تاریخی‌نگری به قرآن؛ بررسی نقطه مشترک دیدگاه‌های نواندیشان دینی پیرامون فهم و تفسیر قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشیار گروه آموزشی علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد

10.22081/jqr.2023.66105.3711

چکیده

در عصر حاضر، به دنبال مطرح‌شدن شبهات و سؤالات فراوانی پیرامون کارآمدی دین، دیدگاه‌های مختلفی در مورد چگونگی فهم و تفسیر قرآن، توسط دسته‌ای از پژوهشگران موسوم به روشنفکران و نواندیشان دینی ارائه شده است. تأمل در این دیدگاه‌ها باوجود تنوع و تکثر و عدم تعلق صاحبان آنها به منطقه جغرافیایی و سیاسی خاص، نوعی قرابت و شباهت را میان آنها نشان می‌دهد که عبارت است از تاریخی‌نگری نسبت به قرآن کریم. پژوهش حاضر تلاش نموده با بررسی دیدگاه‌های برخی از روشنفکران ایرانی و غیرایرانی پیرامون فهم و تفسیر قرآن کریم، به اثبات این نگاه در آنان بپردازد؛ چرا که این مسأله نه‌تنها نقش بسزایی در ارائه راه‌حل برای برون‌رفت از این نگاه و اثبات فراتاریخیت این کتاب آسمانی خواهد داشت، بلکه بررسی ریشه‌ای طرح این گونه مباحث و پاسخی جامع و بنیادین به همه اشکالات مطرح‌شده توسط این جریان را امکان‌پذیر می‌سازد. در نتیجه با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای، نشان داده شده که برخلاف فراتاریخیتِ هم لفظ و هم معنای قرآن، این جریان صرفاً معنا و مفهوم موجود در پس الفاظ را که با تعبیرات مختلفی از آنها یاد کرده‌اند، ابدی و مناسب برای زمان حال دانسته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Historical Approach to the Qur'an; Examining the Common Ground of the Viewpoints of Neo-Religious Thinkers Concerning the Understanding and Interpretation of the Holy Qur'an

نویسندگان [English]

  • Marjaneh Fathi Torghabeh 1
  • Abbas Isma’ilizadeh 2
  • Gholamreza Ra’isian 2
1 Ph.D. Student of Qur'an and Hadith Sciences, Faculty of Theology and Islamic Knowledge, Ferdowsi University of Mashhad
2 Associate Professor, Educational Department of Qur'an and Hadith, Faculty of Theology and Islamic Knowledge, Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

In present era, following the raising of many misconceptions and questions regarding the efficiency of religion, different viewpoints on how to understand and interpret the Qur'an have been presented by a group of researchers known as religious intellectuals and neo-thinkers. Reflecting on these viewpoints, despite the diversity and multiplicity of those expressing them and their not belonging to a specific geographical and political region, shows a kind of closeness and similarity among them, which is a historical approach towards the Holy Qur'an. The present study tries to prove this point of view among them by examining the viewpoints of some Iranian and non-Iranian intellectuals regarding the understanding and interpretation of the Holy Qur'an; that is because this issue will not only play a significant role in providing a solution to disengage from this point of view and prove the transhistoricity of this Raveled Book, but also, it would make possible a fundamental examination of bringing up such discussions and giving a comprehensive and fundamental answer to all the problems raised by this trend. As a result, with the descriptive-analytical method and using library sources, it has been indicated that unlike the transhistoricity of both the wording and the meaning of the Qur'an, this trend has merely considered the meaning and concept behind the words that have been mentioned with different phrasings, as eternal and appropriate for the present time.

کلیدواژه‌ها [English]

  • historical approach
  • transhistoricity of the Qur'an
  • religious intellectuals
  • neo-religious thinkers
  • understanding the Holy Qur'an

مراجع

  1. ابوزید، نصرحامد (1393)، سزگین، هلال، محمد و آیات خدا: قرآن و آینده اسلام، چاپ اول، تهران، نشر علم
  2. ابوزید، نصرحامد (1382)، معنای متن:پژوهشی در علوم قرآن، ترجمه: مرتضی کریمی‌نیا، چاپ سوم، تهران، طرح نو
  3. ابوزید، نصرحامد (1383)، نقد گفتمان دینی، بی چا، تهران، یادآوران
  4. ابوزید، نصرحامد (1998)، مفهوم النص (دراسه فی علوم القرآن)، چاپ چهارم، بیروت، المرکز الثقافی العربی للطباعه و النشر و التوزیع
  5. حنفی، حسن (1422ق-2002م)، التراث و التجدید: موقفنا من التراث القدیم، چاپ پنجم، بیروت، الموسسه الجامعیه للدراسات و النشر و التوزیع
  6. حنفی، حسن (1430ق/2009م)، من النقل الی العقل- علوم القرآن (من المحمول الی الحامل)، چاپ اول، بیروت، دارالامیر للثقافه و العلوم
  7. حنفی، حسن (1981)، الدین و الثوره فی مصر: الیمین و الیسار فی الفکر الدینی، بی چا، قاهره، مکتبه مدبولی
  8. حنفی، حسن (1998)، هموم الفکر و الوطن "التراث و العصر و الحداثه"، چاپ دوم، قاهره، دارقباء للطباعه و النشر و التوزیع
  9. حیدری، سید کمال (تاریخ مراجعه:10/5/1401)، «تغییر احکام فقهی بسته به شرایط زمانی و مکانی (1)»، پایگاه اطلاع رسانی دفتر حضرت آیت الله العظمی سید کمال حیدری، http://alhaydari.com/fa/2019/10/9195/
  10. حیدری، سید کمال (تاریخ مراجعه:20/7/1400)، «حکم سرپرستی و قوامیت زنان»، کانال آیت الله سید کمال حیدری در پیام رسان ایتا، https://eitaa.com/alhaydari
  11. حیدری، سید کمال (تاریخ مراجعه 13/5/1401)، «اهداف حرکت اصلاحی آیت الله حیدری»، https://eitaa.com/alhaydari
  12. حیدری، سید کمال (تاریخ مراجعه:15/5/1401)، «هدف و مبانی حرکت اصلاحی آیت الله سید کمال حیدری در حوزه معرفت دینی»، پایگاه اطلاع رسانی دفتر حضرت آیت الله العظمی سید کمال حیدری، http://alhaydari.com/fa/2018/06/6312/>
  13. حیدری، سید کمال (مراجعه 17/5/1401)، «گام چهارم از حرکت اصلاح اندیشه دینی، اسلام قرآن محور»، پایگاه اطلاع رسانی دفتر حضرت آیت الله العظمی سید کمال حیدری، http://alhaydari.com/fa/2019/03/8773/>
  14. سروش، عبدالکریم (1382)، بسط تجربه نبوی، چاپ چهارم، تهران، موسسه فرهنگی صراط
  15. سروش، عبدالکریم (1397)، کلام محمد رویای محمد، چاپ اول، بی جا، انتشارات صقراط
  16. شحرور، محمد (1399)، دین و قدرت خوانشی نو از حاکمیت، ترجمه: عبدالله ناصری طاهری، سمیه سادات طباطبایی، چاپ دوم، تهران، مروارید
  17. شحرور، محمد (1996)، الکتاب والقرآن قراءه معاصره، چاپ پنجم، بیروت- لبنان، شرکه المطبوعات
  18. شحرور، محمد (2000)، نحو اصول جدیده للفقه الاسلامی فقه المرأة، چاپ اول، سوریه- دمشق، الاهالی للطباعه و النشر و التوزیع
  19. شحرور، محمد (2011)، الکتاب و القرآن رویة جدیدة، چاپ اول، بیروت-لبنان، دارالساقی
  20. الطالبی، محمد (1992)، عیال الله: افکار جدیده فی علاقه المسلم بنفسه و بالآخرین، بی چا، تونس، دار سراس للنشر
  21. الطالبی، محمد (1999)، الاسلام: حریه و حوار، ترجمه: حسنی زینه، چاپ اول، بیروت، دارالنهار للنشر
  22. الطالبی، محمد (2017)، لیطمئن قلبی: قضیه الایمان، چاپ دوم، تونس، سوتیمیدیا للنشر و التوزیع
  23. عرب صالحی، محمد (1391)، تاریخی نگری و دین، چاپ اول، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
  24. فضل الرحمان (1398)، اسلام و مدرنیته تحول یک سنت فکری، مترجم: زهرا ایران‌بان، بی چا، تهران، نشر کرگدن
  25. کدیور، محسن (تاریخ مراجعه 22/10/1401)، «طیف‌های جدید اسلامی در ایران معاصر»، https://kadivar.com/19477/
  26. مجتهد شبستری، محمد (1375)، هرمنوتیک کتاب و سنت: فرایند تفسیر وحی. چاپ دوم. تهران، طرح نو
  27. مجتهد شبستری، محمد (1382)، ایمان و آزادی، چاپ چهارم. تهران: طرح نو
  28. مجتهد شبستری، محمد (1390)، نقدی بر قرائت رسمی از دین: بحران‌ها، چالش‌ها، راه حل‌ها، چاپ چهارم. تهران، طرح نو
  29. مجتهد شبستری، محمد (1392)، «سه گونه قرائت از سنت در عصر مدرنیته»، سنت و سکولاریسم: گفتارهایی از عبدالکریم سروش، مجتهد شبستری، مصطفی ملکیان، محسن کدیور، چاپ ششم. تهران: صراط، 211-244
  30. مجتهد شبستری، محمد (تاریخ مراجعه 5/8/1401)، «قرائت نبوی از جهان 10»، <https://neeloofar. org/%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D8%AA-%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86-10/
  31. مجتهد شبستری، محمد (تاریخ مراجعه 3/8/1401)، «قرائت نبوی از جهان1»، https://neeloofar. org/1-4/
  32. محمد طه، محمود (1388ق/ 1969م)، الاسلام برسالته الاولی لا یصلح لانسانیه القرن العشرین، بی چا، بی جا، بی نا (کتاب الکترونیک)
  33. محمد طه، محمود (1389ق/1969م)، الرساله الثانیه من الاسلام، چاپ سوم، بی جا، بی نا (کتاب الکترونیک)
  34. محمد طه، محمود (1392ق/ 1972م)، الثوره الثقافیه؛ بی چا، بی جا، بی نا (کتاب الکترونیک)
  35. Christmann, Andreas (2004) , "The form is permanent but the content moves: the Quranic text and its interpretations in Mohamad Shahrour's al-Kitab Wal-Quran"; Modern Muslim Intellectuals and the Quran, Edited by Suha Taji-Farouki,, first ed. , New York:Oxford University Press, , 2004
  36. Rahman, Fazlur (1979) , Islam, second ed. , Chicago, the University of Chicago,
  37. Rahman, Fazlur (1982) , Islam &Modernity:Transformation of an intellectual tradition, Chicago, The University of Chicago Press,1982

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار