نگرشی تحلیلی به مضمون «إِنِّی أُوتِیتُ الْقُرْآنَ وَمِثْلَهُ مَعَهُ»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار جامعة المصطفی العالمیه، قم

چکیده

روایات متعددی در کتاب‌های شیعه و اهل سنت وجود دارد که به احادیث نزول «مثل» و «مثلین» قرآن معروف است؛ ازجمله: «إِنِّی أُوتِیتُ الْقُرْآنَ وَمِثْلَهُ مَعَهُ» و «أوتیتُ الْقُرآنَ وَمِثْلَیهِ». محتوای این روایات، نزول یک یا دوبرابر قرآن به‌همراه نزول خود قرآن از سوی خدا بر پیامبر گرامی (ص) است. با توجه به جایگاه محوری قرآن میان مسلمانان و اهمیت آن در معارف اسلامی، روایات معیت نزول «مثل» و «مثلین» با قرآن، اذهان اندیشوران فریقین را برای کشف چیستی آن و چگونگی ارتباط آن با قرآن به خود مشغول داشته است. نتیجۀ تلاش علمی ایشان، تفسیر «مثل» به «سنت» بوده است. به این دیدگاه اشکالاتی وارد است. قراین و شواهد موجود در خود این روایات و دیگر احادیث نشان می‌دهد ارادۀ خصوص «وحی بیانی و تفسیری» از «مثل» و «مثلین»، نزدیک‌تر به حقیقت و بلکه متعین است، نه «سنت» به‌معنای اصطلاحی و عام که مطالب غیرمرتبط با تفسیر قرآن را نیز شامل می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analytical Approach to the Theme, Innī 'uwtītu al-Qur'ān wa mithlahū ma‘ahū

نویسنده [English]

  • Ahmad Muhammadi Majd
Assistant Professor, Al-Mustafa Al-Alamiya University, Qum
چکیده [English]

There are many traditions in Shi'a and Sunni books, which are known as the hadiths of the revelation of mithl (the like) and mithlayn (the likes) of the Qur'an; including: Innī 'uwtītu al-Qur'ān wa mithlahū ma‘ahū (Indeed, I have been given the Qur’an and the like of it along with it) and 'Uwtītu al-Qur'ān wa mithlayhi. The content of these hadiths is the revelation of the equivalent, or twice as much, of the Qur'an along with the revelation of the Qur'an itself from God to the Holy Prophet (S.A.W.). Considering the pivotal position of the Qur'an among Muslims and its importance in Islamic studies, the traditions concerning the revelation of mithl and mithlayn with the Qur'an have occupied the minds of both Shi'a and Sunni thinkers for discovering its quiddity and the way it is related to the Qur'an. The result of their scholarly endeavor has been the interpretation of mithl to sunna. There are some objections raised against this view. The clues and evidence in these traditions and in other hadiths indicate that the interpretation of mithl and mithlayn specifically as "expressive and interpretive revelation" is closer to the truth and is indeed determinate, rather than sunna in the general and technical sense, which includes the contents unrelated to the interpretation of the Qur'an.

کلیدواژه‌ها [English]

