نقد اندیشۀ اعتدال در امر انفاق با تکیه بر آیات قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه قرآن و حدیث دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

2 طلبۀ سطح چهار حوزۀ علمیۀ حضرت خدیجه (س) بابل، بابل: ایران

چکیده

هر واژۀ قرآنی معنا و کارکردی خاص دارد و کاربرد هر واژه، با دقت تمام صورت گرفته است. ازاین‌رو ممکن است یک واژه به دلیل تعدد کاربرد و نزدیکی معنای لغوی و اصطلاحی، ما را در تبیین و تفسیر کلام وحی دچار خطا نماید. واژۀ «ینفقون» یکی از این واژگان است که برخی مفسران، بنا بر استناد به آیۀ 67 سوره فرقان و مضمون آیۀ 29 سوره اسراء، قائل به اندیشۀ «رعایت اعتدال در انفاق» شده و مرز هزینه کردن در راه خدا را محدود تبیین کردند؛ درحالی که آیات فراونی در تضاد، تقابل و نقد این اندیشه وجود دارد. برای اینکه تفاوت‌های معنایی کشف شود، لغت‌نامه‌ها مرجع مناسبی بودند. سپس بررسی منظر مفسران در آیات دیگر که در مقابل اندیشۀ اعتدال قرار دارند. آن‌گاه معنای هر واژه در هر آیه، آن گونه که هست، به‌دست آمد. بر این اساس، در پژوهش حاضر، «اندیشۀ اعتدال» با بررسی واژۀ «نفق» و آیاتی که «عدم اعتدال در انفاق» را تأیید می‌کنند، مورد نقد قرار گرفت. با توجّه به این نقد، آن آیاتی که به‌معنای «اعتدال در انفاق» تفسیر شده‌اند، در واقع به‌معنای اعتدال در «هزینه‌کرد» و «خرج­کرد» زندگی‌ هستند، نه به‌معنای انفاق در راه خدا؛ زیرا مفهوم واژۀ اعتدال در انفاق در راه خدا، مانند اعتدال در اطاعت از رسول خدا (ص)، ناصحیح و ناکافی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Critique of the Idea of Moderation Concerning Spending (Infāq) Based on the Verses of the Qur'an

نویسندگان [English]

  • Habibullah Halimi Jelowdar 1
  • fatemeh fazliyan 2
1 Assistant Professor, Qur'an and Hadith Department, Faculty of Theology and Islamic Studies, Mazandaran University, Babolsar, Iran.
2 Level Four Religious Student, Hawza Ilmiya of Hazrat Khadija (S.A.) of Babol, Babol, Iran
چکیده [English]

Every Qur'anic word has a special meaning and function, and every word is used with great accuracy. Therefore, it is possible that a word may cause us to make mistakes in the explanation and interpretation of the words of Revelation due to its multiple uses and the closeness of the lexical and idiomatic meaning. The word yunfiqūn is one of these words that some commentators, based on verse 67 of Sūrat al-Furqān and the content of verse 29 of Sūrat al-Isrā, have attached to the idea of ​​"respecting moderation in spending (infāq)" and explained the limits of spending in the way of God; whereas there are many verses in contradiction, contrast and critique of this idea. In order to discover semantic differences, dictionaries were a suitable reference and then, examining the perspective of commentators in other verses that are in contrast to the idea of ​​moderation. Thereafter, the meaning of each word in each verse, as it really is, was obtained. Accordingly, in the present study, the "idea of ​​moderation" was criticized by examining the word na-fa-qa and the verses that confirm "the lack of moderation in spending". According to this critique, those verses that have been interpreted as meaning "moderation in spending" actually mean moderation in "spending" and "expenditure" in life, not in the sense of spending in the way of God; because the meaning of the word moderation in infāq in the way of Allah, like moderation in obeying the Messenger of Allah (S.A.W.), is incorrect and insufficient.

کلیدواژه‌ها [English]

