مبانی مرجعیت علمی قرآن کریم از منظر دکتر صادقی تهرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران

2 دانشجوی دکتری تفسیر و علوم قرآنی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران

چکیده

مرجعیت قرآن به‌معنای اثرگذاری قرآن بر سایر دانش‌های ساخت‌یافته بشری است. یکی از پیشگامان معتقد به مرجعیت علمی قرآن کریم در علوم مختلف اسلامی و انسانی که بیش از دیگران به این مسأله پرداخته، دکتر صادقی تهرانی، مؤلف تفسیر «الفرقان» است. وی بر این باور است که قرآن کریم به‌عنوان کتاب دین، در مرجعیت علمی بر همه چیز، حتی روایات نیز مقدم بوده و یک فقیه، بیش و پیش از هر منبع دیگری، باید به خود قرآن کریم مراجعه و نیازهای معرفتی و علمی خود را از آن برگیرد. این پژوهش در صدد است با روش توصیفی- تحلیلی، به این پرسش پاسخ دهد که دکتر صادقی، دیدگاه خود در مرجعیت علمی قرآن را بر چه مبانی­ای استوار ساخته است؟ نتایج تحقیق حاکی از آن است که از منظر دکتر صادقی، اساسی‌ترین مبانی مرجعیت علمی حداکثری قرآن عبارت‌اند از: باور به فراعصری بودن قرآن، جامعیت موضوعی قرآن، قابلیت قرآن برای پاسخگویی به نیازهای عصری، دلالت الفاظ قرآن بر چندمعنا، توسعه­پذیری معنای الفاظ قرآن و حجیت آن، و الگو دهی روایات تبیینی اهل بیت (ع) در مراجعه به قرآن.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Foundations of the Scientific Authority of the Holy Qur'an from the Viewpoint of Dr. Sadeqi Tehrani

نویسندگان [English]

  • Seyyed Mahmoud Tayyeb Husayni 1
  • Husayn Shamabadi 2
1 Professor, Hawza and University Research Institute, Qom, Iran
2 Ph.D. Student of Interpretation and Qur'anic Sciences, Hawza and University Research Institute, Qom, Iran
چکیده [English]

The authority of the Qur'an means the efficacy of the Qur'an on other man-made knowledge. One of the pioneers believing in the scientific authority of the Holy Qur'an in various Islamic and human sciences, who has addressed this issue more than others, is Dr. Sadeghi Tehrani, the author of Tafsār Al-Furqān. He believes that the Holy Qur'an, as a book of religion, is superior over everything in terms of scientific authority, even traditions, and a jurist should refer to the Holy Qur'an itself more than any other source and get his knowledge and scientific needs from the Qur'an. This research intends to answer the following question with a descriptive-analytical method: "On what foundations has Dr. Sadeghi based his view on the scientific authority of the Qur'an? The results of the research indicate that from Dr. Sadeghi's point of view, the most basic foundations of the maximum scientific authority of the Qur'an are: belief in the trans-epochality of the Qur'an; thematic inclusiveness of the Qur'an; the capability of the Qur'an to respond to modern-age needs; denotation of the Qur'an's multi-meaning words; the expandability of the meaning of the words of the Qur'an and its authority, and the modeling of explanatory traditions of Ahl al-Bayt in referring to the Qur'an.

کلیدواژه‌ها [English]

