نقد شبهات باستان‌شناختی درباره آیات قرآن کریم (با تأکید بر آیه 76 سوره حجر)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه الهیات، قرآن و حدیث دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه گیلان

2 دانش‌آموخته دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد

10.22081/jqr.2023.66289.3739

چکیده

در سال‌های اخیر، برخی از نویسندگان دگراندیش با پیش‌فرض‌های نادرست، به ارائه سؤالاتی انتقادی و شبهاتی نوین پیرامون برخی آیات قرآنی پرداخته‌اند. تحلیل این شبهات و پاسخگویی به پاره‌ای از آنها که در ضمنِ آیات «إِنَّها لَبِسَبِیلٍ مُقِیمٍ* إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیَةً لِلْمُؤْمِنِینَ» (حجر: 76-77) مطرح ‌شده، امکان فهم صحیح آیات مزبور را نیز در آوردگاه تفسیری به ارمغان می‌آورد. بااین‌همه، این مقاله با اتخاذ رویکرد تحلیلی-انتقادی، ضمن جداسازی ابعاد شبهات مستشکل به دو بخش کلی، پاسخ‌های هر بخش را در عناوین «مبنا بودن ترجمه آیات نه نص آن»، «بی‌دقتی در ارجاع متعلق ضمیر «ها» در «إنّها»، «تعمیم عبرت‌آموزان و متعلق عبرت‌گیری»، «کشف آثار و بقایای قوم لوط»، «منحصر نبودن معرفت انسانی به شناخت تجربی»، «عدم تلازم معاصرت عبرت‌آموزی با مشاهده عذاب‌ها»، «تناقض درونی ادعاهای مطرح‌شده»، «توجه به توحید افعالی»، «اینکه عذاب الهی تسویه‌حساب شخصی نیست»، «نبود دلایل کافی در جداسازی مردمان قوم لوط»، «تنوع و گونه‌گونی عذاب‌ها» و «علت عذاب شدن نیکان جامعه» ارائه کرده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Critique of the Archaeological Misconceptions about the Verses of the Holy Qur'an (With an Emphasis on Verse 76, Sūrat al-Ḥijr)

نویسندگان [English]

  • Hamid Qorbanpour 1
  • Husayn Jeddi 2
1 Assistant Professor, Department of Theology, Qur’an and Hadith Sciences, Faculty of Literature and Humanities, University of Guilan
2 Ph.D. Graduate, Qur’an and Hadith Sciences, Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

In recent years, some heterodox writers have presented critical questions and new misconceptions about some Qur'anic verses with incorrect assumptions. Analyzing these misconception and answering some of them, which are raised in the verses ﴾Indeed it is on a standing road * and there is indeed a sign in that for the faithful﴿ (Al-Ḥijr: 76-77), also provides the possibility of correct understanding of the said verses in the realm of interpretation. However, this article, by adopting an analytical-critical approach, while separating the dimensions of the established misconceptions into two general parts, has presented the answers of each part under the headings: "the translation of the verses and not its text as being the basis", "carelessness in the reference of the object (mutaallaq) of the pronoun hā in innahā" , "the generalization of lesson-learners and the object of lesson-learning", "discovering the works and remains of the folk of Lot", "human knowledge as not being limited to empirical knowledge", "the lack of contemporaneity of lesson-learning with the observation of punishments", "internal contradiction of the claims made", "attention to unity of Divine actions", "that Divine punishment is not a personal settlement", "lack of sufficient reasons to separate the folk of Lot", "the diversity and variety of punishments" and "the reason for the punishment of the good people of the society."

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qur'anic misconception
  • Divine punishment
  • standing road (sabīlin muqīm)
  • learning lessons
  • the folk of Lot
  1. قرآن کریم
  2. ارفع، کاظم‏، ترجمه قرآن‏، مؤسسه تحقیقاتى و انتشاراتى فیض کاشانى‏، تهران‏، 1381.
  3. بی‌آزار شیرازی، باستان‌شناسی و جغرافیای قصص قرآن، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1393.
  4. پارسانیا، حمید، جهان های اجتماعی، تهران، کتاب فردا، 1391.
  5. قاسمی، فاطمه، «تمدنهایی که در دل تاریخ فرو رفتند»، موسسه فرهنگی هنری خراسان، 1397.
  6. جدی، حسین، رهیافتی بر ساختار زبان قرآنی به‌مثابه "سیستم"، پژوهش‌های قرآن و حدیث، سال پنجاه و چهارم، 1400.
  7. حاجی ابوالقاسم، محمد، فراعصری بودن قرآن، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه،1397.
  8. دعاس و حمیدان و قاسم‏، اعراب القرآن الکریم‏، دمشق، دار المنیر و دارالفارابى‏، 1425ق‏.
  9. راغب اصفهانى، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت‏، دار القلم‏، 1412ق.
  10. شریفی، احمد حسین، روش‌شناسی علوم انسانی اسلامی، قم، انتشارات آفتاب توسعه، 1395
  11. طباطبایى، سید محمدحسین، المیزان فى‌ تفسیر القرآن، قم، جامعه‌ی مدرسین، 1417ق.
  12. طیب، سید عبد الحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن‏، تهران‏، انتشارات اسلام‏، 1378.
  13. فولادوند، محمد مهدی، ترجمه قرآن کریم، تهران، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، 1376.
  14. قراملکی، احد فرامرز، روش‌شناسی مطالعات دینی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، 1387.
  15. قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، 1383.
  16. قیطوری، عامر، قرآن به‌مثابه کلام خدا، تهران، نگاه معاصر، 1398.
  17. کریمی‌نیا، مرتضی، ساختهای زبان فارسی و مسئله ترجمه قرآن، تهران، انتشارات هرمس، 1395.
  18. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی‏، ‏تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1407ق.
  19. مصطفوی، حسن، تفسیر روشن، سروش، تهران، 1372.
  20. معرفت، محمد هادی، شبهات و ردود حول القرآن الکریم، قم، منشورات ذوی القربی، 1430ق.
  21. مغنیه، محمد جواد، تفسیر الکاشف‏، تهران، دار الکتب الإسلامیه،1424ق.
  22. مفید، محمد بن محمد، الإختصاص، الموتمر العالمى لالفیة الشیخ المفید، قم ‏،1413ق.
  23. مکارم، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب السلامیه، 1374.
  24. مکارم، ناصر، ترجمه قرآن‏، دار القرآن الکریم( دفتر مطالعات تاریخ ومعارف اسلامى)، قم‏، 1373.‏
  25. نیکویی، حجت الله، نگاهی نقادانه به مبانی نظری نبوت، نسخه الکترونیکی، 1394.