بررسی نقش آیة «فَاصْدَعْ بِما تُؤْمَرُ...» در کیفیت دعوت رسول اکرم (ص)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

2 دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

3 استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

10.22081/jqr.2020.57541.2893

چکیده

خدای متعال در آیة 94 سورة مبارکة حجر به رسول اکرم(ص) فرمان داده است که: «فَاصْدَعْ بِما تُؤْمَرُ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِکِینَ». قرآن‌پژوهان مسلمان در خصوص نقش این دستور در کیفیت دعوت به اسلام آراء متفاوتی دارند. مقاله حاضر با بررسی و نقد آراء موجود، به استناد قراینی از آیات، روایات، گزارش‌های تاریخی و مرتبة نزولی سورهای قرآن کریم، به این نتیجه رسیده که رسول اکرم(ص) از ابتدای بعثت، دعوت خویش را به‌صورت علنی اعلام نمود و در پی آن، مردان و زنانی به اسلام گرویدند؛ اما آن حضرت به دلیل ترس از آزار مشرکان، مشخصات پیروان خویش را آشکار نمی‌ساخت. این وضعیت ادامه داشت تا زمانی که آزار مشرکان به نهایت رسید و در این هنگام خدای متعال با نزول این آیه، به آن حضرت دستور داد با مشخص کردن جمعیت مؤمنان، یکپارچگی جامعة شرک را از میان برداشته و جامعه را به دو قسم اقلیت مؤمن و اکثریت مشرک تبدیل کند. رویکرد این پژوهش، قرآن‌محوری است که بر مبنای آن، محکمات دینی (عقل، قرآن، سنت، تجربه، ادبیات، سیرة عقلا و متشرعه و ...) بر محور قرآن کریم داور اندیشه‌ها و عملکردهای دینی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Study of the Function of the Verse "Faṣda‘ bi mā tu‘maru…" in the Quality of The Holy Prophet's Religious Mission

نویسندگان [English]

  • Rahim Haseli Irnashahi 1
  • Abd al-Karim Bahjatpour 2
  • Sayyid Muhammad Naqib 3
1 Ph.D. Student, University of Sciences and Knowledge of the Holy Qur’an
2 Associate Professor, Associate Professor, Islamic Research Institute for Culture and Thought
3 Assistant Professor, University of Sciences and Knowledge of the Holy Qur’an
چکیده [English]

In verse 94 of the blessed Sūrat al-Ḥijr, the Almighty God has commanded the Holy Prophet, ﴾Faṣda‘ bi mā tu‘mar﴿ (so proclaim that which thou art commanded). The Qur'an researchers are of different opinions concerning the function of this command in the quality of the calling to Islam. Examining and critically reviewing the existing opinions and based on the evidences from the Qur'an, traditions, historical reports, and the revelation order of the chapters of the Holy Qur'an, the present article has concluded that the Holy Prophet (S.A.W.) had openly announced his religious mission from the very beginning of his Prophetic mission (bi‘tha), following which some men and women converted to Islam, but due to the fear from the persecution from the polytheists, his holiness did not unveil the specifications of his followers. This situation continued until the polytheists' persecution reached to its highest level and at this point the Almighty God revealed the above verse and ordered the Prophet to remove the integrity of the polytheists' community by specifying the population of the believers and turn the community into two types of the believers' minority and the polytheists' majority. The approach of this research is Qur'an-oriented, according to which the religious unequivocal (intellect, the Qur'an, sunna, experience, literature, the intellectuals' attitudes, religionists, etc.) based on the Holy Qur'an, are the arbitrators for the religious thoughts and functions.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Faṣda‘ bi mā tu‘mar
  • the Prophet (S.A.W.)
  • revelation order
  • concealment and announcement of the Prophetic mission

