم. شمارۀ 18.
  10. صفار، محمد بن حسن (1404ق). بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد9. محسن بن عباسعلی کوچه باغی، مکتبۀ آیت‌الله المرعشی النجفی، قم.
  11. عمیق، محسن و لیلا فهیمی (1395). «مقایسۀ تطبیقی دیدگاه‌های هرمنوتیک گادامر با روش تفسیری علامه طباطبایی». همایش ملی علمی پژوهشی علم و دین.
  12. معرفت، محمدهادی (1390). قرآن و فرهنگ زمانه. حسن حکیم‌باشی. قم: التمهید.
  13. معرفت، محمدهادی (1392). علوم قرآنی. چاپ هفتم. تهران: سمت.
  14. معرفت، محمدهادی (1418ق). التفسیر و المفسرون فی ثوبه الغشیب. مشهد: الجامعه الرضویۀ لعلوم الإسلامیۀ.
  15. معرفت، محمدهادی (1427ق). التأویل فی مختلف المذاهب و الآراء، تهران: المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الإسلامیة، المعاونیة الثقافیة، مرکز التحقیقات و الدراسات العلمیة.
  16. معرفت، محمدهادی (1374). آموزش علوم قرآن. تهران سازمان تبلیغات اسلامی.
  17. واعظی، احمد (1389). درآمدی بر هرمنوتیک. چاپ ششم. تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  18. هرش، اریک دونالد (1395). اعتبار در تفسیر. محمدحسین مختاری. تهران: حکمت.
  19. Neil Douglas-Klotz (2002). “Re-hearing Quran in Open Translation”. American Academy of Relgion Annual Meeting. Toronto.
  20. http://nekoonam.parsiblog.com/Posts/477/%D8%AA%D9%81%D8%B3%D9%8A%D8%B1+%D8%B3%D9%87+%D9%84%D8%A7%D9%8A%D9%87+%D8%A7%D9%8A+%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86+%DA%A9%D8%B1%D9%8A%D9%85/

 

  • تاریخ دریافت: 12 شهریور 1403
  • تاریخ بازنگری: 03 اسفند 1403
  • تاریخ پذیرش: 28 فروردین 1404
  • تاریخ انتشار: 01 مهر 1404