تأملاتی در روش تفسیر روایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشکده الهیات- دانشگاه تهران

10.22081/jqr.2025.70049.4104

چکیده

در مورد اصطلاح رایج در مطالعات تفسیری یعنی روش تفسیر روایی می‌توان تأملاتی را مطرح کرد. ازآن‌جاکه از این روش معمولاً در مقابل روش اجتهادی یاد می‌شود؛ تبیین نادرست رابطۀ عقل‌و‌نقل -در کنار خلط سنت واقعه و محکیه- تقریری غیرقابل‎دفاع از این روش را سامان داده ‌است. در مقالۀ پیش‌رو، اصطلاحِ روش تفسیر روایی، در سه محور به‎طور اساسی نقد شده است. قائلان به این روش، هیچ توجیه قابل‎قبولی برای این سه محور ندارند. در نهایت نویسنده به این نتیجه دست یافت که بخش قابل‎توجهی از تلاش­های معهود تفسیری در روش موسوم به روش تفسیر اجتهادی، ناظر به واکاوی قراین ضعیف‎شده به دلیل دوری تدریجی از دوران صدور نص است. ازاین‌رو نه صحیح است که روش مفسران دوران متقدم را به دوری از اجتهاد توصیف کنیم و نه اینکه هر روایتی را -به صرف ارتباط با آیه­ای از آیات قرآن- ذیل عنوان کلی تفسیر، جای دهیم؛ چنانکه بیان صِرف روایات ذیل آیات، نمی‌تواند روشی به نام روش تفسیر روایی پدید آورد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Reflections on the Narrative Interpretation Method

نویسنده [English]

  • Muhammad Hasan Ahmadi
Associate Professor, University of Tehran
چکیده [English]

Some reflections can be made about the common term in exegetical studies, namely the Narrative Interpretation Method. Since this method is usually mentioned in contrast to the discretionary (ijtihadī) method, the incorrect enunciation of the relationship between reason and narration, along with the confusion of the wāqi‘a (a hadith directly heard from the Infallible) and makīyya (a hadith received through chain of transmitters) tradition has established an untenable version of this method. In the present article, the term narrative interpretation method has been fundamentally criticized on three axes. The proponents of this method have no acceptable justification for these three axes. Finally, the author reached the conclusion that a significant part of the conventional interpretive efforts in the method known as the ijtihadī interpretation method are concerned with analyzing the weakened evidence due to the gradual distance from the time of the issuance of the text. Therefore, it is neither correct to describe the method of the interpreters of the earlier period as being far from ijtihad, nor to place every narration under the general heading of interpretation simply because of its connection with a verse of the Qur'an; as merely expressing narrations under the verses cannot create a method called the narrative interpretation method.

کلیدواژه‌ها [English]

  • narrative interpretation
  • interpretive narration
  • interpretive method
  • isolated tradition (khabar al-wāḥid)
  1. ابن حنبل (2005). المسند. بی‌جا. بیت الافکار الدولیه.
  2. جوادی آملی،عبدالله (1390). شریعت در آینه معرفت، قم: مؤسسۀ اسراء، 1390.
  3. ریپین، اندرو (1392). رویکردهایی به تاریخ تفسیر قرآن. به کوشش مهرداد عباسی. تهران: حکمت.
  4. سبحانی، جعفر (1420). الموجز فی اصول الفقه. مکتبة التوحید.
  5. سیوطی، عبدالرحمان (1363). الأتقان فی علوم القرآن، قم: افست قم.
  6. صدرالدینشیرازی، محمد (1366). شرحاصولکافی، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  7. طباطبائی، سیدمحمدحسین (1393ق). المیزانفیتفسیرالقرآن. بیروت: مؤسسة الأعلمیللمطبوعات.
  8. طبرسی، فضل­بن­حسن (1415). مجمع­البیان فی تفسیرالقرآن، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
  9. طبری، محمدبنجریر (1392ق). جامع البیان عن تاویل آی القرآن، بیروت: دارالمعرفة.
  10. طوسی، محمدبنحسن (بی‌تا). التبیان فی تفسیرالقرآن. بیروت: دار احیاءالتراث العربی.
  11. عاملی، محمدبن حسن (1409). وسائل الشیعه. قم: مؤسسۀ آل‌البیت:.
  12. قرطبی، محمد بن احمد (بی‌تا). الجامع لاحکام القرآن. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
  13. کلینی، محمدبنیعقوب (1363). الاصول من الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیة.
  14. گلدزیهر، ایگناس (1374). مذاهب التفسیرالاسلامی. قاهره: مکتب الخانجی.
  15. مازندرانی، محمدصالح (1421ق). شرح اصول کافی. بیروت:داراحیاءالتراث العربی.
  16. مجلسی، محمدباقر (1403ق). بحار الانوار. بیروت: موسسة الوفا.
  17. مدیر شانه‌چی، کاظم (1377). تاریخ حدیث. تهران: سمت.
  • تاریخ دریافت: 16 مهر 1403
  • تاریخ بازنگری: 02 فروردین 1404
  • تاریخ پذیرش: 31 فروردین 1404
  • تاریخ انتشار: 01 مهر 1404