تفسیر آیه لا تقولوا راعنا و قولوا انظرنا: از نفی راهبری شبان رمه ای تا بازتعریف الگوی رهبری الهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه باقرالعلوم

2 دانشیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

3 استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم

4 دانشیار جامعه شناسی دانشگاه باقرالعلوم

10.22081/jqr.2025.72194.4246

چکیده

آیه ۱۰۴ سوره بقره، مؤمنان را از به‌کار‌بردن کلمه «راعنا» در خطاب به پیامبر اسلام (ص) نهی کرده و کلمه «انظرنا» را به عنوان جایگزین قرار می‌دهد. در مورد این نهی در میان مفسّران آراء مختلفی وجود دارد. پژوهش حاضر با روش تحلیلی انتقادی و استناد به متن آیه، قراین متّصل و منفصل متن، اقوال مطرح در مورد این نهی را نقد و در سه لایه‌ی اصلی و مرتبط دسته‌بندی کرده است. لایه نخست، به مقابله با فتنه رسانه‌ای یهود و خنثی‌سازی تحریف‌های معنایی آنان می‌پردازد. لایه دوم، به بعد تربیتی در درون جامعه اسلامی توجّه دارد و هدف آن، تصحیح تلقّی و انتظار مسلمانان از ماهیّت رسالت و نوع رابطه با پیامبر اکرم (ص) است. لایه سوم چرخشی بنیادین و تمدّنی در الگوی حکمرانی و رابطه امام و امّت را پایه‌ریزی می‌کند. در این آیه الگوی تاریخی و رایج «شبان-رمه‌ای» که مبتنی بر کنترل عملی و عدم بلوغ رعیّت است، به طور کامل نفی شده و جای خود را به یک الگوی نوین مبتنی بر «رعایت و نظارت معرفتی» و بصیرت‌بخش می‌دهد. در این الگوی جدید، هدف، تربیت امّتی بالغ، آگاه و مسئولیّت‌پذیر است که بر اساس درک عمیق از حقایق، مسیر خود را انتخاب می‌کنند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Interpretation of the Verse "Do not say 'rā'īnā' but say 'unzurnā'": From the Rejection of the Shepherd-of-the-Flock Leadership Model to the Redefinition of the Divine Model of Leadership

نویسندگان [English]

  • mahammad janad izadpanah 1
  • habib allah babaie 2
  • mahdi soltani 3
  • nemato allah karamallahi 4
1 PhD student at Baqir-ul-Ulum University
2 Associate Professor at the Research Institute of Islamic Sciences and Culture
3 "Assistant Professor in the Department of Social Sciences at Baqir al-Uloom University"
4 "Associate Professor of Sociology at Baqir al-Uloom University"
چکیده [English]

Verse 104 of Surah Al-Baqarah marks a pivotal point in the Qur’an for defining the nascent Islamic community in Medina. It prohibits believers from using the word "Rāʿinā" (راعنا) when addressing the Prophet Muhammad (PBUH), substituting it with "Unẓurnā" (انظرنا – "Consider us").

This study, drawing fully on textual, exegetical, and lexical sources, explores the layers within this divine injunction. Findings reveal three interconnected dimensions:

Countering Media Subversion: Neutralizing semantic distortions propagated by Jews through a media campaign.

Educational Reform: Correcting Muslims' perception of prophethood and their relationship with the Prophet (PBUH) within the community.

Civilizational Paradigm Shift: Establishing a fundamental transformation in governance and the Imam-Ummah relationship. It utterly rejects the prevalent historical "shepherd-flock" model, based on practical control and subject immaturity. Instead, it institutes a novel model centered on "epistemic supervision" (نظارت معرفتی) and fostering insight (بصیرت).

This new paradigm aims to cultivate a mature, aware, and responsible Ummah capable of autonomously choosing its path based on profound understanding of truth.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Exegesis of "Rāʿinā"
  • Shepherd-Flock Model
  • Consider us
  • Islamic Governance

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 22 آذر 1404
  • تاریخ دریافت: 08 تیر 1404
  • تاریخ بازنگری: 11 شهریور 1404
  • تاریخ پذیرش: 12 شهریور 1404
  • تاریخ انتشار: 22 آذر 1404