  • moderation in infāq
  • criticism of moderation
  • infāq in the way of God
  1. قرآن کریم.
  2. آلوسى، محمود‌بن عبدالله (1415ق)، روح المعانی، بیروت: دارالکتب العلمیة.
  3. ابن‌ابى‌زمنین، محمد‌بن عبدالله (1424ق)، تفسیر ابن ابى­زمنین، بیروت: دارالکتب العلمیة.
  4. ابن‌جوزى، عبدالرحمن‌بن على (1422ق)، زاد المسیر فى علم التفسیر، بیروت: دار الکتاب‌العربی.
  5. ابن‌عجیبه، احمد (1419ق)، البحر المدید فى تفسیر القرآن المجید، قاهره: حسن عباس زکی.
  6. ابن‌عربى، محمد‌بن عبدالله‌ (1408ق)، احکام القرآن، بیروت: دارالجیل‌.
  7. ابن‌فارس، احمد‌ (1404ق)، معجم مقاییس‌اللغة، تحقیق: هارون عبدالسلام، قم: مکتب‌الاعلام الاسلامی‌.
  8. ابن‌کثیر، اسماعیل‌بن عمر (1419ق)، تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیة.
  9. ابن‌منظور، محمد‌بن مکرم‌ (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دارصادر.
  10. ابوحیان، محمد‌بن یوسف (1420ق)، البحر المحیط فى‌التفسیر، بیروت: دار الفکر.
  11. ازهرى، محمدبن احمد (1421ق)، تهذیب اللغة، بیروت: بی‌نا.
  12. بحرانى، هاشم‌بن سلیمان‌ (1411ق‌)، حلیة الابرار فی احوال محمد و آله الاطهار (ع)، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیه.
  13. بحرانى، هاشم‌بن سلیمان‌ (1415ق‌)، البرهان فی تفسیر القرآن، قم: موسسة البعثة.
  14. بیضاوى، عبدالله‌بن عمر (1418ق‌)، أنوارالتنزیل و أسرارالتأویل، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‌.
  15. تیمى، یحیى‌بن سلام (1425ق)، تفسیر یحیى‌بن سلام التیمى، بیروت: دار الکتب‌العلمیة.
  16. جرجانی، میرسیدشریف (1370)، التعریفات، تهران: انتشارات ناصرخسرو.
  17. حجازى، محمد محمود (1413ق)، التفسیر الواضح، بیروت: دار الجیل.
  18. حسینى همدانى، محمد (140ق)، انوار درخشان در تفسیر قرآن، تهران: لطفى.
  19. درویش، محى‌الدین (1415ق)، اعراب القرآن الکریم و بیانه، دمشق: الارشاد.
  20. دهخدا، علی‌اکبر (1337)، لغت نامه دهخدا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  21. رازى، ابوالفتوح حسین‌بن على (1408ق)، روض‌الجنان و روح‌الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد: آستان قدس.
  22. رازى، فخرالدین محمد‌بن عمر (1420ق)، مفاتیح­ الغیب، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  23. راغب‌اصفهانى، حسین‌بن محمد (1412ق)، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت: دارالقلم‌.
  24. رضایى‌اصفهانى، محمدعلى (1387)، تفسیر قرآن مهر، قم: پژوهشهاى تفسیر و علوم قرآن.
  25. زحیلى، وهبه (1411ق)، التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج، دمشق: دارالفکر.
  26. زمخشرى، محمود‌بن عمر (1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتاب العربی.
  27. سجادی، جعفر (1373)، فرهنگ معارف اسلامی، تهران: کومش.
  28. سیوطى، جلال‌الدین؛ محلی، جلال‌الدین (1416ق‌)، تفسیر الجلالین، بیروت: مؤسسةالنور.
  29. صادقى تهرانى، محمد (1406ق)، الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن و السنة، قم: فرهنگ اسلامى.
  30. طباطبایى، سیدمحمدحسین (1390ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
  31. طبرانى، سلیمان‌بن احمد (2008)، التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم، اردن: دار الکتاب الثقافی.
  32. طبرسى، على‌بن حسن‌ (1385ق)، مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، نجف: المکتبة الحیدریة.
  33. طبرسى، فضل‌بن حسن (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو.
  34. طبرى، محمد‌بن جریر (1412ق‌)، جامع البیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دارالمعرفة.
  35. طنطاوى، محمد (1997)، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، مصر: نهضة مصر.
  36. طوسى، محمد‌بن حسن‌ (بی‌تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارإحیاء التراث‌العربی‌.
  37. طیب، عبدالحسین (1369)، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران: اسلام.
  38. طیب‌حسینی، سیدمحمود (1389)، چندمعنایی در قرآن کریم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  39. عروسی حویزى، عبدعلى‌بن جمعه (1415ق)، تفسیر نورالثقلین، قم: اسماعیلیان.
  40. عسکری، حسن‌بن عبدالله (ابوهلال) (1412ق)، معجم الفروق اللغویة، قم: الجماعة المدرسین.
  41. عیاشى، محمد‌بن مسعود (1380ق)، التفسیر، تهران: مکتبة العلمیة الاسلامیة.
  42. فراهیدی، خلیل‌بن احمد (1409ق)، العین، قم: نشر هجرت.
  43. فضل‌الله، سیدمحمدحسین (1419ق)، من وحى القرآن، بیروت: دارالملاک.
  44. فیروزآبادى، محمد‌بن یعقوب (1415ق)، القاموس المحیط، بیروت: دارالکتب‌العلمیة.
  45. فیض­کاشانى، محسن (1415ق‌)، تفسیر الصافی، تهران: مکتبةالصدر.
  46. قرشی، على‌اکبر (1371)، قاموس قرآن، تهران: بی‌نا.
  47. مدرسى، محمدتقى (1419ق)، من هدى القرآن، تهران: دار محبی‌الحسین.
  48. مصطفوى، حسن (1360)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب‌.
  49. مکارم شیرازى، ناصر (1371)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
  50. مکارم شیرازى، ناصر (1421ق)، الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، قم: مدرسة الإمام علی‌بن أبی طالب (ع).
  51. میبدى، احمد‌بن محمد (1371)، کشف الاسرار و عدة الابرار، تهران: امیرکبیر.
  52. واحدى، على‌بن احمد (1415ق)، الوجیز فى تفسیر الکتاب ‌العزیز، بیروت: دارالقلم‌.