مراجع

1. قرآن کریم.
2. آل غازى، ملاحویش عبدالقادر (1382ق)، بیان المعانى، دمشق: مطبعة الترقى.
3. آلوسى، سید محمود (1415ق)، روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم‏، بیروت: دارالکتب العلمیه.
4. ابن حجر، احمد‌بن علی (بی‌تا)، فتح الباری فی شرح صحیح البخاری، تحقیق شیخ عبدالعزیز‌بن باز و دیگران، مکه: نشر إدارات البحوث العلمیة و الافتاء.
5. ابن حنبل، احمد‌بن محمد (1395ق)، المسند، بیروت: دارالفکر.
6. ابن سعد، محمد‌بن منیع (1418ق)، الطبقات الکبری، بیروت: دار الکتب العلمیة.
7. ابن عاشور، محمد‌بن طاهر (بی‌تا)، التحریر و التنویر، بی‌جا: بی‌نا.
8. ابن کثیر دمشقى، اسماعیل‌بن عمرو (1419ق)، تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیة.
9. ابن منظور، محمد‌بن مکرم (1414ق)، لسان العرب‏، بیروت: دار صادر.
10. ابن ندیم، محمد‌بن اسحاق (1346)، الفهرست، تهران: بی‌نا.
11. ابن هشام، عبدالملک (بی‌تا)، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم الأبیار و عبدالحفیط شبلی، بیروت: دارالعمرفة.
12. ابوعبیده، معمر‌بن مثنى‏ (1381ق)، مجاز القرآن‏، تحقیق محمد فواد سزگین‏، قاهره: مکتبة الخانجى.
13. اصفهانی، ابونعیم (1412ق)، دلائل النبوة، بیروت: دار النفائس.
14. بحرانى، سید هاشم‏ (1416ق)، البرهان فى تفسیر القرآن‏، تهران: بنیاد بعثت.
15. بغدادى، على‌بن محمد (1415ق)، لباب التأویل فى معانى التنزیل‏، بیروت: دار الکتب العلمیة.
16. بغوى، حسین‌بن مسعود (1420ق)، معالم التنزیل فى تفسیر القرآن‏، بیروت: داراحیاء التراث العربى.
17. بلاذری، احمد‌بن یحیی (1417ق)، انساب الأشراف، بیروت: دارالفکر.
18. بلخى، مقاتل‌بن سلیمان (1423ق)، تفسیر مقاتل‌بن سلیمان، بیروت: دار إحیاء التراث.
19. بهجت‌پور، عبدالکریم (1395)، تفسیر تنزیلی (اصول، مبانی، قوائد و فواید)، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
20. بهجت‌پور، عبدالکریم (1397)، همگام با وحی (تفسیر به ترتیب نزول)، قم: مؤسسه تمهید.
21. بیضاوى، عبدالله‌بن عمر (1418ق)، أنوار التنزیل و أسرار التأویل، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
22. بیهقی، محمد‌بن حسین (1361)، دلائل النبوة، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی.
23. تسترى، سهل‌بن عبدالله (1423ق)، تفسیر التسترى، بیروت: دارالکتب العلمیة.
24. ثعالبى، عبدالرحمن‌بن محمد (1418ق)، جواهر الحسان فى تفسیر القرآن، بیروت: داراحیاء التراث العربى.
25. ثعلبى نیشابورى، احمد‌بن ابراهیم (1422ق)، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
26. جوادی آملی، عبدالله، سایت بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء: www.portal.esra.ir.
27. حاکم نیشابوری، محمد‌بن عبدالله (1398ق)، المستدرک علی الصحیحین، بیروت: دارالفکر.
28. حسکانی، عبیدالله‌بن عبدالله (1411ق)، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تحقیق محمدباقر محمودی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
29. حسنی، هاشم معروف (1416ق)، سیرة المصطفی نظرة جدیدة، بیروت: دارالتعارف.
30. حسینى همدانى، سید محمدحسین (1404ق)، انوار درخشان، تهران: کتابفروشى لطفى.
31. حویزى، عبدعلى‌بن جمعه (1415ق)، تفسیر نور الثقلین، قم: انتشارات اسماعیلیان.
32. خلیفه، رشاد (1365)، اعجاز قرآن تحلیل آماری حروف مقطعه، ترجمه سید محمدتقی آیت‌اللهی، شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.
33. دروزة، محمد عزت (1383ق)، التفسیر الحدیث، قاهره: دار إحیاء الکتب العربیة.
34. رازى، ابوالفتوح حسین‌بن على (1408ق)‏، روض الجنان و روح الجنان فى تفسیر القرآن‏، مشهد: بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى‏.