  • foundations of the Qur'an's authority
  • scientific authority of the Qur'an
  • Sadeghi Tehrani
  • Tafsīr al-Furqān
  1. قرآن کریم.
  2. ابن فارس، احمد (1404ق)، معجم مقاییس اللغة، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  3. ابن منظور، محمدبن مکرم (1419ق)، لسان العرب، قاهره: دارالمعارف.
  4. اسعدی، محمد (1392)، «روش‎آموزی روایات تفسیری»، قرآن‌شناخت، شمارۀ 2، ص 27-40.
  5. اسعدی، محمد (1400)، «روایت تفسیری امام جواد (ع) دربارۀ حد سرقت و دلالت آن بر روش تفسیر قرآن‎به‎قرآن»، پژوهشنامه نقد آراء تفسیری، شمارۀ 3، ص 61-88.
  6. الهى‎بخش، خادم حسین (1409ق)، دراسات حول الفرق القرآنیون و شبهاتهم حول السنة، طائف: مکتبة صدیق.
  7. ایازی، سیدمحمدعلی (1380)، جامعیت قرآن، پژوهشی استنادی و تحلیلی از مسأله جامعیت و قلمرو آن، رشت: کتاب مبین.
  8. ایازی، سیدمحمدعلی (1380)، جامعیت قرآن، رشت: انتشارات کتاب مبین.
  9. ایازی، سیدمحمدعلی (1382)، «تاریخمندى در نصوص دینى»، مجلۀ علوم حدیث، شمارۀ 29، ص 44-71.
  10. ایازی، سیدمحمدعلی (1395)، «گونه‏هاى تفسیر قرآن به قرآن در مقایسۀ میان المیزان و تفسیر الفرقان»، مجموعه مقالات سومین همایش بیداری قرآنی‏، تهران: شکرانه.
  11. بابایی، رضا (1394)، «الفرقان و مؤلفه‏هاى تفسیر اجتهادى»، مجموعه مقالات دومین همایش بیداری قرآنی، تهران: شکرانه
  12. بابایی، رضا (1395)، «قرآن به قرائت الفرقان»، مجموعه مقالات سومین همایش بیداری قرآنی، تهران: شکرانه
  13. بابایی، علی‎اکبر (1391)، بررسی مکاتب و روش‌های تفسیری، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  14. بابایی، علی‎اکبر (1397)، قواعد تفسیر قرآن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  15. بازرگان، مهدی (1377)، آخرت و خدا هدف رسالت انبیاء، بی‎جا: مؤسسۀ خدمات فرهنگی رسا.
  16. جوادی آملی، عبدالله (1378)، تفسیر تسنیم، قم: مرکز نشر اسراء.
  17. جوادی آملی، عبدالله (1392)، تفسیر موضوعی قرآن، قم: مؤسسۀ اسراء.
  18. حر عاملی، محمدحسن (1414ق)، وسایل الشیعه، قم: مؤسسۀ آل‎البیت (ع).
  19. حویزی، عبدعلی‎بن جمعه (1412ق)، تفسیر نورالثقلین، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
  20. خویی، ابوالقاسم (1375)، بیان در علوم و مسائل کلی قرآن، ترجمۀ محمدصادق نجفی و هاشم‎زاده هریسی، خوی: دانشگاه ازاد اسلامی.
  21. خویی، ابوالقاسم (1417ق)، محاضرات فی اصول الفقه، قم: طبع دارالهادی.
  22. راغب اصفهانی، حسین‎بن محمد (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دارالعلم.
  23. رضایی اصفهانی، محمدعلی (1387)، «راهکارهای پاسخگویی قرآن به نیازهای جامعۀ معاصر»، کوثر معارف، شمارۀ 6، ص 45-80.
  24. رضایی اصفهانی، محمدعلی (۱۳۹۶)، مرجعیتعلمیقرآن، مجموعه آثار کنگره بین‎المللی قرآن و علوم انسانی، قم: مرکز بین‎المللی ترجمه و نشر المصطفی.
  25. زرکشی، محمدبن بهادر (1410)، البرهان فی علوم القرآن، بیروت: دار المعرفه.
  26. سعیدی روشن، محمدباقر (1401)، علوم قرآنی؛ وحی، نزول، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  27. سعیدی روشن، محمدباقر (1402)، معناشناسی قرآن، روش‌ها و نظریه‌ها، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  28. سیوطی، جلال‎الدین عبدالرحمن (1408ق)، الاتقان فی علوم القرآن، بیروت: المکتبه العصریه.
  29. شاطبی، ابواسحاق (بی‎تا)، الموافقات فی اصول الشریعه، بی‎جا: دارالمعرفه.
  30. شاکر، محمدکاظم (1382)، مبانی و روش‌های تفسیری، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی.
  31. صادقی‎تهرانی، محمد (1365)، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنه، قم: انتشارات فرهنگ اسلامی.
  32. صادقی‎تهرانی، محمد (1376)، «گفت ‏وگو با استاد دکتر محمد صادقی»، مجله پژوهش‌های قرآنی، شماره 9 و 10، ص 284-305.
  33. صادقی‎تهرانی، محمد (1384)، رسالۀ توضیح المسائل، تهران: امید فردا.
  34. صادقی‎تهرانی، محمد (1389)، علم اصول در ترازوی نقد، بی‌جا: بی‌نا.
  35. صادقی‎تهرانی، محمد (1390)، نقدى بر دین پژوهى فلسفۀ معاصر، قم: شکرانه.
  36. صادقی‎تهرانی، محمد (1392)، التفسیر الموضوعی الفرقان، قم: شکرانه.
  37. صادقی‎تهرانی، محمد (1392)، فقه گویا یا فقه سنتى، فقه پویا و فقه بشرى، تهران: شکرانه.‏
  38. صادقی‎تهرانی، محمد (1412) اصول الاستنباط بین الکتاب و السنه، قم: بی‌نا.
  39. صدقی، محمد توفیق (1324ق)، «الاسلام هو القرآن وحده»، المنار، العدد 256، ص 515-525.
  40. طالقانی، محمود (1362)، پرتوی از قرآن، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  41. طباطبایی، سید‎محمدحسین (1373)، قرآن در اسلام، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  42. طباطبایی، سید‎محمدحسین (1379)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: منشورات جامعة‎المدرّسین.
  43. طوسی، محمدبن حسن (1402ق)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  44. طیب‌حسینی، سیدمحمود (1395)، چندمعنایی در قرآن کریم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  45. غزالی، محمد (1406ق)، احیاء علوم الدین، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  46. غزالی، محمد (1409ق)، جواهر القرآن و درره، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  47. فاضل موحدی لنکرانی، محمد (1381)، اصول فقه شیعه، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار:.
  48. فاکر‌میبدی، محمد؛ رفیعی، محمدحسین (‌1398)، «مرجعیت ‌علمی قرآن از نگاه علامه ‌طباطبایی»، فصلنامۀ علمی تخصصی مطالعات علمی قرآن، سال اول، شمارۀ اول، ص 8-37.
  49. فیض کاشانی، ملامحسن (1415ق)، تفسیر الصافی، بی‌جا: مکتبة الصدر.
  50. کلینی، محمدبن یعقوب (1407ق)، الکافی؛ تصحیح علی‌اکبر غفاری، تهران: دار‌الکتب الاسلامیه.
  51. مجلسی، محمدباقر (1403ق)، بحار الانوار، بیروت: مؤسسةالوفا.
  52. مصباح یزدی، محمدتقی (1380)، قرآن‌شناسی، قم: مؤسسۀ آموزش و پژوهشی امام خمینی.
  53. مصطفوی، حسن (1360)، التحقیق فی کلمات القرآن، تهران: بنگاه ترجمه و نشر.
  54. معرفت، محمدهادی (1379)، تفسیر و مفسرون، قم: مؤسسۀ فرهنگی تمهید.
  55. معرفت، محمدهادی (1418)، التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب، مشهد: الجامعة الرضویة للعلوم الاسلامیة.
  56. مکارم شیرازی، ناصر (1374)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  57. مهدوی‎راد، محمدعلی؛ هادیان رسنانی، الهه (1399)، «بازشناسی مفهوم توسعۀ معنایی»، پژوهش‌های دینی، شمارۀ 40، ص 207-228.