نقد و بررسی خوانش‌های مفسران پیرامون مفهوم نهیِ «لا تَعْجَلْ» در آیۀ 114 سوره طه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه الزهراء

2 دانشیار دانشگاه الزهراء

10.22081/jqr.2023.65284.3643

چکیده

آیۀ 114 سوره طه به جهت ذکر مسألۀ نهی‌شدنِ پیامبر اکرم (ص) از عجله به هنگام وحی، از دیرزمان مورد توجّه مفسّران بوده و دربارۀ مقصود حقیقی نهی مذکور نظر‌های متفاوتی ارائه کرده‌اند. از همین رو مقالۀ حاضر، این آراء را به دو دیدگاه نهی رفعی و نهی دفعی تقسیم و با توجّه به آیات قرآن و روایات ارزیابی کرده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد دیدگاه نهی رفعی که به عجله‌نمودن پیامبر اکرم (ص) به هنگام وحی تصریح می‌کند، در صورتی صحیح است که انگیزۀ عجلۀ ایشان، اشتیاق به آیات قرآن تلقّی گردد. این دیدگاه با دیدگاه نهی دفعی که به صدور نهی مذکور، بدون سرزدن شتابی از آن حضرت دلالت دارد، قابل جمع و هر دو صحیح است. شناسایی و بررسی منابع صدور نظر‌های مفسّران، توجّه به سیاق سوره و ظاهر آیه، از مؤیّدات این دیدگاه است.
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Critique of Interpreters' Perusals Concerning the Prohibition Concept of Lā ta‘jal in the Verse 114 of Sūrat Ṭā Hā

نویسندگان [English]

  • Maryam Sadat Ahmadi Mehrabadi 1
  • Bibi Sadat Razi Behabadi 2
1 M.A. Graduate, Al-Zahra University
2 Associate Professor, Al-Zahra University
چکیده [English]

Due to mentioning the issue of the prohibition of the Prophet (S.A.W.) from haste at the time of revelation, verse 114 of Sūrat Ṭā Hā has been the focus of attention for the commentators since long ago, and they have presented different opinions about the true meaning of the aforementioned prohibition. Therefore, the present article has divided these opinions into two viewpoints of dismissive (raf‘ī) prohibition and repulsive (daf‘ī) prohibition, and has evaluated them by paying attention to the verses of the Qur'an and hadiths. The findings of the research show that the viewpoint of dismissive prohibition, which asserts the Holy Prophet (S.A.W.)'s haste during the revelation, is correct in case the motivation for his haste is the yearning for the verses of the Qur'an. This point of view is reconcilable with the point of view of prohibition, which implies the issuance of the mentioned prohibition without haste from that Prophet (S.A.W.), and both are correct. Identifying and examining the sources of the interpreters' opinions, paying attention to the context of the sūra and the outward aspect of the verse, are among the confirmations of this point of view.

کلیدواژه‌ها [English]

