فرایند انشای حکم در مسائل مستحدثۀ اجتماعی از رهگذر آیۀ شریفۀ شورا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه تهران.

2 استادیار دانشگاه تهران.

10.22081/jqr.2025.70160.4113

چکیده

بر اساس اندیشۀ شمول و حضور فقه و شریعت در تمام ساحات‌ زندگی بشری، منابعی غنی برای پاسخ‌گویی به نیازهای فزایندۀ انسان لازم است. بدون ‌تردید پیامد ممحض ‌شدن در آیات قرآن و کنکاش موشکافانۀ آن، رهیافت‌های مدرن مطابق با جدیدترین یافته‌های علوم انسانی است و اقتضای فرازمانی و فرامکانی‌بودن قرآن، پاسخ‎گویی به مسائل مستحدثه است. از مسائل حیاتی نوظهور، امور مربوط به حکومت و جامعه است که با توجه به کاستی‌های موجود در تبیین این مهم، این نگاشته درصدد است به روش توصیفی-تحلیلی و از رهگذر آیۀ شریفۀ شورا، فرایند و چرخۀ گشتار قدرت و انشای حکم در مسائل نوظهور در حیطۀ مصالح جامعه را ترسیم کند. برآیند پژوهش این است که با دقت نظر در ادلۀ شورا، وجوب تکلیفی برقراری شورا، اقوی است و حکم وضعی جمهوریت را می‌توان از آن استنباط کرد. همچنین مشخص شد که بازنگری و ارائۀ تفسیر دگرگون از آیۀ شورا نشان می‌دهد قرآن کریم در حل مسائل مستحدثه، هیچ چیز را بلاتکلیف نگذارده است و مجرایی را که باید از آن طریق، برنامه‌ها و قوانین تنظیم و تقنین شود، بیان کرده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Process of Originating Rulings on Emerging Social Issues Through the Noble Verse of Shūrā

نویسندگان [English]

  • Muhammad Husayn Turkanloo 1
  • Javad Ishaqian Dorcheh 2
1 M.A. Student at the University of Tehran
2 Assistant Professor, University of Tehran.
چکیده [English]

Based on the idea of ​​the inclusion and presence of jurisprudence and Shari'a in all areas of human life, rich resources are necessary to respond to the increasing needs of man. Undoubtedly, the consequence of being immersed in the verses of the Qur'an and meticulously exploring is the modern approaches in accordance with the latest findings of the human sciences, and the expedience of the Qur'an being extra-temporal and extra-spatial is its responsiveness to the emerging (mustadatha) issues. Among the emerging vital issues are matters related to government and society. Considering the shortcomings in elucidating this important matter, this article seeks to describe, by descriptive-analytical method and through the noble verse of the Shūrā, the process and cycle of the power transfer and the generating rulings on emerging issues in the field of the interests of society. The outcome of the research is that by considering the arguments of the Shūrā, the obligatory necessity of establishing a council (shūra) is stronger and the status of the republic government (jumhuriyyat) can be deduced from it. It was also found that the revision and presentation of a different interpretation of the verse of the Shūrā shows that the Holy Qur'an has not left anything unattended in solving emerging issues and has stated the channel through which programs and laws should be regulated and legislated.

کلیدواژه‌ها [English]

