شناسایی واژگان احساسی و محورهای اساسی اثرگذار برمخاطب در قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، واحد اصفهان(خوراسگان )، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.

2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات و معارف اهل بیت (ع)، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

3 استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن‎کریم، دانشکدۀ علوم قرآنی اصفهان (دولت‎آباد) اصفهان، ایران

چکیده

قرآن کریم برای انتقال مفاهیم و آموزه‌های دینی افزون بر بیان استدلال منطقی و عقلی با رویکرد حکیمانه، از بیان احساسی نیز بهره می‌برد. این سبک گفتاری، دربردارندۀ گونه‌های مختلفی از واژگان احساسی در کلام وحیانی است که بارها؛ گاه با کلماتی آشکار و گاه به‌واسطۀ سبک و سیاقی خاص و به‌صورت غیرمستقیم، آمده‌­اند. استفاده از بیان عاطفی در ارتباط با مخاطب به تأثیر بیشتر و در موارد زیادی تهییج و تشویق او به انجام کار یا پذیرفتن محتوای سخن منجر می­شود. شناخت گونه‌های احساسی و مقتضای کاربست آنها در ظروف مختلف کلامی، به فهم هر چه‌بهتر متن و مطلوب متکلم خواهد انجامید. خداوند متعال به‌واسطة ایجاد گفتگوی احساسی در قرآن کریم و به‌کارگیری طیفی گسترده‌ از گونه‌‌های احساسات بنیادین و پیچیدۀ مثبت و منفی، معارف متنوعی را تبیین فرموده است که جایگاه ویژه­ی گفتمان احساسی در کلام وحیانی را نشان می‌دهد. این پژوهش از طریق بررسی واژگان احساسی قرآن و تنها در قالب احساسات شش‌گانۀ بنیادین ( احساساتِ مثبتِ محبت، شادی، امید و احساسات منفیِ غم، ترس و نفرت) و با معناشناسی مفاهیم واژه‌ها و تحلیل محتوای آیات قرآن، به گونه‌شناسی واژگان احساسی قرآن کریم و شناسایی محورهای اساسی تأثیرگذار در تبیین معارف دین می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Identifying Emotional Vocabulary and the Basic Topics Affecting the Addressee in the Holy Qur'an

نویسندگان [English]

  • Muhammad Hadi Mirzaei 1
  • Mehdi Moti' 2
  • Reza Saadatnia 3
1 PhD student in Quran and Hadith Sciences, Isfahan branch (Khorasgan), Islamic Azad University, Isfahan, Iran.
2 Associate professor of Department of Quranic Sciences and Hadith (Traditions), Faculty of Theology and Ahl-al-Bayt Studies, university of Isfahan, Isfahan. Iran.
3 Assistant Professor of Quran and Hadith Sciences, University of Holy Quran Sciences and Education, Faculty of Quranic Sciences (Daulat Abad), Isfahan, Iran
چکیده [English]

In addition to expressing logical and rational arguments with a judicious approach, the Holy Qur'an also uses emotional expression to convey religious concepts and teachings. This style of speech includes various types of emotional words in the revealed word that have been used many times; sometimes with explicit words and sometimes through a specific style and context and indirectly. Using emotional expression in communication with the addressee leads to greater impact and in many cases to stimulating and encouraging him to do something or accept the content of the speech. Recognizing emotional types and the appropriateness of their application in different verbal capacities will lead to a better understanding of the text and the desired outcome of the speaker. Through creating emotional dialogue in the Holy Qur'an and using a wide range of basic and complex positive and negative emotions, God Almighty has expounded various teachings that show the special status of emotional discourse in the revealed word. This research, by examining the emotional vocabulary of the Qur'an and only in the form of six basic emotions (positive emotions of love, joy, hope and negative emotions of sadness, fear and hatred) and by semantics of the concepts of the words and analyzing the content of the verses of the Qur'an, deals with the typology of emotional vocabulary of the Holy Qur'an and identifies the basic topics that are effective in explaining the doctrinal teachings of religion.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Holy Qur'an
  • emotional expression
  • emotions
  • efficacy
  1. قرآن کریم.
  2. ابن­فارس، احمد (1404ق)، معجم­ مقاییس­اللغة، چاپ ششم، قم: مکتب­ الإعلام ­الإسلامی.
  3. ابن منظور، محمد بن مکرم (۱۴۱۴ق)، لسان العرب، چاپ سوم، بیروت: دار صادر.
  4. احمدی­، علی­اصغر (1378)، اصول تربیت، تهران: انتشارات سازمان انجمن اولیا مربیان.
  5. ازهری، محمد بن احمد (1421ق)، تهذیب اللغه، بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
  6. اکمن، پل (1400)، بروز احساسات، تشخیص حالات چهره و احساسات جهت بهبود روابط و زندگی عاطفی، ترجمۀ حمیرا سلیمی، تهران: انتشارات رسپینا.
  7. بستانی، محمود (۱۴۱۳/۱۹۹۲)، الإسلام و علم النفس، بیروت: مجتمع البحوث الاسلامیة للدراسات و النشر.
  8. جرجانی، علی بن­محمد (۱۴۰۵/۱۹۸۵)، التعریفات، بیروت: چاپ ابراهیم آبیاری.
  9. حسینی­، کفوی، ابوالبقاء ایوب بن موسی (1419)، معجم فی المصطلحات و الفروق اللغویة، بیروت: مؤسسة الرسالة.
  10. خمینی، روح‌الله (1۳۸۲)، شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران: مؤسسه تنظیم ­و نشرآثارامام خمینی.
  11. دهخدا، علی اکبر (1373)، فرهنگ لغت دهخدا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  12. راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1412ق)، مفردات الفاظ قرآن، بیروت: دارالشافیه.
  13. ساعتچی، محمود (1377)، مشاوره ­و روان‎درمانی (نظریه‌ها و راهبردها)، تهران: نشر ویرایش.
  14. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1417)، المیزان فی تفسیرالقرآن، بیروت: مؤسسۀ اعلمی.
  15. طبرسى، فضل بن حسن (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصرخسرو.‏
  16. طریحی، فخرالدین (1375)، مجمع ­البحرین، تحقیق ­سید احمدحسینی، تهران: کتابفروشی مرتضوی.
  17. عاقل، فاخر (1955م)، علم النفس­ العام، دمشق: مطبعة الجامعة السوریة.
  18. العسکری، ابوهلال (1418)، الفروق ­اللغویه ­للعسکری، قاهره: دارالعلم و الثقافة للنشر و التوزیع.
  19. فراهیدی، خلیل بن احمد (1409ق)، کتاب العین، قم: مؤسسۀ دارالهجره.
  20. فیومى، احمد بن محمد مقرى (1428ق)، ‌المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، بیروت: المکتبة العصریة.
  21. قرشی بنایی، سید علی اکبر (1371)، قاموس قرآن، جلد 7 و 6، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  22. القذافی،رمضان محمد (1999)، علم النفس فی الإسلام، طرابلس، بی‌نا.
  23. کاویانی، محمد (1394)، احساس ­و ادراک ­از دیدگاه ­قرآن، جلد 34، انسان­پژوهی­دینی، بی‌جا.
  24. محمدی­ ری­شهری، محمد (۱۳87)، دوستی ­در قرآن ­و حدیث، قم: دارالحدیث.
  25. مصباح، محمدتقی (1389)، ترس از خدا و نقش سازندۀ آن در زندگی، معرفت، شمارۀ 153، صص5-12.
  26. مصباح­یزدی، محمدتقی (07/07/1403)، راز و نیاز شرح­ مناجات­ خمس­ عشره، mesbahyazdi.ir/node/231
  27. مصطفی، ابراهیم (1989م)، المعجم الوسیط، ج2، استانبول: دار الدعوة.
  28. مصطفوی، حسن (1385)، التحقیق­ فی­ کلمات ­القرآن ­الکریم، ج14، تهران: مرکز نشر آثار علامه مصطفوی.
  29. میلانی‌فر، بهروز (۱۳۶۹)، روان‌شناسی ­کودکان ­و نوجوانان­ استثنایی، ج6، تهران: قومس.
  30. نجاتی، محمد عثمان (1368)، قرآن و روان‎شناسی، ترجمۀ عباس عرب، مشهد: آستان قدس رضوی.
  31. یونکر، هلموت (1373)، روان‌شناسی­ ترس، ترجمة طوبی کیان‌بخت وجمشید مهر‌پویا، بی‎جا، یگانه.
  32. Plutchik, Robert. 1980, Emotion: Theory, research, and experience, New York: Academic.
  33. Emotions, Washington, DC: American Psychological Association.
  34. Argyle‚ M.; M. Martin & L. Lu (1995). "Testing for Stress and Happiness: The Role of Social and Cognitive Factors", in C.D. Spilberger & I. Sarason (Eds.)‚ Stress and Emotion, Washington, Taylor, P.178-187.