  • mithl
  • mithlayn
  • legislative revelation
  • interpretive revelation
  • number of verses
  • sunna
  1. قرآن کریم.
  2. آخوند خراسانی، محمد کاظم (1387ق)، کفایة الاصول، قم: نشر اسلامی.
  3. ابن عساکر، علی‌بن‌حسن (1۴15ق)، تاریخ مدینة دمشق، بیروت: دارالفکر.
  4. ابن منظور، محمدبن مکرم (1048ق)، لسان العرب، بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
  5. ابن‌براج، عبدالعزیزبن‌نحریر (1411ق)، جواهر الفقه، قم: نشر اسلامی.
  6. ابن‌تیمیه، احمد‌بن‌عبدالحلیم (بی‌تا)، مجموعة الفتاوى، بی‌جا: شیخ عبدالرحمان‌بن‌قاسم.
  7. ابن‌جزی، محمدبن‌احمد (بی‌تا)، التسهیل لعلوم التنزیل، بیروت: دار الأرقم بن أبی الأرقم.
  8. ابن‌حنبل، احمدبن‌محمد (۱۴۲۰ق)، مسند إمام أحمد بن حنبل، بیروت: مؤسسة الرسالة.
  9. ابن‌سعد، محمد (1968)، الطبقات الکبری، بیروت: دار صادر.
  10. ابن‌شهرآشوب، محمدبن‌علی (۱۳۷۶ق)، مناقب آل أبی طالب، نجف: المکتبة الحیدریة.
  11. ابن‌عبدالبر، یوسف‌بن‌عبدالله (۱۳۹۸ق)، جامع بیان العلم و فضله، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  12. ابن‌فارس، احمد (۱۳۸۷)، ترتیب مقاییس اللغة، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  13. ابن‌کثیر، اسماعیل‌بن‌عمر (۱۴۱۲ق)، تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار المعرفة.
  14. ابن‌ماجه، محمدبن‌یزید (۱۴۳۰ق)، السنن، دمشق: دار الرسالة العالمیة.
  15. ابوحیان، محمدبن‌یوسف (۱۴۲۰ق)، البحر المحیط فى التفسیر، بیروت‏: دار الفکر.
  16. احمدی میانجی، میرزاعلی (۱۴۱۹ق)، مکاتیب الرسول، قم: دارالحدیث.
  17. اشیب، حسن‌بن‌موسی (1410ق)، جزء أشیب، دبی: دار علوم الحدیث.
  18. بحرانی، هاشم‌بن‌سلیمان (۱۴۱۹ق)، البرهان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الاعلمی.
  19. بلاذری، احمدبن‌یحیی (1959)، أنساب الأشراف، قاهره: دار المعارف.
  20. ترمذی، محمدبن‌عیسی (۱۹۹۸)، الجامع الصحیح (سنن الترمذی)، بیروت: دار الغرب الاسلامی.
  21. جلالی، سید محمدرضا (۱۳۷۶)، تدوین السنة الشریفة، قم: مکتب الإعلام الإسلامی.
  22. حائری تهرانی، میرسیدعلی (۱۳۳۷)، تفسیر مقتنیات الدرر، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
  23. حجتی، سید محمدباقر (۱۳۷۳)، پژوهشی در تاریخ قرآن، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
  24. حر عاملی، محمدبن‌حسن (1374)، کلیات حدیث قدسی: ترجمة الجواهر السَنیّة فی الاحادیث القدسیة، ترجمۀ زین‌العابدین کاظمی خلخالی، تهران: دهقان.
  25. حسکانی، عبیدالله (۱۳۹۳ق)، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، بیروت: مؤسسه الاعلمی.
  26. حلی، حسن‌بن‌یوسف (۱۳۷۹)، منهاج الکرامة، قم: الهادی و مشهد: تاسوعا.
  27. حویزی، عبدعلی (۱۴۱۲ق)، تفسیر نور الثقلین، قم: اسماعلیان.
  28. خطیب بغدادی، احمدبن‌علی (1405ق)، الکفایة فی علم الدرایه، بیروت: دار الکتاب العربی.
  29. خویی، سیدابوالقاسم (۱۳۹۵ق)، البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار الزهراء.
  30. راغب اصفهانی، حسین (1362)، المفردات فی غریب القران، تهران: کتاب فروشی مرتضوی
  31. زرکشی، محمد (۱۳۷۶ق)، البرهان فی علوم القرآن، بیروت: دار إحیاء الکتب العربیة.
  32. سبحانی، جعفر (1419ق)، تذکرة الأعیان، قم: مؤسسه امام صادق (ع).
  33. سجستانی، ابوداود سلیمان‌بن‌اشعث (۱۴۳۰ق)، سنن ابی داود، دمشق: دار الرسالة العالمیة.
  34. سجستانی، ابوداود سلیمان‌بن‌اشعث (بی‌تا)، مراسیل ابوداود، بی‌جا: بی‌نا.
  35. سجستانی، عبدالله‌بن سلیمان ابی‌داود (1423ق)، المصاحف، قاهره: الفاروق الحدیثة.
  36. سمرقندى، نصربن‌محمد (بی‌تا)، بحر العلوم‏، بی‌جا: نرم‌افزار جامع التفاسیر نور.
  37. سمعانی، منصوربن‌محمد (۱۴۱۸ق)، تفسیر السمعانی، ریاض: دار الوطن.
  38. سیوطی، عبدالرحمن‌بن‌ابی‌بکر (۱۴۰۴ق)، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشى نجفى.
  39. سیوطی، عبدالرحمن‌بن‌ابی‌بکر (۱۴۱۶ق)، الإتقان فی علوم القرآن، بیروت: دار الفکر.
  40. شافعی، محمدبن‌ادریس (۱۴۰۰ق)، المسند، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  41. شحود، علی‌بن‌نایف (بی‌تا)، المفصل فی الرد على الحضارة الغربیة، بی‌جا: نرم‌افزار مکتبة الشاملة.
  42. شوکانی، محمدبن‌علی (۱۴۱۹ق)، إرشاد الفحول إلی تحقیق الحق من علم الأصول، دمشق: دار الکتاب العربی.
  43. شوکانی، محمدبن‌علی (۱۹۷۳)، نیل الاوطار، بیروت: دار الجیل.
  44. شوکانی، محمدبن‌علی (بی‌تا)، فتح القدیر، بی‌جا: عالم الکتب.
  45. صافی گلپایگانی، لطف‌الله (۱۳۹۳)، منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر، ترجمۀ محسن احمدی، تهران: منیر.
  46. صدوق، محمدبن‌علی (1362)، الخصال، قم: نشر اسلامی.
  47. صدوق، محمدبن‌علی (۱۴۱۴ق)، الاعتقادات فی دین الإمامیة، بیروت‏: دار المفید.
  48. طبرانی، سلیمان‌بن‌احمد (۱۴۱۷ق)، مسند الشامیین، بیروت: مؤسسة الرسالة.
  49. طبرسی، فضل‌بن‌حسن (۱۳۸۹)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: المکتبة الرضویة لاحیاء الآثار الجعفریه.
  50. طبرى، محمدبن جریر (1412ق)، جامع البیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفه.
  51. طنطاوی، محمد (بی‌تا)، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، بی‌جا: بی‌نا.
  52. طوسى، محمدبن‌حسن (۱۴۳۱ق)، التبیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
  53. عاملی، جعفر مرتضى (۱۳۸۸)، الصحیح من سیرة الإمام علی (ع)، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  54. عاملی، جعفر مرتضى (۱۴۱۹ق)، حقائق هامة حول القرآن الکریم، قم: نشر اسلامی.
  55. عجلونی، اسماعیل‌بن‌محمد (۱۴۰۸ق)، کشف الخفاء، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  56. عسقلانی، ابن حجر احمد‌بن‌علی (۱۳۹۰ق)، لسان المیزان، بیروت: مؤسسة الأعلمی.
  57. عسقلانی، ابن حجر احمد‌بن‌علی (۱۴۰۸ق)، فتح الباریبشرح صحیح البخاری، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  58. عیاشی، محمدبن‌مسعود (بی‌تا)، تفسیر عیاشی، تهران: علمیه اسلامیه.
  59. فیض کاشانی، ملامحسن (۱۳۶۵)، الوافی، اصفهان: مکتبة الامام امیرالمؤمنین (ع).
  60. فیومی، احمدبن‌محمد (۱۴۲۵ق)، المصباح المنیر، قم: دارالهجره.
  61. قرطبى، محمدبن احمد (۱۳۶۴)، الجامع لأحکام القرآن‏، تهران: ناصرخسرو.
  62. قمی، علی‌بن‌ابراهیم (1367)، تفسیر قمی، قم: دار الکتاب.
  63. قِنَّوجی، محمدصدیق‌خان (۱۴۰۵ق)، الحطة فی ذکر الصحاح الستة، بیروت: دار الکتب التعلمیة.
  64. کلینی، محمدبن یعقوب (۱۳۶۵)، الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  65. کوفی، فرات ‌بن‌ابراهیم (1410ق)، تفسیر فرات کوفی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  66. مازندرانی، محمدصالح‌بن احمد (۱۴۲۱ق)، شرح أصول الکافی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  67. مبارکفوری، عبدالرحمان (۱۴۱۰ق)، تحفة الأحوذی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  68. مجلسی، محمدباقر (۱۴۰۰ق)، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
  69. مجلسی، محمدباقر (۱۴۰۳ق)، بحار الأنوار، بیروت: دار إحیاء التراث العرب.
  70. مَرْوَزی، محمدبن نصر (۱۴۰۸ق)، السنّة، بیروت: مؤسسة الکتب.
  71. مشهدی، محمد (۱۴۰۷ق)، کنز الدقائق و بحر الغرائب، قم: نشر اسلامی.
  72. معرفت، محمدهادی (۱۳۸۵)، علوم قرآنی، قم: تمهید.
  73. معرفت، محمدهادی (۱۴۱۴ق)، تلخیص التمهید، قم: حوزۀ علمیه.
  74. مفید، محمدبن محمد (1414ق)، أوائل المقالات، بیروت: دار المفید.
  75. موسوی، فاخر (۱۴۲۱ق)، التجلی الأعظم، قم: مکتبة اهل البیت (ع).
  76. میلانی، علی (۱۴۱۷ق)، التحقیق فی نفی التحریف عن القرآن الشریف، قم: شریف رضی.
  77. نجارزادگان، فتح‌الله (۱۳۸۸)، «بررسی و ارزیابی حدیث کمیت آیات قرآن در کتاب کافی»، دوفصلنامۀ حدیث‌پژوهی، سال اول، شماره ۱، ص۱۰ـ ۲۱.
  78. نجدى قصیمی، عبدالله‌بن علی (۱۴۰۶ق)، مشکلات الأحادیث النبویة و بیانها، لاهور: چاپ طفیل اردن.
  79. نوری، حسین (بی‌تا)، فصل الخطاب، نسخۀ موجود در کتابخانۀ تفسیر و علوم قرآنی آیت‌الله گلپایگانی، قفسۀ علوم قرآنی، قفسۀ ۵، ردیف ۹.
  80. وردانی، صالح (1418ق)، دفاع عن الرسول ضد الفقهاء والمحدثین، قم: مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت (ع).
  81. هیتمی، ابن‌حجر احمدبن‌محمد (1385ق)، الصواعق المحرقة فی الرد على أهل البدع والزندقة، مصر: مکتبة قاهره.