  • verse 114 of Sūrat Ṭā Hā
  • prohibition of haste
  • dismissive prohibition
  • repulsive prohibition
  1. قرآن کریم.
  2. ابن ابی حاتم، عبد الرحمن بن محمد (1419ق)، تفسیر القرآن العظیم (ابن ابی حاتم)، چاپ سوم، ریاض: مکتبه نزار مصطفی الباز.
  3. ابن عبد السلام، عبد العزیز بن عبد السلام (1429ق)، تفسیر العز بن عبد السلام، بیروت: دار الکتب العلمیه.
  4. ابن عجیبه، احمد (1419ق)، البحر المدید فی تفسیر القرآن المجید، قاهره: حسن عباس زکی.
  5. ابو­الفتوح رازی، حسین بن علی (1408ق)، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد: بنیاد پژوهش­های اسلامی.
  6. امین، نصرت بیگم (بی­تا)، مخزن العرفان فی تفسیر القرآن، بی­جا: بی­نا.
  7. بخاری، محمّد بن إسماعیل (بی­تا)، صحیح البخاری، مصر: وزارت الاوقاف.
  8. بیضاوی، عبدالله بن عمر (1418ق)، أنوار التنزیل و أسرار التأویل (تفسیر البیضاوی)، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  9. حقی برسوی، اسماعیل بن مصطفی (بی­تا)، بیروت: دار الفکر.
  10. جوادی آملی، عبد­الله (1388)، تسنیم جلد 9، چاپ سوم، قم: اسرا.
  11. همو، جلد55 (1399)، تسنیم جلد 55، چاپ اول، قم: اسرا.
  12. همو(1385)، سیره رسول اکرم (ص) در قرآن جلد8، چاپ پنجم، قم: اسرا.
  13. حلّی، ابن داود (1383ق)، رجال ابن داود، تهران: دانشگاه تهران.
  14. حلی، حسن بن یوسف (1402ق)، رجال العلامه الحلی، قم: دار الشریف الرضی.
  15. خویی، سید ابوالقاسم (1410ق)، معجم الرجال الحدیث، قم: مرکز نشر آثار شیعه.
  16. راغب اصفهانی، حسین بن محمّد (1416ق)، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت: دار القلم.
  17. رسعنی، عبد الرزاق بن رزق الله (1429ق)، رموز الکنوز فی تفسیر الکتاب العزیز، مکّه: مکتبه الأسدی.
  18. زحیلی، وهبه (1411ق)، التفسیر المنیر فی العقیده و الشریعه و المنهج، چاپ دوم، دمشق: دار الفکر.
  19. زمخشری، محمود بن عمر (1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل، چاپ سوم، بیروت: دار الکتاب العربی.
  20. سمرقندی، نصر بن محمد (1416ق)، تفسیر السمرقندی المسمی بحر العلوم، بیروت: دار الفکر.
  21. طباطبایی، سیّد محمّد حسین (1390ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، بیروت: مؤسّسه الاعلمی للمطبوعات.
  22. طیب، عبد­الحسین (1369)، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، تهران: اسلام.
  23. طبرسی، فضل بن حسن (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، چاپ سوم، تهران: ناصر­خسرو.
  24. طبرانی، سلیمان بن احمد (2008)، التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم (طبرانی)، اربد: دار الکتب الثقافی.
  25. طبری، محمّد بن جریر (1412ق)، جامع البیان فی تفسیر القرآن (التفسیر الطبری)، بیروت: دار المعرفه.
  26. طوسی، محّمد بن حسن (بی­تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  27. طیب، عبد­الحسین (1369ش)، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران: اسلام.
  28. عاملی، ابراهیم (1360ش)، تفسیر عاملی، تهران: کتابفروشی صدوق.
  29. عسقلانی، احمد بن علی بن حجر (1379)، فتح الباری فی شرح صحیح البخاری، بیروت: دارالمعرفة
  30. علم الهدی، علی بن حسین (1998م)، امالی المرتضی، قاهره: دار الفکر العربی.
  31. عنایه، غازی حسین (1411ق)، أسباب النزول القرآنی، بیروت: دار الجیل.
  32. فضل الله، محمد حسین (1419ق)، من وحی القرآن، بیروت: دارالملاک.
  33. قرشى بنابی، على‌ اکبر (1375ش)، احسن الحدیث، چاپ دوم، تهران: بنیاد بعثت.
  34. قمّی، علی بن ابراهیم (1363ش)، تفسیر القمی، چاپ سوم، قم: دار الکتاب.
  35. کاشانی، فتح­الله بن شکر­الله (1423ق)، قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
  36. گنجی، حسین (1386ش)، امام­شناسی، قم: مجمع جهانی شیعه­شناسی.
  37. مقاتل بن سلیمان (1423ق)، تفسیر مقاتل بن سلیمان، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  38. مکارم شیرازی، ناصر (1371ش)، تفسیر نمونه، چاپ دهم، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
  39. نیشابوری، محمود بن ابو الحسن (1415ق)، ایجاز البیان عن معانی القرآن، بیروت: دار الغرب الاسلامی.
  40. واحدی، علی بن احمد (1415ق)، الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز (واحدی)، بیروت: دار القلم.