  • verse of the Shūrā
  • government
  • emerging issues
  • interests of society
  • guardianship of the council
  1. قرآن کریم.
  2. نهج البلاغه.
  3. آیتی، محمدابراهیم (1398). تاریخ پیامبر اسلام. چاپ دهم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  4. ابن اثیر، علی بن محمد (1385ق). الکامل فی التاریخ. چاپ اول. بیروت: دار صادر.
  5. ابن بابویه، محمد بن علی (1378ق). عیون اخبار الرضا علیه السلام. چاپ اول. تهران: نشر جهان.
  6. ابن شعبه، حسن بن علی (1380). تحف العقول. تصحیح علی‌ اکبر غفاری. چاپ هشتم. قم: اسلامیه.
  7. ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین (1419ق). مقاتل الطالبین. قم: مؤسسۀ الاعلمی.
  8. اربلی، علی بن عیسی (1381). کشف الغمۀ فی معرفۀ الائمه. چاپ اول. تبریز: بنی هاشمی.
  9. برجی، یعقوبعلی (1385). ولایت فقیه در اندیشه فقیهان. چاپ اول. تهران: سمت.
  10. بسته نگار، محمد (1380). حقوق بشر از منظر اندیشمندان. چاپ اول. تهران: شرکت سهامی انتشار.
  11. ترمذی، محمد بن عیسی (1387). سنن الترمذی. تصحیح عبدالوهاب اللطیف. ریاض: المکتبۀ السلفیه.
  12. جصاص، احمد بن علی (1405ق). احکام القرآن. تحقیق محمد صادق قمحاوی. بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
  13. جوادی آملی، عبدالله (1378). ولایت فقیه. ولایت فقاهت و عدالت. چاپ اول. قم: مرکز نشر اسراء.
  14. دارا بکلایی، اسماعیل (1380). نگرشی بر فلسفه ی سیاسی اسلام. چاپ اول. قم: بوستان کتاب.
  15. دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت نامه دهخدا. چاپ دوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  16. راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق). مفردات الفاظ القرآن. چاپ اول. سوریه: الدار الشامیۀ.
  17. زمخشری، محمود بن عمر (1397). الکشاف عن حقائق التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التأویل. بیروت: دار الفکر.
  18. سیوطی، جلال الدین (1404ق). الدر المنثور فی تفسیر المأثور. چاپ اول. قم: مکتبۀ آیت الله المرعشی النجفی (ره).
  19. صالحی، نعمت الله (1380). ولایت فقیه. حکومت صالحان. چاپ اول. تهران: امید فردا.
  20. طباطبایی، محمدحسین (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. ترجمۀ موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  21. طبرسی، فضل بن حسن (1373). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. چاپ سوم. تهران: انتشارات ناصر خسرو.
  22. طبری، محمد بن جریر (1394). تاریخ طبری. ترجمه ابوالقاسم پاینده. چاپ اول. تهران: اساطیر.
  23. طوسی، محمد بن حسن (1371). التبیان فی تفسیر القرآن. چاپ اول. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
  24. قاضی‌زاده، کاظم (1385). مردم سالاری دینی. چاپ اول. تهران: مؤسسه چاپ و نشر عروج.
  25. کلینی، محمد بن یعقوب (1429ق). الکافی. چاپ اول. قم: دار الحدیث.
  26. گنابادی، محمد (1408ق). بیان السعادۀ فی مقامات العبادۀ. بیروت: مؤسسۀ الاعلمی للمطبوعات.
  27. مجلسی، محمدباقر (1403ق). بحار الانوار. چاپ دوم. بیروت: مؤسسۀ الوفاء.
  28. معرفت، محمدهادی (1377). ولایت فقیه. چاپ اول. قم: التمهید.
  29. مغنیه، محمدجواد (1424ق). تفسیر الکاشف. چاپ اول. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
  30. مغنیه، محمدجواد (1388). معیارهای اخلاقی در فقه امام صادق علیه السلام. ترجمه علی اکبر مهدی پور. چاپ اول. قم: انتشارات تولی.
  31. مکارم شیرازی، ناصر (1374). تفسیر نمونه. چاپ اول. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
  32. منتظری، حسینعلی (1388). حکومت دینی و حقوق انسان. چاپ دوم. تهران: گواهان.
  33. منتظری، حسینعلی (1379). مبانی فقهی حکومت اسلامی. ترجمه محمود صلواتی. تهران: انتشارات سرایی.
  34. میر علی، محمدعلی (1385). جایگاه شورا در نظام مردم سالاری دینی. چاپ اول. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
  35. نائینی، محمدحسین (1378). تنبیه الامه و تنزیه المله. تصحیح سید محمود طالقانی. تهران: چاپخانه انتشار.
  36. نعمانی، محمد بن ابراهیم (1363). غیبت نعمانی. ترجمۀ محمدجواد غفاری. تهران: کتابخانه صدوق.
  37. هلالی، سلیم بن قیس (1405ق). اسرار آل محمد. ترجمۀ اسماعیل انصاری زنجانی و محمودرضا افتخارزاده. قم: هادی.
  • تاریخ دریافت: 04 آبان 1403
  • تاریخ بازنگری: 25 آذر 1403
  • تاریخ پذیرش: 20 دی 1403
  • تاریخ انتشار: 01 مهر 1404