35. رامیار، محمود (1362)، تاریخ قرآن، تهران: انتشارات امیر کبیر.
36. زمخشرى، محمود (1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتاب العربی.
37. زنجانی، ابوعبدالله (1388ق)، تاریخ القرآن، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
38. سمرقندى، نصربن محمد‌بن احمد (بی‌تا)، بحرالعلوم، بی‌جا: بی‌نا.
39. سورآبادى، عتیق‌بن محمد (1380)، تفسیر سورآبادى، تهران: فرهنگ نشر نو.
40. سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن (1407ق)، الاتقان فی علوم القرآن، بیروت: دار الکتب العلمیة.
41. شهرستانی، محمدبن عبدالکریم (1376)، مفاتیح الاسرار و مصابیح الابرار، ترجمه محمدعلی آذرشب، تهران: دفتر نشر مکتوب.
42. صدوق، محمد‌بن على (1362)، الخصال، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
43. صدوق، محمد‌بن على (1395ق)، کمال الدین و تمام النعمة، تهران: نشر اسلامیه.
44. صدوق، محمد‌بن على (1400ق)، أمالی، بیروت: نشر اعلمى.
45. طباطبایى، سید محمدحسین (۱۴۱۷ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
46. طبرانی، سلیمان‌بن احمد (1399ق)، المعجم الکبیر، بغداد: دار العربیة للطباعة.
47. طبرسی، احمد‌بن على (1403ق)، الإحتجاج على أهل اللجاج، مشهد: نشر مرتضی.
48. طبرسى، فضل‌بن حسن (1377)، تفسیر جوامع الجامع، تهران: انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم.
49. طبری، محمدبن جریر (1387ق)، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: دار التراث.
50. صدوق، محمد‌بن على (1412ق)، جامع البیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفه.
51. عیاشى، محمد‌بن مسعود (1380ق)، کتاب التفسیر، تهران: چاپخانه علمیه.
52. فراهیدى، خلیل‌بن احمد (1410ق)، کتاب العین، قم: انتشارات هجرت.
53. قرشى، سید على‌اکبر (1377)، تفسیر احسن الحدیث، تهران: بنیاد بعثت.
54. قرطبى، محمد‌بن احمد (1364)، الجامع لأحکام القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
55. قمى، على‌بن ابراهیم (1367)، تفسیر قمى، تحقیق سید طیب موسوى جزایرى، قم: دار الکتاب.
56. کلینی، محمد‌بن یعقوب (1362)، الکافی، تهران: اسلامیه.
57. مجلسی، محمدباقر (1388)، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، تهران: اسلامیه.
58. محمدزاده، عاطفه؛ احمدنژاد، امیر (1394)، «بررسی دوره دعوت پنهانی پیامبر6 با تکیه بر مفهوم شناسی عبارت «فاصدع بما تؤمر»»، پژوهش‌های قرآنی، سال بیستم، شماره 76، 34-59.
59. محمدی انویق، مجتبی؛ خوش‌منش، ابوالفضل (1395)، «بررسی دعوت پیامبر اکرم6 بر اساس آیه 214 شعراء و 94 حجر»، مطالعات تفسیری، زمستان 1395، شماره 28، 47-62.
60. مظهرى، محمد ثناءالله (1412ق)، التفسیر المظهرى، پاکستان: مکتبة رشدیه.
61. معرفت، محمدهادی (1385)، تفسیر و مفسران، قم: مؤسسه تمهید.
62. معرفت، محمدهادی (1412ق)، التمهید فی علوم القرآن، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
63. مکارم شیرازى، ناصر (1374)، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
64. میبدى، احمد‌بن ابى سعد (1371)، کشف الأسرار و عدة الأبرار، تهران: انتشارات امیر کبیر.
65. نحاس، احمد‌بن محمد (1421ق)، اعراب القرآن، بیروت: دار الکتب العلمیة.
66. نکونام، جعفر (1380)، درآمدی بر تاریخ گذاری قرآن کریم، تهران: نشر هستی نما.
67. نیشابوری، مسلم‌بن حجاج (1401ق)، الجامع الصحیح، بیروت: دارالفکر.
68. یعقوبی، احمد‌بن ابی یعقوب (بی‌تا)، تاریخ الیعقوبی، بیروت: دارصادر.
69. یوسفی غروی، محمدهادی (1417ق)، موسوعة التاریخ الاسلامی، قم: نشر مجمع الفکر الاسلامی.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار