نگاهی مفهومی و آماری به روابط همسران از منظر قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار مرکز تحقیقات زن و خانواده

10.22081/jqr.2020.56566.2774

چکیده

«خانواده» نهادی مهم و بی‌بدیل و متشکل از اعضا و روابطی است و کارکردهای متعددی را در سطوح فردی و اجتماعی ارائه می‌دهد. یکی از زیرمنظومه‌های ارتباطی در خانواده، زیرمنظومة روابط زوجیتی یا روابط همسران به‌عنوان رکن اصلی تشکیل و نگهداشت آن می‌باشد و در آیات متعددی از قرآن توصیف شده است. این پژوهش با نگاهی مفهومی و آماری، با هدف بررسی نظام روابط زوجیتی در قرآن، با رویکرد کیفی و مبتنی بر تکنیک «تحلیل مضمون»، به بررسی تمامی آیات مربوط و استخراج مفاهیم و مقولات نهفته در آنها اقدام نموده است. نتیجه آنکه روابط زوجیتی در قرآن با دو مقولة کلان «اصول اخلاقی حاکم بر روابط» و «گسترة حقوق و تکالیف» قابل توصیف است. مقولة اول، 12 مفهوم و 68 شاهد و مقولة دوم، 6 مفهوم و 48 شاهد از آیات را دربر دارند. نظام روابط زوجیتی در قرآن نسبت به شاخص «جنسیت» حساس بوده، الگوهای متفاوتی را برای هر یک از زوجین ارائه نموده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Conceptual and Statistical Glance at the Spouses’ Relationships from the Holy Qur’ān’s Perspective

نویسنده [English]

  • Raheleh Kardavani
Assistant Professor, Center for Women and Family Research
چکیده [English]

“Family” is an important and matchless institution consisting of various members and relationships, which provides numerous functions in individual and social levels. One of the subdivisions of family relation is the subsystem of conjugal relations or the relation between spouses as the main pillars for its formation and maintenance described in various verses of the Qur’an. With a conceptual and statistic glance aiming at examining the conjugal relation system in the Qur’an and with a qualitative approach and based on the “content analysis” technique, this research has undertaken to examine all the related verses and extraction of the concepts and categories hidden in them. It is concluded that the conjugal relation in the Qur’an can be described by two great categories of “the ethical principles governing relations” and “the expanse of law and obligations”. The first category consists of 12 concepts and 68 examples and the second comprises of 6 concepts and 48 examples. The conjugal relation system in the Qur’an has been sensitive toward the “gender” index and has presented different models for each one of the spouses.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • conjugal relationships
  • family
  • couple
  • the Holy Qur’an
  • context analysis

مراجع

1. قرآن کریم.
2. ابن منظور، محمدبن مکرم (1405ق)، لسان العرب، بیروت: نشر ادب الحوزه.
3. بهره‌مند، مهدی (1394)، «نفقه از دیدگاه قرآن و روایات»، فصلنامه مطالعات قرآنی، شماره 23، ص 119-131.
4. راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد (1416ق)، المفردات فی غریب القرآن، دمشق: دارالعلم.
5. سالاری‌فر، محمدرضا (1395)، «نقش عوامل عاطفی - روانی در تحکیم خانواده از منظر آیات و روایات با رویکرد سبک زندگی اسلامی»، پژوهشنامه سبک زندگی، شماره 3، ص 45-64.
6. سلیمی، الهه و همکاران (1396)، «مقایسه عملکرد خانواده از دیدگاه قرآن (آیه 21 سوره روم) در میان زنان متقاضی طلاق و زنان غیرمتقاضی شهر اراک»، فصلنامه روان‌شناسی و دین، شماره 37، ص 65-84.
7. شاکری گلپایگانی، طوبی و راحله کاردوانی (1393)، «بررسی فقهی- حقوقی گستره نشوز زوجین و شیوه مواجهه با آن»، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، سال 16، شماره 66، ص 159-205.
8. طباطبایی، سید محمدحسین (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ چهارم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
9. طوسی، محمدبن حسن (1387ق)، المبسوط، تصحیح: محمدباقر بهبودی، تهران: المکتبة المرتضویة.
10. طوسی، محمدبن حسن (1407ق)، الخلاف، تصحیح: جمعی از محققین، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
11. طوسی، محمدبن حسن (۱۴۰۹ق)، التبیان فی تفسیر القرآن، قم: مکتبة الاعلام الاسلامی.
12. العبدالخانی، ساجده (1395)، «سبک زندگی خانواده برتر از منظر قرآن کریم»، فصلنامه قرآنی کوثر، شماره 58، ص 23-40.
13. عبدخدایی، محمدهادی (1395)، «مدیریت خانواده در قرآن»، فصلنامه مشکات، شماره 131، ص 12-32.
14. علیمرادی پور روغنی، مهناز (1394)، جواز تعدد زوجات در فقه و حقوق، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه خوارزمی.
15. قاسمی طوسی، محمداسماعیل (1395)، «تأملات اخلاقی- تربیتی پایداری خانواده مبتنی بر آیات و روایات متناظر»، فصلنامه علمی- پژوهشی پژوهشنامه اخلاق، سال نهم، شماره 33، ص 7-26.
16. کاویانی، محمد (1396)، «سبک زندگی خانوادگی از دیدگاه قرآن و مدرنیته»، دوفصلنامه تربیت اسلامی، شماره 24، ص 49-72.
17. کلینی، محمدبن یعقوب (1407ق)، الکافی، تصحیح علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، چاپ چهارم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
18. محصص، مرضیه (1394)، «نگره قرآن کریم به خویشتنداری در رفتارهای خانوادگی»، پژوهشنامه معارف قرآنی، شماره 23، ص 35-57.
19. محمد خلیفه، عبداللطیف (1387)، بررسی روان شناختی تحول ارزش‌ها، ترجمه سید حسن سعیدی، مشهد: آستان قدس رضوی.
20. محمدی، بیوک (1387)، درآمدی بر روش تحقیق کیفی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
21. مطهری، مرتضی (1377)، مجموعه آثار، تهران: صدرا.
22. موسایی‌پور، محبوبه (1395)، «مبانی اخلاقی رفتار همسران مسلمان از منظر قرآن (با نگاهی به مباحث روان شناسی مرتبط)»، فصلنامه اخلاق، سال ششم، شماره 2، ص 9-41.
23. نقیبی، سید ابوالقاسم (1387)، «تعهد به اجرای عدالت بین همسران: التزام حقوقی یا اخلاقی»، فصلنامه خانواده پژوهی، سال چهارم، ص 543-551.
24. Braun, Virginia & Victoria Clarke (2006), "Using Thematic Analysis in Psychology", Jornal of Qualitative Research in Psychology, 3 (2): 77-101, Available from: http://eprints.uwe.ac.uk/11735.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار